Có nên mạnh tay phạt tù người ngoại tình?: Đừng nhốt hạnh phúc trong chiếc lồng sợ hãi

Không ít người đồng tình với cách xử lý nghiêm khắc của Singapore, cho rằng ngoại tình không chỉ là vấn đề đạo đức cá nhân mà còn làm tổn thương sâu sắc đến gia đình, đặc biệt là trẻ em.

Vì những hậu quả đó, nhiều người mong muốn pháp luật Việt Nam xử lý mạnh hơn với hành vi ngoại tình. Tuy nhiên, để trả lời câu hỏi có nên bỏ tù người ngoại tình hay không, cần nhìn vấn đề dưới góc độ pháp lý thay vì chỉ dựa vào cảm xúc.

Tiến sĩ Nguyễn Thái Giao Thủy (chuyên ngành quan hệ quốc tế)

Pháp luật Việt Nam không biến mọi sai lầm hôn nhân thành tội hình sự

Nhiều người cho rằng pháp luật Việt Nam chưa đủ sức răn đe với các vụ ngoại tình. Thực tế, Việt Nam không buông lỏng quản lý hành vi ngoại tình mà xử lý một cách chừng mực, căn cứ vào mức độ tổn thương hành vi đó gây ra cho gia đình.

Theo quy định hiện hành, ngoại tình có thể bị xử lý ở 2 mức độ.

- Thứ nhất, xử phạt hành chính với mức phạt từ 3-5 triệu đồng áp dụng cho các hành vi vi phạm chế độ 1 vợ 1 chồng nhưng chưa gây hậu quả nghiêm trọng (hiện đang đề xuất nâng mức phạt lên 5-10 triệu đồng theo dự thảo nghị định của Bộ Tư pháp).

- Thứ hai, mức cao nhất là truy cứu trách nhiệm hình sự theo điều 182 Bộ luật Hình sự tội “Vi phạm chế độ 1 vợ 1 chồng”.

Tuy nhiên, không phải cứ có quan hệ ngoài hôn nhân là bị truy tố. Luật quy định rất rõ chỉ khi người đã có vợ hoặc chồng chung sống như vợ chồng với người khác và gây hậu quả nghiêm trọng mới bị xử lý hình sự. Những hậu quả này bao gồm việc làm cho hôn nhân tan vỡ dẫn đến ly hôn, khiến người trong cuộc tự tử hoặc đã bị xử phạt hành chính nhưng vẫn cố tình tái phạm.

Quy định trên cho thấy pháp luật Việt Nam chỉ can thiệp khi hành vi ngoại tình vượt khỏi giới hạn cá nhân gây tổn hại nghiêm trọng đến gia đình và xã hội. Trên thực tế, số vụ ngoại tình bị xử phạt hành chính không nhiều, còn các vụ bị truy cứu hình sự hầu như rất hiếm. Theo nhiều luật sư, không phải pháp luật dễ dãi với ngoại tình mà vì chỉ những trường hợp gây hậu quả nghiêm trọng mới bị xử lý hình sự.

Bên cạnh đó, tâm lý chung của nhiều gia đình Việt là ngại đưa chuyện riêng ra pháp luật. Khi phát hiện bị phản bội, nhiều người, đặc biệt là phụ nữ, thường chọn cách ly hôn để giải thoát cho bản thân thay vì theo đuổi một vụ việc pháp lý kéo dài, tiêu tốn thời gian và gây thêm tổn thương cho con cái.

Một số người dùng bạo lực tự xử tình địch, không đi theo hành lang pháp lý, gây nhiều hệ quả khôn lường - Nguồn ảnh minh họa: Internet

Nhà tù không phải liều thuốc chữa lành hôn nhân

Theo các luật sư tại TPHCM, vấn đề hiện nay không nằm ở chỗ luật quá nhẹ mà ở việc thực thi chưa đồng đều. Việc xử phạt hành chính đôi khi còn mang tính hình thức, chưa đủ răn đe. Một số ý kiến đề xuất cần làm rõ hơn khái niệm “chung sống như vợ chồng”, đồng thời bảo vệ tốt hơn quyền lợi của người bị tổn thương trong các vụ ngoại tình, đặc biệt là phụ nữ và trẻ em.

Quan trọng hơn, pháp luật không thể thay thế hoàn toàn cho đạo đức và ý thức cá nhân. Những biện pháp như tư vấn tâm lý, hòa giải gia đình, giáo dục kỹ năng hôn nhân cần được chú trọng song song với chế tài pháp luật.

Nhà tù chưa bao giờ là giải pháp có thể chữa lành cho những đổ vỡ hôn nhân. Khi niềm tin vỡ vụn, không bản án nào đủ sức bù đắp và cũng không song sắt nào có thể hàn gắn được một gia đình đã rạn nứt từ bên trong.

Khó khăn lớn nhất là chứng minh hành vi “chung sống như vợ chồng”. Đây không phải là việc qua lại hay mối quan hệ bí mật mà phải thể hiện ở việc cùng sinh hoạt, cùng tổ chức cuộc sống ổn định, được xã hội xung quanh nhìn nhận như một gia đình. Việc thu thập chứng cứ cho yếu tố này không hề đơn giản.

Vì sao Việt Nam hầu như rất ít người ngoại tình bị bỏ tù?

Việt Nam hầu như rất ít trường hợp ngoại tình bị bỏ tù. Điều này không đồng nghĩa pháp luật dung túng cho hành vi ấy.

Pháp luật Việt Nam coi hôn nhân và gia đình là lĩnh vực đặc biệt nhạy cảm, cần được bảo vệ nhưng cũng cần sự nhân văn. Nếu hình sự hóa quá rộng, Nhà nước sẽ can thiệp sâu vào đời sống riêng tư, hậu quả có thể là nhiều gia đình tan vỡ, trẻ em sẽ chịu nhiều thiệt thòi sâu sắc.

Vì thế, điều 182 Bộ luật Hình sự được thiết kế như một mạng lưới an toàn cuối cùng, chỉ áp dụng khi mọi biện pháp khác không còn tác dụng và khi hành vi đã gây ra hậu quả nghiêm trọng cho xã hội. Trong phần lớn trường hợp, pháp luật ưu tiên giải quyết bằng con đường dân sự (ly hôn, phân chia tài sản, quyền nuôi con và nghĩa vụ cấp dưỡng).

Trở lại với vụ việc ở Singapore, nhiều ý kiến cho rằng đây là minh chứng cho cách tiếp cận quyết liệt, coi việc vi phạm chế độ hôn nhân là hành vi xâm phạm trật tự xã hội. Ở Singapore, pháp luật can thiệp sâu hơn vào đời sống hôn nhân, với mục tiêu gìn giữ kỷ cương và tính ổn định của gia đình.

Tuy nhiên, có lẽ sự khác biệt về bối cảnh pháp lý, văn hóa và xã hội khiến cách làm trên không thể áp dụng nguyên mẫu cho Việt Nam. Điều Việt Nam có thể học hỏi không phải là bỏ tù hàng loạt người ngoại tình. Thay vào đó, cần tăng tính nghiêm minh trong thực thi pháp luật hiện hành, tránh tình trạng luật có nhưng chỉ áp dụng bằng hình thức.

Trường hợp ở Singapore cho thấy một cách tiếp cận cứng rắn. Song, Việt Nam cần lựa chọn giải pháp phù hợp bối cảnh xã hội và mang đậm giá trị nhân văn. Pháp luật có thể răn đe nhưng không thể yêu thương thay con người. Hạn chế hình sự hóa mọi hành vi ngoại tình không phải dung túng mà là sự thừa nhận hạnh phúc không nên và cũng không thể được giữ lại bằng nỗi sợ hãi.

Sau cùng, điều người trong cuộc cần không chỉ là một bản án dành cho người sai, mà là sự an toàn, công bằng và một lối đi đủ nhân văn để bước tiếp, ngay cả khi mái ấm không còn là nơi để trở về.

Tiến sĩ Nguyễn Thái Giao Thủy

(Giảng viên trường Đại học Ngoại ngữ - Tin học TPHCM - Huflit)