Chuyên đề: Phụ nữ độc thân tự do làm mẹ

RÀO CẢN VÔ HÌNH - NỖI ĐAU HỮU HÌNH

Được làm mẹ là thiên chức thiêng liêng và niềm khát khao của rất nhiều phụ nữ. Tuy nhiên, giấc mơ ấy trở nên khó khăn với phụ nữ độc thân vì từ trước đến nay, thủ tục pháp lý cho vấn đề này rất rườm rà, khó đáp ứng các yêu cầu quy định.

Gian nan hành trình một mình tìm con

Theo quy định cũ tại Nghị định 10/2015/NĐ-CP, phụ nữ độc thân muốn thực hiện kỹ thuật thụ tinh trong ống nghiệm (IVF) phải có chỉ định y khoa từ bác sĩ chuyên ngành. Điều này đã đẩy nhiều người vào những tình huống khó, thậm chí tìm mọi cách lách luật để được làm mẹ.

Sự nghiệp vững vàng, kinh tế ổn định, ước mơ lớn nhất của chị N.K.N. (43 tuổi, chủ một doanh nghiệp) là được làm mẹ. Chị mong được trao gia sản đã dày công gầy dựng cho đứa con mình sinh ra. Chị chỉ muốn làm mẹ đơn thân và “xin giống” từ ngân hàng tinh trùng nhưng không đủ điều kiện để được bác sĩ chỉ định y khoa. Chị từng nghĩ tới việc xin con nuôi nhưng sợ nhiều may rủi khi nuôi dạy vì đứa bé không cùng huyết thống và thủ tục cũng rắc rối.

Chị T.H.C. (quê Cà Mau) từng mong chủ động có con bằng can thiệp y khoa nhưng không thể do vướng thủ tục. Chị kết hôn vội vã để có con nhưng hôn nhân không hạnh phúc, chồng bỏ đi khi con mới 4 tháng tuổi. Trong ảnh: Con chị C. lủi thủi chơi một mình - Ảnh do nhân vật cung cấp

Cuối cùng, chị lên kế hoạch năn nỉ em trai (đã ly hôn) và mạo hiểm thuê một phụ nữ để có con với em mình, sau đó 2 người giao đứa bé cho chị nuôi. Song, kế hoạch này vẫn chưa thành công. Chị tâm sự: “Tôi đã nhờ nhiều người, cầu cạnh khắp nơi, chi nhiều tiền để được làm mẹ nhưng vướng đủ thứ”. Biết tin về quy định mới, chị vừa mừng vừa tiếc nuối: “Nếu quy định này ban hành trước vài năm, tôi đã được tự do làm mẹ. Giờ tôi lớn tuổi rồi, có lẽ giấc mơ có đứa con ruột thịt càng thêm khó”.

Chị T.H.C. (38 tuổi, quê Cà Mau) từng trải qua cuộc hôn nhân dài hơn 10 năm nhưng không có con. Bác sĩ xác định nguyên nhân hiếm muộn là do người chồng. Cố gắng chạy chữa nhiều năm nhưng không thành công, mâu thuẫn ngày càng lớn, họ ly hôn năm 2022. Chị C. từng nghĩ tới việc tìm đến bệnh viện để được hỗ trợ sinh con bằng can thiệp y khoa nhưng ý định này không dễ thực hiện vì nhiều thủ tục rắc rối, mặt khác còn vấp phải sự phản đối gay gắt từ gia đình. Quá khát khao làm mẹ, chị vội vàng kết hôn. Nào ngờ, người chồng sau vốn có máu cờ bạc, khi con gái chưa đầy 4 tháng tuổi, anh ta đã bỏ đi biệt tích vì nợ nần.

Giờ đây, chị C. không chỉ một mình gồng gánh nuôi con mà còn phải chịu đựng tổn thương từ người đàn ông chị đã kết hôn vội vã. “Giá như ngày đó được một mình có con, có lẽ tôi đã không tổn thương như vậy” - chị C. rơm rớm nước mắt chia sẻ.

Chị B. - công tác tại khoa hiếm muộn một cơ sở y tế - cho biết, có rất nhiều phụ nữ độc thân tìm đến bệnh viện nhờ giúp đỡ để được làm mẹ nhưng hành trình nào cũng nhiều khó khăn. Để có được một đứa con, nhiều chị phải đối mặt không ít rủi ro, điều tiếng, hệ lụy. Có người “xin giống” từ một người đàn ông nhưng việc đó tiềm ẩn nhiều nguy cơ. Có người phải chạy vạy xin giấy xác nhận có vấn đề về sức khỏe sinh sản, chấp nhận mang một bệnh án không có thật chỉ để được làm mẹ.

Tạo thuận lợi cho chị em được làm mẹ

Với quy định mới tại Nghị định 207/2025/NĐ-CP, hành trình làm mẹ của phụ nữ độc thân đã được mở ra một chương mới. Giờ đây, chỉ cần có nguyện vọng, các chị sẽ được tiếp cận các kỹ thuật hỗ trợ sinh sản.

Chị M.H. (phường An Phú, TPHCM) rất vui khi biết quy định mới của pháp luật sẽ giúp mở ra cơ hội làm mẹ dễ dàng hơn cho những người như chị. Hàng chục lần đến các bệnh viện phụ sản, đã vượt qua ải chỉ định y khoa của bác sĩ nhưng 2 năm qua, chị vẫn không tìm được người hiến tinh trùng.

Chị kể: “Người đàn ông đầu tiên đồng ý giúp tôi. Tuy nhiên, đến bệnh viện thì phát hiện anh đã hiến tinh trùng trước đó rồi nên không được phép tiếp tục thực hiện việc này. Khó khăn lắm tôi mới tìm được người thứ hai, ba, tư, thậm chí mới đây tôi muối mặt “xin giống” từ người bạn. Nhưng, khi làm các xét nghiệm, họ lại có bệnh lý, không thể hiến tinh trùng”.

Đọc được quy định mới, chị M.H. chia sẻ: “Bên cạnh quy định tháo gỡ về pháp lý này, tôi hy vọng sẽ có nhiều chuyển biến tích cực khác, chẳng hạn ngân hàng tinh trùng phong phú hơn, để tôi và nhiều phụ nữ khác có thể sớm đón nhận cơ may làm mẹ”.

Niềm vui của chị M.H. cũng là niềm vui chung của nhiều phụ nữ. Chị L.T.H. (39 tuổi, phó phòng tại một ngân hàng) tâm tình: “Tôi đã bỏ ý định làm mẹ đơn thân khi thấy thủ tục quá khó. Giờ nghe quy định mới thoáng hơn, tôi sẽ suy nghĩ lại về ước mơ của mình. Tôi cho rằng đây là một quy định rất nhân văn và ý nghĩa với chị em độc thân”.

Thùy Dương - Nhã Chân

CẦN CHUẨN BỊ KỸ CHO HÀNH TRÌNH LÀM MẸ ĐƠN THÂN Tôi cho rằng việc lựa chọn làm mẹ đơn thân cần phù hợp từng hoàn cảnh cá nhân và đây có lẽ không thể trở thành trào lưu. Việc đơn thân nuôi con dù có sự chuẩn bị kỹ cũng sẽ trải qua nhiều khó khăn. Trước tiên là các khó khăn về việc chăm sóc con khi thiếu nguồn lực hỗ trợ từ chồng. Xa hơn là khó khăn về việc nuôi dạy, khi trẻ em cần một hình mẫu người cha để có thể phát triển toàn diện về thể chất và tinh thần. Vì thế, khi quyết định làm mẹ đơn thân, người mẹ cần chuẩn bị kỹ về tài chính, sự chủ động trong công việc để có thời gian chăm sóc con; trang bị kỹ năng chăm sóc, nuôi dạy con một mình… Có thể phải nhờ đến sự hỗ trợ của cha mẹ ruột hoặc anh chị em. Xa hơn, cần chuẩn bị kỹ trong quá trình nuôi dạy, đồng hành cùng con như việc phải trả lời câu hỏi về người cha hay làm sao cho trẻ có một hình mẫu nam giới hoặc hỗ trợ trẻ ở giai đoạn trưởng thành. Tiến sĩ Lê Minh Công - Giám đốc Trung tâm Nghiên cứu và Hỗ trợ sức khỏe tinh thần, thuộc Trường đại học Khoa học xã hội và nhân văn (Đại học Quốc gia TPHCM)

CÚ HÍCH MỞ CỬA THIÊN CHỨC LÀM MẸ

Nghị định 207/2025/NĐ-CP không chỉ ghi nhận quyền được làm mẹ của phụ nữ độc thân mà còn đánh dấu bước tiến quan trọng trong hành trình khẳng định quyền tự chủ sinh sản - một giá trị thiết yếu trong xã hội hiện đại khi tỉ lệ sinh ngày càng giảm tại Việt Nam.

Không cần "xin phép" để được làm mẹ

Chị H. - một doanh nhân thành đạt, độc thân, độc lập về kinh tế, rất yêu trẻ con và khao khát được làm mẹ - chia sẻ: “Tôi chọn sống độc thân vì không muốn gánh vác vai trò làm vợ nhưng tôi rất muốn có một đứa con cho riêng mình. Tuy nhiên, khi tôi liên hệ các trung tâm hỗ trợ sinh sản ở những bệnh viện lớn đều bị từ chối vì tôi chưa có chồng, cũng không thuộc nhóm bắt buộc có chỉ định của bác sĩ chuyên khoa”.

Luật sư Đậu Thị Quyên

Nội dung tiếp theo

Nhiều phụ nữ trong tình huống tương tự chị H. buộc phải tìm đường vòng. Có người ra nước ngoài, sang Thái Lan, Singapore hoặc châu Âu để thực hiện kỹ thuật IVF với chi phí cao gấp nhiều lần, chưa kể áp lực ngôn ngữ và hành trình xa xôi. Có người lách luật bằng cách kết hôn giả, đăng ký kết hôn với bạn bè hoặc người quen sẵn lòng hỗ trợ, chỉ để hoàn tất thủ tục hành chính. Một số khác tìm đến các phòng khám chui để xin tinh trùng và làm thụ tinh nhân tạo trong điều kiện tiềm ẩn nhiều rủi ro y tế. “Nhiều lúc, tôi thấy mình như đang phạm luật chỉ vì muốn được làm mẹ. Ước mơ rất bản năng và chính đáng lại bị ràng buộc bởi một tờ giấy kết hôn hay dòng chữ “được chỉ định”. Điều đó khiến tôi cảm thấy bất công, thậm chí tổn thương” - chị H. trải lòng.

Chính từ những câu chuyện thực tế như vậy, quy định mới được xem là bước tháo gỡ mạnh mẽ, trả lại cho phụ nữ quyền tự chủ sinh sản một cách đúng nghĩa - không còn phải “xin phép”, không còn cần điều kiện phức tạp mà chỉ cần một khát khao làm mẹ được pháp luật tôn trọng.

Khuyến sinh có định hướng

Việc trao quyền sinh con bằng kỹ thuật hỗ trợ sinh sản cho phụ nữ độc thân không chỉ đơn thuần là một động thái cho phép mang tính pháp lý. Trong bối cảnh hiện nay, đó còn là một chính sách khuyến sinh mang tính chiến lược.

Việt Nam đang đối mặt tỉ lệ sinh thấp đáng báo động, thậm chí dưới mức sinh thay thế ở nhiều thành phố lớn. Theo thống kê năm 2024, tổng tỉ suất sinh toàn quốc đã giảm xuống còn 1,91 con/phụ nữ - thấp hơn mức sinh cần thiết để duy trì dân số ổn định. Tại TPHCM (trước đây), con số này chỉ khoảng 1,39 con - một trong những mức thấp nhất cả nước.
Trong khi đó, không ít phụ nữ độc thân hiện đại - có tri thức, điều kiện kinh tế và tinh thần trách nhiệm - mong muốn được làm mẹ nhưng bị cản trở bởi rào cản pháp lý. Việc gỡ bỏ những ràng buộc không còn phù hợp sẽ mở rộng diện khuyến sinh một cách thực chất, không giới hạn trong khuôn khổ hôn nhân truyền thống mà bắt kịp những biến đổi về mô hình gia đình, lối sống và khát vọng cá nhân trong xã hội hiện đại.

Việc mở rộng quyền sinh con cho phụ nữ độc thân vừa là sự thừa nhận lựa chọn cá nhân, vừa là giải pháp thiết thực để giải quyết những thách thức mang tính quốc gia. Đây là thời điểm cần một cách tiếp cận mới mẻ, cởi mở, phù hợp với xu hướng xã hội hiện đại - nơi mỗi phụ nữ đều có quyền quyết định về hành trình làm mẹ của mình.Luật sư

Đậu Thị Quyên - Giám đốc Công ty Luật SOLA

Niềm vui làm mẹ không chỉ dành riêng cho người đang sống trong hôn nhân - Nguồn ảnh: Freepik

Ý kiến:

Sinh thêm con theo tâm nguyện của người chồng quá cố

Tôi vui mừng khi nghe quy định mới thừa nhận quyền được sinh con bằng kỹ thuật y học hiện đại của phụ nữ độc thân.

“Đứa bé được sinh ra bởi người mẹ đơn thân sẽ thiệt thòi hay hạnh phúc hơn đứa bé có cha và mẹ?” - câu hỏi này không dễ trả lời. Vấn đề là sự ra đời của đứa bé nào được trông đợi hơn và bé có được sống trong tình yêu thương, sự đầy đủ về vật chất, tinh thần; có bị bạo hành, ngược đãi không,

Bạn tôi vừa lên kế hoạch sinh con thứ hai thì chồng không may qua đời vì tai nạn. 5 năm trôi qua, bạn không yêu ai vì hình ảnh chồng luôn ngự trị trong tim. Năm rồi, bạn muốn một mình sinh con bằng hỗ trợ y tế nhưng gặp nhiều rào cản từ các quy định. Giờ đây, trước tin vui khi có quy định mới này, bạn sẽ rộng đường để sinh con lần 2 theo tâm nguyện của chồng.

Lê Tiên Thanh (phường Bình Tân, TPHCM)

Không còn phải tìm cách lách luật để có con

Tôi từng nhận được lời đề nghị kỳ lạ từ một chị tôi quen nhiều năm khi tham gia cộng đồng LGBTQ+… (người đồng tính, song tính, chuyển giới…).

Chị rủ tôi… đăng ký kết hôn. Dù rất thân nhưng chúng tôi không hề yêu nhau vì chị lớn tuổi hơn tôi và chị là đồng tính nữ còn tôi là đồng tính nam.

Chị cho biết làm vậy nhằm đối phó quy định phải có chồng mới có thể thực hiện các biện pháp y học hiện đại để kiếm con. Tôi không thể đồng ý vì tôi cũng có những kế hoạch riêng.

Bây giờ, với quy định mới tạo điều kiện cho phụ nữ độc thân chủ động sinh con, tôi mừng vì chị sẽ không cần tìm cách lách luật hay bận tâm tới chuyện cố tạo ra một tờ chứng nhận kết hôn (giả). Thay vào đó, chị có thể dành trọn tâm sức, thời gian, tiền bạc cho việc chuẩn bị chào đón thiên thần nhỏ của mình.

Nguyễn Anh Sơn (phường Khánh Hội, TPHCM)

Tô Diệu Hiền (ghi)