Trộm gạo nổ cốm

Ngày ấy, cứ còn tầm 2-3 tháng nữa tới tết là ông Tư tạm gác chuyện đồng áng, để vợ và mấy người con lo, còn ông rục rịch lôi đồ nghề nổ cốm ra bắt đầu một mùa cốm mới. Ban ngày, ông chạy xuồng máy dọc mấy nhánh sông để nổ cốm dạo. Nghe tiếng máy xuồng ông Tư, mấy đứa con nít chạy trên bờ theo xuồng, vừa chạy vừa la: “Ghe cốm, nổ cốm tụi bây ơi!”. Nói rồi tụi nó ba chân bốn cẳng ù chạy về nhà kêu má đem gạo ra nổ cốm.

Cốm gạo ngào đường - thức quà quê còn mãi trong ký ức

Không biết chỗ khác thế nào chứ bà con miền Tây quê tôi có thói quen nổ cốm gạo, ngào đường mía làm món đãi khách mỗi khi đám tiệc, giỗ quải hay mấy ngày tết.

Đồ nghề nổ cốm khá đơn giản, chỉ cần một bếp lửa hồng, một trái nổ và một túi vải chứa cốm. Trái nổ của ông Tư là một ống tròn đường kính chừng 2 tấc, có trục xoay tròn trên ngọn lửa đỏ rực. Gạo được trút vô cái ống đó, rồi quay trên lửa. Chúng tôi thường phụ ông Tư gom cành cây, củi tạp nhóm lửa rồi ngồi nhìn ông xoay tít cái ống trên chiếc bếp dã chiến đó. Thích nhất là lúc ông nhấc ống khỏi bếp, đem để vô túi vải và làm một thao tác bí mật rất nhanh. Bùm một cái là xong. Mở túi vải, chúng tôi thấy mớ gạo khi nãy đã nở bung thành cốm - những hạt cốm trắng nõn, phổng phao và… lạt nhách.

Để ngon miệng hơn, khi nhận bao cốm nổ đem về, mẹ tôi nấu đường mía cho chảy, trộn thêm nước cốt dừa và đậu phộng đâm nhuyễn rồi mới trộn chung với cốm. Sau khi trộn đều tay, mẹ nén chặt lên cái mâm to một lớp dày chừng 2 - 3cm rồi cắt thành từng miếng cốm ngào thơm phức. Cũng có khi mẹ nhanh tay vắt thành từng nắm tròn vừa ăn. Cốm nổ khi đó có vị ngọt tự nhiên, độ giòn và độ béo hòa quyện, hương vị ấy tuổi thơ mới có.

Cốm mẹ tôi làm béo ngậy. Cốm má thằng Tèo làm thì ngọt lừ ăn nhanh ngán. Cốm nhà bà Năm cuối xóm lại có thêm vị gừng cay cay, nồng nồng. Còn con Na lại có sở thích lạ đời - ăn cốm nổ không ngào không trộn. Nó nói cốm lạt nhưng nhai kỹ có hậu ngọt, lại thơm, ăn lâu ngán.

Hiếm hoi bắt gặp một chỗ nổ bánh gạo ven đường - Ảnh: Thùy Linh

Biết ông Tư có cái ống nổ cốm, có lần, không vào dịp đặc biệt nào, chúng tôi hẹn nhau mỗi đứa lấy trộm một ít gạo nhà mình trút vô bịch, lận trong áo hay túi quần rồi gom chung, đem cho ông Tư nhờ nổ một mẻ cốm. Thấy mấy đứa con nít thòm thèm, nổ cốm xong, ông nói bà Tư xắn cục đường mía, bắc chảo lên bếp ngào đường rồi trộn cốm, chia đều bỏ vào bịch ni lông cho từng đứa đem về. Vì ăn trộm gạo nên không đứa nào dám đem về nhà, ráng ăn cho hết cốm. Hôm đó, cả đám no cốm, về bỏ cơm chiều, bị má rầy cho một trận mà không dám thanh minh.

Mấy chục năm trôi qua, giờ kiếm người nổ cốm, ngào đường dễ gì mà có. Thi thoảng tôi thấy có chỗ còn giữ nghề nhưng không làm kiểu nổ cốm từ hạt gạo nguyên sơ mà làm thành từng chiếc bánh gạo hình cái gậy, cái ống, ăn lạt lạt, bùi bùi, giòn giòn trong miệng.

Món cốm này chắc chỉ có lớp già mới nhớ, chứ lớp trẻ bây giờ có nếm thử cũng khó thấy ngon. Thèm cốm, nhớ cốm, tôi đi tìm, vô siêu thị chỉ thấy một món nhìn gần giống là bánh gạo Nhật Bản. Bánh đẹp, thơm, lại có chà bông phủ bên trên. Tôi ăn thấy cũng ngon nhưng không sao sánh bằng món cốm nổ ngày xưa.

Trung Thanh