Vắc xin thế hệ mới, hy vọng cho mùa thu - đông sắp tới

Kể từ khi lưu hành lần đầu vào tháng 12/2020, vắc xin COVID-19 đã liên tục được cập nhật để phù hợp với các biến thể chính đang lưu hành. Không giống như thế hệ đầu, các dòng vắc xin mới nhắm mục tiêu cụ thể vào hai biến thể Omicron BA.4 và BA.5 hiện đang là nguyên nhân của hầu hết các ca nhiễm hiện nay.

Ca nhiễm mới sẽ tăng vào mùa đông

Từ đầu tháng 9/2022, Cơ quan Quản lý thực phẩm và dược phẩm (FDA) cùng Trung tâm Kiểm soát và Phòng ngừa dịch bệnh Mỹ (CDC) đã phê duyệt và cho phép sử dụng các vắc xin cập nhật với khả năng tạo miễn dịch trước các biến chủng Omicron có khả năng lây nhiễm cao. Các nhà khoa học dự đoán có sự gia tăng số ca nhiễm COVID-19 vào mùa thu và đông năm nay. 

Nhân viên y tế chuẩn bị mũi tiêm vắc xin COVID-19 trong một chiến dịch tiêm chủng tại Mỹ - Ảnh: National Geographic

Giám đốc Trung tâm Nghiên cứu và đánh giá sinh học thuộc FDA Peter Marks cho biết, các mũi tiêm phiên bản đầu với liều tăng cường thứ hai hoặc ba có thể giúp tăng mức độ kháng thể chống lại virus. Nhưng vắc xin cập nhật sẽ giúp đạt thời gian bảo vệ lâu hơn nữa. “Hy vọng đây là cách tăng lượng kháng thể mà chúng ta cần có đối với các biến thể cụ thể này. Mục tiêu của vắc xin phiên bản mới là giảm thiểu các ca nhập viện và tử vong do COVID-19 vào mùa lạnh giá cuối năm”, Marks giải thích.

Khi Omicron BA.1 xuất hiện hồi tháng 11/2021, biến thể đã làm gia tăng đáng kể các ca nhiễm, ngay cả đối với người đã tiêm chủng đầy đủ. Các biến thể mới dường như đã vô hiệu hóa khả năng miễn dịch do các mũi tiêm trước đó tạo ra. Khi virus tiếp tục phát triển thành các biến thể phụ của Omicron với khả năng dễ lây lan hơn như BA.4 và BA.5, tình trạng tái nhiễm xuất hiện ở cả những người đã được tiêm những mũi tăng cường. Mặc dù vắc xin trước đây vẫn hiệu quả trong việc bảo vệ mọi người khỏi tình trạng nặng, nhưng đã không thể chống lại các ca nhiễm mới.

Trình tự protein đột biến BA.4 và BA.5 có nhiều điểm tương đồng với SARS-CoV-2 “tổ tiên” của nó. Do vậy vắc xin cũ vẫn có thể tạo ra kháng thể chống lại các biến thể phụ này nhưng tác dụng hạn chế. Một nghiên cứu cho thấy mức độ kháng thể sẽ giảm đi đáng kể trong vòng ba tháng kể từ khi tiêm các mũi tăng cường và công thức vắc xin ban đầu không phù hợp với BA.5.

Ai cần tiêm vắc xin cập nhật?

Hiện tại, với những người bị nhiễm COVID-19 gần đây, CDC khuyến cáo nên đợi sau ba tháng kể từ ngày có kết quả xét nghiệm dương tính. FDA cũng đã cho phép sử dụng liều tăng cường Pfizer-BioNTech COVID-19 cập nhật mới ở người từ 12 tuổi trở lên và liều tăng  cường thế hệ mới của Moderna có thể được dùng cho người từ 18 tuổi. Trong bối cảnh mùa cúm đang đến gần, mọi người có thể cân nhắc việc tiêm phòng cúm cùng với vắc xin ngừa COVID-19. CDC cũng khuyến cáo người trẻ tuổi đã tiêm vắc-xin đậu mùa khỉ nên đợi bốn tuần sau mới tiếp tục tiêm vắc xin COVID-19 tăng cường. Lý do là nguy cơ chưa xác định của các bệnh lý tim mạch hiếm gặp phát sinh từ vắc xin đậu mùa khỉ.

FDA đã chọn vắc xin mới chống BA.4 và BA.5 vì các biến thể này đang lưu hành mạnh ở Mỹ và nhiều nơi khác trên thế giới. Dựa trên các nghiên cứu gần đây, Marks và các đồng nghiệp ở FDA cho rằng việc vắc xin mới nhắm vào BA.4 và BA.5 còn có thể cũng mang đến khả năng bảo vệ mạnh mẽ hơn chống lại một số biến thể COVID-19 trong quá khứ bao gồm BA.1, Delta và Beta.

Tuy nhiên, John Swartzberg - chuyên gia bệnh truyền nhiễm tại Đại học California Berkeley - cho biết: “Chúng tôi không biết các vắc xin mới sẽ hoạt động tốt như thế nào trong thực tế. Ngoài ra, ở mức độ nào đó, vẫn chưa biết hết các tác dụng của vắc xin sửa đổi”. Các chuyên gia khác như Pablo Sanchez - giáo sư nhi khoa tại Đại học Ohio - đã đặt vấn đề liệu có nên quyết định tiếp tục tiêm các mũi COVID-19 thế hệ mới mà không có số liệu cụ thể từ các thử nghiệm trên người? 

Theo Robert Califf - ủy viên của FDA - việc chờ đợi các bằng chứng lâm sàng có thể sẽ đồng nghĩa với một đợt bùng phát COVID-19 dữ dội được dự báo vào mùa thu hoặc mùa đông sắp đến nếu không kịp thời triển khai vắc xin cập nhật. Cả Moderna và Pfizer-BioNTech hiện đang tiến hành các thử nghiệm lâm sàng trên người để kiểm tra tính an toàn và hiệu quả của vắc xin cập nhật. Lời khuyên của ông Robert Califf là người dân đủ điều kiện nên tiêm phòng càng sớm 
càng tốt. 

Nam Anh (theo National Geographic)