Những ngày theo vịt chạy đồng

Miền Trung vào mùa mưa. Những thửa ruộng vừa gặt xong đang no nước là khoảng không gian quen thuộc cho những đàn vịt bơi lội tung tăng. Con nào con nấy lông trắng phau, mượt mà, thỉnh thoảng lại sục mỏ xuống ruộng tìm cua, ốc, cá.

Ngang qua con đường còn vương hơi lạnh, tôi gặp một bác nông dân luống tuổi đang bì bõm dồn đàn vịt chạy đồng. Gọi là chạy đồng vì người nuôi phải lùa đàn vịt di chuyển khắp nơi, hết cánh đồng này đến cánh đồng khác. Từ khi vịt còn chúm chím lông vàng cho đến lúc trưởng thành, chúng được ăn những hạt thóc rơi, những loài thủy sinh nhỏ bé để lớn lên.

Đàn vịt đang di chuyển trên cánh đồng làng

Mùa vịt chạy đồng thường bắt đầu vào giữa tháng Chín dương lịch, khi lúa gặt xong, mưa nhiều, đồng trơ gốc rạ. Nước sông dâng cao, người nuôi vịt dựng lán ngay giữa đồng để canh đàn. Chủ trại gắn bó với cánh đồng suốt 3, 4 tháng liền. Đến thời điểm chuẩn bị gieo vụ đông xuân, đất trời se lạnh, tết đã gần kề cũng là lúc mùa vịt chạy đồng khép lại. Khi ấy, vịt sẽ được bán cho thương lái.

Sinh ra, lớn lên ở quê, thân thuộc từng dòng sông, bờ ruộng nên hồi nhỏ, tôi thường thắc mắc với lũ bạn chăn trâu: Mỗi đàn trâu chỉ vài con mà việc dắt đi, lùa về đã khó nhọc, trong khi mỗi đàn vịt có cả ngàn con, sao chủ đàn có thể điều khiển được?

Sau này quan sát kỹ, tôi mới hiểu bí quyết nằm ở cây sào dài có cột mảnh vải hoặc bao ni lông ở đầu ngọn. Chỉ cần phất nhẹ, cả đàn vịt lập tức chuyển hướng, di chuyển trật tự, tăm tắp theo hàng. Cũng có chủ vịt huấn luyện được mấy bầy chó có tài chăn vịt. Chỉ cần thấy chủ lùa vịt ra đồng là mấy con chó phân công công việc đâu ra đó, thường là có con chạy dọc “tuần tra” 2 bên và một con “chốt hậu”, hễ con vịt nào có ý định tách đàn là chó chạy lùa về. Có nhà còn nuôi được cặp ngỗng khôn vô cùng. Ngỗng mà chăn vịt thì tài lắm, chúng chạy theo đàn vịt, con nào léng phéng đi bậy, tách đàn là bị ngỗng mổ, rỉa cho tới bến, hết dám hó hé.

Nghề nuôi vịt chạy đồng vốn lam lũ. Người chăn quanh năm không ở một nơi cố định, cứ theo mùa, theo nước mà di cư. Đôi chân trần bì bõm lội ruộng, trên đầu là mưa nắng thất thường, bữa ăn chỉ là chén cơm nguội ăn vội giữa đồng. Đêm xuống, họ nằm co ro trên manh chiếu cũ trong căn lều dựng tạm, gió lạnh lùa qua tấm bạt mỏng phất phơ. Tuy nhiên, nghề nuôi vịt chạy đồng chủ yếu lấy công làm lãi, tận dụng thức ăn, nguồn nước tự nhiên nên dù vất vả, người nuôi cũng phải gắn bó trọn vẹn hành trình.

Dù có kinh nghiệm lâu năm trong nghề nhưng để giữ nguyên đàn hầu như là điều không thể. Vịt ăn ở đồng nên dễ hao hụt, mất mát, đôi khi vướng dịch bệnh gây tổn thất số lượng lớn. Người chăn phải hiểu tập tính của vịt. Mùa mưa nước lớn phải canh kẻo vịt trôi theo dòng. Tất cả đòi hỏi sức bền, sự kiên nhẫn được rèn luyện qua năm tháng.

Những năm gần đây, ở quê tôi, ốc bươu vàng sinh sôi phá hoại mùa màng, nghề nuôi vịt chạy đồng được khuyến khích trở lại. Vịt giúp tiêu diệt ốc, các loài thủy sinh và côn trùng gây hại khiến đồng ruộng mùa sau thêm tốt tươi, màu mỡ.

Mùa đông, đồng làng vốn quạnh hiu, vắng vẻ bỗng chốc trở nên sinh động, tươi mới bởi làn sóng trắng là đàn vịt chạy đồng…

Minh Thi