Một ngày không có pháp luật, gia đình còn lại gì?

“Khi pháp luật vắng bóng thì cảm xúc, định kiến và quyền lực cá nhân sẽ lấn át lý trí. Người yếu thế dễ bị tổn thương, gia đình mất đi sự công bằng và an toàn” - đó là chia sẻ sâu sắc của luật sư Phan Thị Diễm Hương - Phó giám đốc Công ty Luật TNHH Thịnh Trí - tại talk show Một ngày không có pháp luật, gia đình còn lại gì?.

Đây là talk show mở đầu cho chương trình Chìa khóa gia đình - một chương trình dài hơi do Báo Phụ nữ TPHCM phối hợp Hệ thống Luật Thịnh Trí thực hiện.

Vắng bóng công lý, người yếu thế càng bị nhấn chìm

Báo Phụ nữ TPHCM từng nhận được những cuộc gọi lúc nửa đêm, đa số từ các nạn nhân bị bạo lực gia đình, đặc biệt là bạo lực tình dục. Điển hình như câu chuyện của chị Hoàng Oanh ở Vĩnh Long. Chị có nỗi đau dai dẳng là chồng hay nhậu, nửa đêm say xỉn về lại đòi hỏi chuyện gối chăn. Chị né tránh thì chồng hăm dọa đánh, đuổi ra khỏi nhà.

Khi chị chia sẻ với mẹ, mẹ chị cho rằng là vợ thì phải chiều chồng. Không phục vụ chồng thì chồng sẽ có bồ nhí, đến lúc đó hối hận không kịp. Bức bối dồn nén, sức khỏe thể chất, tinh thần của chị dần suy kiệt.

Người dẫn chương trình Thi Thảo cùng luật sư Phan Thị Diễm Hương (trái) tại talk show Một ngày không có pháp luật, gia đình còn lại gì? - Ảnh: Khoa Nam

Với trường hợp chị Hoàng Oanh, luật sư Diễm Hương cho rằng pháp luật có quy định rõ: kể cả khi là vợ chồng, quan hệ tình dục cũng phải có sự đồng ý của đối phương chứ không ép buộc hay lúc nào mình muốn thì bạn đời phải chiều ý (theo quy định tại điều 3 Luật Phòng, chống bạo lực gia đình 2022). Trên thực tế, phụ nữ Á Đông thường chịu đựng, hầu như ít ai dám tố cáo chồng mình hoặc đi khiếu nại về vấn đề nhạy cảm này. Tuy nhiên, phụ nữ cần mạnh mẽ lên tiếng về bạo lực nói chung, bạo lực tình dục nói riêng để được pháp luật bảo vệ.

Vụ tranh chấp di sản thừa kế tại TPHCM luật sư Diễm Hương từng tham gia là một trong những ví dụ đau lòng, khi tình thân gia đình bị danh lợi chia cắt.

Cha mẹ mất để lại căn nhà tọa lạc tại mặt tiền mà không có di chúc. Khi khai nhận di sản thừa kế, đáng lẽ tất cả người con đều được hưởng một phần bằng nhau theo quy định của pháp luật, nhưng người chị ở cùng cha mẹ đã bảo với các em để chị đứng tên căn nhà, sau này mua bán sẽ thuận tiện và tiền sẽ được chia đều cho các em.

Những người em đã tin tưởng để chị một mình đứng tên. Vậy nhưng, khi được cấp giấy chứng nhận, người chị âm thầm tặng tài sản này cho con trai. Sau đó, người con này đuổi chị em của mẹ ra khỏi nhà. Đến thời điểm đó họ mới vỡ lẽ mình bị lừa.

“Giá như trước đó, họ hiểu biết về pháp luật, biết được hậu quả pháp lý khi cho một mình người chị đứng tên sẽ dẫn đến việc người này được toàn quyền quyết định đối với tài sản. Giá như đừng đặt niềm tin sai chỗ có lẽ họ đã không rơi vào cảnh màn trời chiếu đất, không phải tìm đến luật sư để đưa người thân ra tòa” - luật sư Diễm Hương đúc kết.

Bất bình đẳng, bạo lực… sẽ xâm nhập gia đình nếu thiếu tình yêu thương và sự soi rọi của pháp luật - Ảnh minh họa: Pixabay

Gia đình hạnh phúc khi tình cảm và pháp luật song hành

Trong thời gian vợ chồng giận hờn và sống ly thân, anh Huỳnh Kiệt (TPHCM) phát sinh tình cảm với một cô gái. Kết quả của cuộc tình ngắn ngủi đó là một bé trai ra đời. Sau khi giải tỏa gút mắc với vợ, anh Kiệt quay về, chung sống với vợ cùng 2 con gái. Thế nhưng, vợ chồng anh tiếp tục cơm chẳng lành canh chẳng ngọt khi vợ anh phản đối việc anh lui tới thăm nom, chăm sóc và cấp dưỡng cho con riêng của anh với cô gái kia. Anh Kiệt ban đầu nhượng bộ, càng về sau càng bức xúc. Không khí gia đình vì thế lại lục đục, xào xáo.

Luật sư Diễm Hương chia sẻ, tuy anh Kiệt đã sai khi vi phạm chế độ hôn nhân một vợ một chồng, nhưng người vợ phải tôn trọng nghĩa vụ cấp dưỡng của chồng đối với con riêng và đó là quyền của đứa trẻ. Điều này cần ứng xử tế nhị, tôn trọng và thấu hiểu để vừa đảm bảo được quyền và nghĩa vụ theo luật định, vừa giữ gia đình êm thấm sau thời gian sóng gió.

Câu chuyện của ông Trần Nam (TPHCM) lại ở một khía cạnh khác. Trong khi nhiều người qua đời để lại khối tài sản không ấn định người thừa kế, ông Nam lại chuẩn bị chu đáo cho sự ra đi của mình. Ông Nam năm nay 84 tuổi, có 5 người con. Ông có nhiều tài sản và đã lập rất nhiều di chúc. Khi ưng ý người con nào nhất, ông lại thay đổi di chúc theo hướng để lại tài sản có giá trị nhất cho người con đó. Lúc hờn giận, ông lại đổi ý khiến con cháu hoang mang.

Theo tư vấn của luật sư Diễm Hương, điều 643 Bộ luật Dân sự 2015 nêu rõ di chúc có hiệu lực từ thời điểm mở thừa kế, tức là thời điểm người lập di chúc chết. Dù ông Trần Nam lập nhiều di chúc thì di chúc cuối cùng và có giá trị pháp lý sẽ thay thế tất cả di chúc đã lập trước đó.

Về câu hỏi “trong gia đình, với những người ruột thịt và tự nguyện gắn bó, phải chăng chỉ có niềm tin và tình yêu vẫn chưa đủ mà luôn cần phải có pháp luật bảo vệ?” - luật sư Diễm Hương khẳng định: “Tình thân và tình yêu là nền tảng nhưng không đủ để ngăn xung đột, tổn thương hay bất công trong gia đình. Pháp luật tồn tại để bảo vệ người yếu thế, giới hạn hành vi sai trái và đảm bảo công bằng khi niềm tin đổ vỡ. Nó giúp các mối quan hệ được duy trì có trách nhiệm, minh bạch, văn minh. Không phải vì thiếu yêu thương nên cần pháp luật, mà vì yêu thương cũng cần được bảo vệ. Gia đình yên ấm, hạnh phúc khi tình cảm và pháp luật song hành”.

Thông qua talk show Một ngày không có pháp luật, gia đình còn lại gì?, luật sư Diễm Hương gửi gắm thông điệp pháp luật không phải là điều xa lạ hay chỉ dành cho những lúc khó khăn, áp dụng khi “đụng chuyện”, mà là hành lang vô hình bảo vệ tình thân và hạnh phúc gia đình.

Hiểu biết và tôn trọng pháp luật là cách mỗi chúng ta giữ gìn mái ấm bền vững, công bằng, văn minh. Hãy để pháp luật là bạn đồng hành, không phải là rào cản trong cuộc sống gia đình.

Tô Diệu Hiền