Chỉ đường cho hươu: Miệng nhanh hơn não

Tính tình con rất vui vẻ, xởi lởi, dễ chịu và tốt bụng. Nhưng con dễ mất bạn vì hay nói lỡ lời. Hôm qua nhóm bạn đang bàn nhau đi phượt, con mở cửa phòng nghe được kế hoạch, sực nhớ vừa đọc báo thấy tin nơi đó xảy ra tai nạn, nên con hỏi: “Các bạn có đọc tin tai nạn mới xảy ra ở đó chưa?”. Bỗng mặt các bạn đanh lại. Một bạn hỏi gắt: “Sáng giờ có ai khen bạn... vô duyên chưa?”. Kế hoạch của nhóm bị hủy ngay sau đó.

Con đã xin lỗi nhưng các bạn vẫn tẩy chay con, không ai thèm nhìn con nữa. Sao các bạn không bỏ qua được cho con? Con chỉ hỏi thôi, có ý gì xấu đâu. Thực sự con muốn vui chơi hòa đồng nhưng ai cũng né con hết.

Thúy Hằng (Tây Ninh)

Ảnh minh họa: Internet

Việc bị tẩy chay có thể khiến con đau lòng, nhưng con cần hiểu rằng nhóm bạn đang tự vệ khỏi sự thất vọng hiện có. Câu hỏi toạc ra của con có lẽ đã phá hủy cảm xúc của nhóm bạn, biến niềm vui, sự hào hứng thành lo lắng, sợ hãi và đưa đến quyết định hủy chuyến đi.

Diễn biến sự việc hẳn sẽ rất khác nếu con “mềm hóa” câu nói, thể hiện sự ủng hộ trước, sau đó đưa ra cảnh báo nhẹ. Hoặc con hoãn lại, chờ đến khi buổi họp kết thúc, rồi nhẹ nhàng nói riêng với người tổ chức, vừa đưa thông tin cảnh báo, vừa gợi ý giải pháp. Hoặc nếu 2 điều không liên quan thì khỏi cần nói ra.

Việc đã qua rồi, con đừng nghĩ quá nhiều. Chữ 'vô duyên' trong lời của bạn thực chất không phải nhãn dán lên con, mà chỉ bật ra trong lúc bạn bất ngờ, bối rối và tức giận. Con là người vui vẻ, xởi lởi, tốt bụng, đó là những đặc điểm rất đáng quý. Bác sĩ Hoa Tiêu chỉ gợi ý một số điều để con tiết chế tình trạng thường xuyên lỡ lời của mình.

'Miệng nhanh hơn não' hay nói thiếu suy nghĩ là một phần tự nhiên trong quá trình phát triển của thanh thiếu niên (tuổi teen). Ở lứa tuổi này, não bộ chưa hoàn thiện, nhất là vỏ não trước trán - vốn đảm trách khâu lập kế hoạch, kiểm soát xung động, dự đoán hậu quả và đồng cảm. Điều này gây khó cho việc 'thắng lại' một ý nghĩ vừa xuất hiện, phân tích thấu đáo tác động cảm xúc của lời nói lên người khác hay chọn thời điểm nói thích hợp nhất.

Tất nhiên, teen không thể thụ động ngồi chờ 'não lớn' mà có những chiến lược, những bài tập cải thiện. Ông bà mình dạy 'uốn lưỡi 7 lần' trước khi nói là nhắc nhở một sự chậm lại, thận trọng, lắng đọng.

Hãy thử phương pháp 'thang đo 3 bước' để làm dàn lọc cho mình trước khi 'xuất xưởng' một ý nghĩ vừa lóe lên trong đầu. Đảm bảo hàng xuất đi một phát ăn ngay, không bị hư lỗi, trả lại hoặc bồi thường, kiện cáo.

Bước 1: kiểm tra thông tin đó có chân thật hay không. Bước 2: thông tin đó có cần thiết và cấp bách hay không, để xác định có nên hạ hồi phân giải hay phải ngắt lời người khác, chen vào nói ngay. Bước 3: suy xét tính tử tế và xây dựng của nội dung. Lời nói này có mang lại sự tích cực, vui vẻ, hay giải pháp hỗ trợ cho bối cảnh hiện tại không? Nếu lời nói của mình không vượt qua được cả 3 bước cơ bản này, hãy im lặng hoặc đổi cách nói.

Với người miệng nhanh hơn não, hãy lắng nghe nhiều hơn nói. Khi bạn bè nói chuyện, hãy gật đầu, nhìn vào mắt và hỏi các câu hỏi mở: "Thật hả?”, “Bạn cảm thấy thế nào với điều đó?"... Tránh đưa ra lời khuyên hoặc thông tin tiêu cực nếu chưa được trưng cầu ý kiến. Cũng đừng vì quá tập trung vào nội dung mà bỏ quên yếu tố bối cảnh và tâm trạng của người nghe đang ở nấc thang nào.

Khi lỡ gây ra hiệu ứng khó lường thì đừng ngần ngại nói lời xin lỗi. Lời xin lỗi chân thành nhất không ở câu chữ mà ở sự biết lỗi. Có thể mình không có ý xấu, mình vô ý lỡ lời hoặc thậm chí muốn gây cười, tạo sinh khí cho gia đình, lớp học, buổi tiệc… nhưng ít ra đã gây tổn thương cảm xúc người khác.

Học kỹ năng kiểm soát cảm xúc, giao tiếp hiệu quả, học ăn học nói học gói học mở là một hành trình dài và không dừng. Nhưng quả ngọt từ đó rất bổ dưỡng, đưa lại cho ta những mối quan hệ lành mạnh, vui vẻ, bền vững.

Bác sĩ Hoa Tiêu