PNO - Trong nhiều thập niên qua, cộng đồng quốc tế đã coi việc chăm sóc sức khỏe tinh thần sau thảm họa là yêu cầu song hành với phục hồi vật chất. Sơ cứu tâm lý được xem như nền tảng của mọi can thiệp khẩn cấp.
Khác với trị liệu tâm lý chuyên sâu, Psychological First Aid (PFA - sơ cứu tâm lý) không yêu cầu người hỗ trợ phải là chuyên gia mà nhấn mạnh vào các kỹ năng cơ bản nhưng thiết yếu: đảm bảo an toàn, lắng nghe tích cực, cung cấp thông tin rõ ràng và kết nối người bị ảnh hưởng với nguồn lực cộng đồng.
Sau bão Katrina tại Mỹ, PFA được triển khai trên quy mô rộng với sự tham gia của tình nguyện viên, nhân viên xã hội và hệ thống đường dây nóng 24/7. Những người sống sót không chỉ được giúp diễn đạt cảm xúc mà còn được hướng dẫn cách ổn định tinh thần trong những ngày đầu - thời điểm tâm lý con người mong manh hơn bao giờ hết.
 |
| Chăm sóc sức khỏe tinh thần phải song hành phục hồi vật chất cho người dân vùng thiên tai - Ảnh: Đình Thịnh |
Bên cạnh PFA, nhiều quốc gia phát triển mô hình phục hồi tâm lý dài hạn trong cộng đồng. Tại Nhật Bản, sau thảm họa động đất và sóng thần năm 2011, các Trung tâm Chăm sóc tâm lý sau thảm họa (DMHCC) đã triển khai tư vấn, thăm nhà, hỗ trợ qua điện thoại và hướng dẫn chăm sóc tâm lý cơ bản cho người dân. Nghiên cứu tại DMHCC Miyagi và khảo sát cộng đồng Iwanuma Study cho thấy những cá nhân duy trì hoặc tái thiết các mối quan hệ xã hội trước và sau thiên tai có xu hướng ổn định tâm lý hơn, ít có nguy cơ trầm cảm hoặc PTSD (rối loạn căng thẳng sau sang chấn).
Tại Úc, sau thảm họa cháy rừng Black Summer (2019-2020), các chương trình phục hồi cộng đồng tích hợp hỗ trợ tâm thần, phục hồi sinh kế, kết nối dịch vụ y tế và tái thiết gia đình. Các nghiên cứu thực địa cho thấy hoạt động tâm lý, kết nối cộng đồng và trị liệu dựa vào thiên nhiên giúp giảm stress và cải thiện sức khỏe tinh thần trong 12-18 tháng...
Ở Anh, Trung tâm Phục hồi được triển khai sau vụ đánh bom Manchester Arena năm 2017, thực hiện sàng lọc sức khỏe tâm thần, hỗ trợ tâm lý - xã hội, điều phối dịch vụ và tạo không gian kết nối cộng đồng. Tại Đức, sau trận lũ lụt năm 2021, một số bang cũng thành lập các trung tâm trợ giúp người bị chấn thương, cung cấp tư vấn ngắn hạn và điều phối chăm sóc trong quá trình phục hồi.
Kinh nghiệm từ các quốc gia trên cho thấy phục hồi tinh thần chỉ thực sự hiệu quả khi người dân được bao bọc trong mạng lưới cộng đồng vững mạnh. Sự cô lập kéo dài sẽ làm tăng nguy cơ xuất hiện các sang chấn nghiêm trọng.
PTSD có thể khởi phát muộn, đôi khi sau 6-12 tháng hoặc lâu hơn. Nhật Bản duy trì các khảo sát sức khỏe tâm thần nhiều năm sau thảm họa để phát hiện sớm rối loạn. Tại Mỹ, Úc và Anh, các hệ thống hỗ trợ định kỳ (tư vấn cá nhân, nhóm phục hồi, những chương trình cộng đồng) giúp người dân ổn định cảm xúc, điều chỉnh nhịp sống…
Những kinh nghiệm trên gợi ý hướng đi thực tiễn cho Việt Nam. Can thiệp sớm tại cộng đồng giúp giảm nguy cơ sang chấn. Cần phổ cập kỹ năng PFA cho giáo viên, nhân viên y tế cơ sở, hội phụ nữ, đoàn thanh niên, tổ dân phố, tình nguyện viên, nhằm hình thành mạng lưới hỗ trợ rộng khắp.
Ở những vùng thường xuyên hứng chịu thiên tai như miền Trung và Tây Bắc, có thể thành lập các không gian phục hồi cộng đồng để tổ chức nhóm trò chuyện, tư vấn cơ bản và những hoạt động vận động nhẹ nhằm giảm cảm giác cô lập, từ đó hạn chế trầm cảm và PTSD. Cuối cùng, theo dõi dài hạn là yếu tố không thể thiếu. Các khảo sát định kỳ cùng hệ thống tư vấn phù hợp sẽ giúp phát hiện sớm triệu chứng tâm lý, ngăn ngừa sang chấn lan rộng.
Nguyễn Vân Anh (tổng hợp)
| Chia sẻ bài viết: |
Căng thẳng mẹ con vì con gái yêu đêm, học hành sa sút, sức khỏe báo động. Có nên áp lên con kỷ luật thép?
Khi xã hội chung tay, Nghị định 282/2025/NĐ-CP sẽ không chỉ khả thi mà còn trở thành điểm tựa quan trọng giúp nhiều mái nhà giữ được bình an thật sự.
Đã 5 năm trôi qua kể từ lần cuối cùng tôi cắt tóc cho cha. Thời gian trôi nhanh như cái chớp mắt.
Thất nghiệp ở tuổi U40 khiến nhiều người đàn ông chông chênh, còn gia đình thì xoay xở để cùng nhau đứng vững giữa áp lực và lo toan.
Phần Lan được vinh danh là quốc gia hạnh phúc nhất thế giới năm thứ tám liên tiếp.
Chăm người bệnh không chỉ là chuyện của một người. Đó là tấm gương phản chiếu nội tâm của cả một gia đình.
Nạn nhân của bạo lực gia đình không loại trừ ai và không chỉ là người già, trẻ em, phụ nữ.
Đàn ông ngoại tình thường nghĩ sẽ không bỏ vợ con. Nhưng quãng rong chơi đó là nỗi đau, là vết thương không thể chữa lành.
Đưa tay bắt hụt cánh chuồn, tôi nhìn tuổi thơ đi qua như cái chớp mắt vội vàng.
Báo Phụ nữ TPHCM tiếp tục nhận nhiều ý kiến quanh các quy định về xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực phòng, chống bạo lực gia đình.
Giữa cuộc sống nơi núi rừng, tình cảm giữa con người và voi vẫn tồn tại như một sợi dây thiêng liêng không thể thay thế.
Điều khiến cô cảm thấy sợ nhất không phải những cuộc trò chuyện vô nghĩa mà là việc bản thân dần quen với cách kết nối nhanh, lạnh và dễ thay thế.
Thay vì lên án hành vi bạo lực, dư luận có thể chất vấn, đổ lỗi cho nạn nhân khiến họ chọn nín lặng để được yên thân.
Nghị định 282/2025/NĐ-CP của Chính phủ là bước tiến mạnh mẽ trong việc luật hóa những hành vi tưởng chừng chỉ thuộc phạm trù đạo đức...
Quy định cụ thể hóa từng hành vi, trao cho các thành viên trong gia đình, đặc biệt là phụ nữ, trẻ em, người yếu thế… điểm tựa pháp lý vững chắc.
Tăng mức phạt ngoại tình lên 5-10 triệu đồng không có tính răn đe. Kinh nghiệm của tôi là: Thứ duy nhất mà người ngoại tình sợ chính là danh dự.
Đôi khi chỉ cần thêm một chút kiên nhẫn, một chút hài hước, và một chút buông bỏ đúng lúc, là mọi thứ đã khác đi rất nhiều.
Vợ chồng cùng học để thấu hiểu, để đặt vị trí của mình vào đối phương và để yêu thương được vẹn tròn.
