Những gia đình bao năm không ngủ

Nhà một người dân ở xã Đầm Dơi (tỉnh Cà Mau) mấp mé nguy cơ bị nước nuốt trọn

Trắng đêm canh đất canh nước

Bà Phan Thị Đảo - 78 tuổi, ngụ chợ Vàm Đầm, xã Tân Tiến, tỉnh Cà Mau - đã có hơn 40 năm sống ven sông, chứng kiến hơn chục lần nhà cửa bị hư hại. Bà kể: “Mỗi năm đến mùa mưa, từ tháng Sáu đến tháng Mười âm lịch, nhà tôi lại như sống trên bờ vực. Con nước rút kiệt, mực nước cách bờ khoảng 4m, đất dễ sạt lắm. Nhiều khi xuất hiện những đoạn nứt mà bề ngang vết nứt bằng gang tay chạy dài hàng trăm mét. Mình sợ thì thức canh, đến khi thấy nước lên mới dám chợp mắt. Có khi thức trắng đêm, cháu nhỏ ngủ chập chờn cứ giật mình, hỏi ngoại ơi nước lên chưa”.

Không riêng nhà bà Đảo, gia đình chị Lê Kiều Oanh cũng phải thay nhau thức canh nước. Nhà sát bờ sông, mỗi khi mưa đêm, cả nhà phân công mỗi người trực nửa đêm để người khác ngủ.

“Mấy năm trước, nhà tôi còn cách bờ sông hơn 50m, nghĩ là an toàn. Nhưng đất sạt từng đoạn, nuốt dần từng mét. Giờ nước đã sát mé nhà, trồng cây, be đất cũng không giữ được. Thức canh như vậy mệt lắm nhưng không canh thì sợ không kịp chạy, tính mạng con cái, tài sản cả đời mình tích góp trong đó…” - chị Oanh nghẹn ngào.

Ở ấp Chợ Thủ B, xã Tân Ân, căn nhà tạm của chị Trần Thị Cương chỉ còn cách mép biển hơn trăm mét. Tiếng sóng rì rầm suốt ngày đêm như lời cảnh báo rằng một ngày không xa, ngôi nhà sẽ tiếp tục bị sóng biển cuốn đi.

Gia đình chị Cương có 3 đứa con, trong đó có 1 bé nhỏ. Mỗi khi mưa gió, sóng đánh sát mé, nước dâng cao, chị đều phải ôm con chạy lên chỗ cao. “Đồ đạc quý như ti vi, tủ lạnh, tôi kê lên cao hết nhưng vẫn không an toàn. 10 năm qua, sóng biển đã đánh mất 5,7ha đất vuông tôm và 2 căn nhà của tôi. Bây giờ, gia đình tôi phải thuê đất vuông bên cạnh mà sản xuất, tuy nhiên sóng biển cũng sắp đánh tới căn nhà thứ ba của chúng tôi nữa rồi” - chị Cương bùi ngùi lo lắng.

Ông Nguyễn Văn Tẻo ở cùng xã Tân Ân, tỉnh Cà Mau từng sở hữu 3ha đất nuôi tôm, nay chỉ còn căn nhà trơ trọi trên thẻo đất cuối cùng. Mùa gió chướng năm ngoái, nước dâng cuốn trôi tài sản, vợ chồng ông phải gửi đồ ở nhà người thân.

Còn ở ấp Vàm Đầm, xã Tân Tiến, vụ sạt lở lúc 22g ngày 27/6 vừa qua đã làm sụp đoạn lộ giao thông dài 30m, rộng 3,5m, nhấn chìm nhà của 8 hộ dân và ảnh hưởng đến 3 hộ khác, thiệt hại hơn 2,1 tỉ đồng. Vết nứt kéo dài tại hiện trường cảnh báo nguy cơ tiếp tục sạt lở, đe dọa 50 hộ dân còn lại trên đoạn bến tàu chợ Vàm Đầm.

Ông Thái Phước Sái - ngụ xã Tân Tiến - vẫn chưa hết bàng hoàng khi nhớ lại khoảnh khắc sạt lở cuốn trôi tất cả. 3 ngày trước sạt lở, nghe tiếng rắc nứt kèm theo căn nhà rung lắc rợn người, ông vội dọn bớt tài sản và đưa vợ con về nhà người thân. “Tôi ở lại để canh, đêm đó nước vừa ròng thì đất sụp. Chỉ 2 phút, hơn chục căn nhà, trong đó có nhà tôi, bị cuốn phăng xuống sông Vàm Đầm” - ông kể, giọng nghẹn lại. Với ông, mất mát lớn nhất không chỉ là tài sản mà còn là sự bình yên của cả một xóm nhỏ ven sông.

Bà Phan Thị Đảo (xã Tân Tiến, tỉnh Cà Mau) ngồi canh nước cho các con, các cháu được ngủ

Mơ một giấc ngủ bình yên

Theo ông Nguyễn Thanh Tùng - Chi cục trưởng Chi cục Thủy lợi tỉnh Cà Mau - nguyên nhân sạt lở là do nền đất của Cà Mau yếu, chủ yếu là đất mới bồi đắp, chưa ổn định, dễ bị xói mòn bởi dòng chảy mạnh và biên độ triều cường lớn. Khi mưa thấm vào các vết nứt, đất mất liên kết, trượt dài xuống sông. Ở nhiều đoạn rừng phòng hộ bị mất đi, sóng biển đánh thẳng vào đất liền, vuông tôm, nhà dân làm tốc độ sạt lở càng dữ dội.

“Ngoài yếu tố tự nhiên, thói quen sinh sống, buôn bán ngay sát mép sông, mé biển cũng khiến người dân chịu nhiều rủi ro hơn. Khi sạt lở xảy ra, thiệt hại về tài sản và cả tinh thần là không thể đong đếm” - ông Nguyễn Thanh Tùng nói.

Ở vùng đất cực Nam Tổ quốc, mỗi đêm tiếng sóng biển hòa vào tiếng gió, tiếng nước chảy dưới sông trở thành nỗi lo thường trực trong lòng người dân.
Với những gia đình sống nơi nguy cơ sạt lở cao ven sông, ven biển Cà Mau, giấc ngủ đã trở thành thứ xa xỉ. Họ nằm nghe từng âm thanh của đất, của sóng, của nước. Họ sợtiếng răng rắc của cây, của nhà cửa - báo hiệu một vết nứt mới.

Những mái nhà tạm bên mép sông, mé biển là nơi bao thế hệ lớn lên, là ký ức tuổi thơ, là chốn đi về. Đâu đó vẫn còn cảnh người mẹ ôm con ngồi canh nước suốt đêm, hay cụ già cầm đèn pin đi tới lui quanh nhà để kiểm tra tình trạng đất, mong giấc ngủ của người thân được trọn vẹn.
Với những người như bà Đảo, chị Cương, ông Tẻo, một cuộc sống an toàn đã trở thành niềm mơ ước. Họ bám đất không chỉ vì mưu sinh mà vì nơi đây là gia đình, là quê hương, là nơi bao thế hệ đã gắn bó.

Phương Khánh