Hiểu luật để bảo vệ tình thân

Lòng tham khiến tình thân rạn nứt

Gần 20 năm qua, mảnh đất hương hỏa rộng hơn 500m² ở TPHCM cha mẹ bà Nguyễn Thị Thúy để lại không phải là di sản của tình yêu thương mà là “chiến trường không tiếng súng” - nơi tình máu mủ đã khô cạn theo những phiên tòa.

Cha mẹ bà Thúy qua đời mà không để lại di chúc chia mảnh đất, căn nhà trên (mảnh đất mua bằng giấy tay). Bà Thúy là người con duy nhất sống cùng và phụng dưỡng cha mẹ mấy chục năm nên bà tiếp tục trông nom cơ ngơi. Vài năm sau, gia đình người anh cả đi kinh tế mới trở về, xin vào ở chung. Những va chạm trong cuộc sống chung khiến bà Thúy phải dọn ra ngoài. “Tôi chỉ tạm dọn đi để giữ hòa khí cho 2 gia đình, tôi tin tình thân sẽ hóa giải mọi khúc mắc” - bà Thúy kể.

Ảnh mang tính minh họa - Shutterstock

Sau đó, khi bà Thúy dọn về thì bị anh trai ngăn cản và trưng ra giấy tờ nhà đã đứng tên vợ chồng anh. Bà Thúy ấm ức: “Tôi và 3 người em tá hỏa. Hóa ra, trong thời gian tôi dọn đi, anh cả đã âm thầm hợp thức hóa toàn bộ tài sản của cha mẹ thành của riêng”. Cú sốc đó đã châm ngòi cho cuộc chiến pháp lý dai dẳng.

Còn anh Trần Quốc Hải (ngụ Đồng Nai) gần như rơi vào cảnh trắng tay vì tin vào lời hứa. Cha mẹ anh Hải có 3 người con, chỉ vợ chồng anh ở lại quê phụng dưỡng cha mẹ già yếu. Nhiều lần anh Hải ngỏ ý lên TPHCM làm việc nhưng 2 anh chị động viên “Vợ chồng em ở quê chăm cha mẹ, sau này thì vườn tược, đất đai em tiếp quản luôn”. Nhiều lần bên mâm cơm đông đủ con cái, cha mẹ anh Hải nói: “Vợ chồng thằng Hải cực khổ, ngôi nhà hương hỏa này với mấy sào tiêu sau này để lại cho vợ chồng nó”.

Lời hứa đó như một sự ghi nhận, khiến vợ chồng anh Hải càng thêm tận tâm và không còn nghĩ đến việc ra ngoài đi làm dù anh tốt nghiệp đại học ngành quản trị kinh doanh. Nhưng, khi cha mẹ qua đời, vợ chồng anh Hải làm giấy tờ chuyển di sản của cha mẹ qua tên mình thì anh chị ruột không ký tên. Lý do anh chị đưa ra là di sản của cha mẹ chia đều cho 3 con. Anh Hải sững sờ, nhắc lại lời hứa của cha mẹ và của chính anh chị ruột để rồi nhận được sự lạnh lùng của anh chị mình: “Cha mẹ không để lại di chúc, con cái đều có quyền lợi như nhau, cứ căn cứ theo pháp luật”.

Từ một gia đình thuận hòa, 3 chị em anh Hải đã chia phe. Bà con, họ hàng mệt mỏi vì suốt ngày phải nghe các bên tố nhau. Vợ chồng anh Hải trách anh chị trở mặt, nuốt lời. Anh chị thì mắng vợ chồng em trai tham lam, không biết điều. Ngôi nhà hương hỏa, nơi từng là biểu tượng của sự sum vầy, đã trở thành nguồn cơn chia rẽ tình thân. Anh Hải cay đắng nhận ra lời hứa không được pháp luật bảo vệ cũng mong manh như tình thân trước sức mạnh của đồng tiền.

Từ tranh chấp thừa kế đến những xung đột phân chia tài sản trong hôn nhân, tất cả chuyện buồn đều chung mẫu số: sự ngộ nhận về quyền và nghĩa vụ cùng sự thiếu một nền tảng pháp lý vững chắc trong các mối quan hệ tưởng chừng bền chặt nhất.

Pháp luật - lá chắn hữu hiệu

Luật sư Phan Thị Diễm Hương - Phó giám đốc Công ty Luật TNHH Thịnh Trí - cho biết, một trong những rào cản lớn nhất của việc bảo vệ quyền lợi chính đáng trong gia đình và các mối quan hệ thân thiết đến từ tâm lý rất phổ biến: ngại áp dụng pháp luật vì sợ mất lòng. Nhiều người quan niệm chỉ tìm đến pháp luật khi xung đột đã đến đỉnh điểm, xem pháp luật như giải pháp cuối cùng khi tình cảm không thể hàn gắn. Đây là quan niệm sai lầm, có thể dẫn đến những thiệt hại không thể cứu vãn.

Luật sư Diễm Hương khẳng định: “Pháp luật là công cụ hữu hiệu nhất để bảo vệ sự công bằng và gìn giữ những giá trị nền tảng như tình thân, tình bạn và chữ tín. Trong giao dịch, cần chủ động vận dụng pháp luật ngay từ đầu, đó là “chìa khóa vàng” để xây dựng các mối quan hệ bền vững, bảo vệ tài sản một cách hữu hiệu và minh bạch”.

Luật sư Phan Thị Diễm Hương (trái) - Phó giám đốc Công ty Luật TNHH Thịnh Trí - tham gia chương trình tư vấn pháp luật Chìa khóa gia đình của Báo Phụ nữ TPHCM - Ảnh: Khoa Nam

Có quá nhiều phiên tòa, từ dân sự đến hình sự: anh em ruột thịt, họ hàng, bạn bè… trở mặt, mất lòng, thậm chí mất mạng vì thiếu hiểu biết pháp luật hoặc hành xử theo thói quen: tin vào lời hứa.

Để tránh những bi kịch không đáng có, chủ động tìm hiểu và áp dụng pháp luật ngay từ đầu là giải pháp tối ưu. Từ việc nam nữ xác lập tài sản riêng trước hôn nhân, người thân cho mượn tiền đến mua bán xe, đất đai… đều cần làm giấy tờ minh bạch. Về mặt pháp lý, đó là chứng cứ quan trọng nhất để bảo vệ quyền lợi các bên. Đặc biệt, cha mẹ có tài sản cần lập di chúc hợp pháp lúc khỏe mạnh, minh mẫn. Luật sư Diễm Hương nhấn mạnh: “Di chúc là văn bản thể hiện ý chí cuối cùng của một người, có giá trị pháp lý cao nhất trong việc phân chia di sản. Nó không chỉ đảm bảo tài sản được trao đúng người, đúng ý nguyện mà còn ngăn ngừa xung đột, tranh cãi có thể hủy hoại tình anh em trong gia đình”.

Luật sư Diễm Hương nhắc nhở: “Đừng để tình thân phải trả giá vì sự thiếu hiểu biết pháp luật”. Việc lập hợp đồng, viết giấy vay nợ hay làm thủ tục sang tên không phải biểu hiện của sự nghi ngờ mà là hành động của sự tôn trọng lẫn nhau và ý thức bảo vệ mối quan hệ một cách bền vững. Hiểu rõ pháp luật không phải để hơn thua mà để tạo một nền tảng công bằng, vững chắc, giúp bảo vệ và gìn giữ tình thân trước những sóng gió không đáng có.

Thùy Dương