Vui buồn xét nghiệm ADN tìm huyết thống

Những tin nhắn dở khóc dở cười của khách hàng; những lần xuống cơ sở lấy mẫu, hỗ trợ miễn phí khách hàng làm thủ tục khai sinh cho con của nhân viên trung tâm Novagen - Đồ họa: Châu Mỹ

Đủ mọi cung bậc cảm xúc

Anh Hoàng Giang sống và làm việc ở Hà Nội còn vợ anh là giáo viên trường làng, cách nơi anh làm việc gần 100km. Dù khoảng cách khá xa, ngày nào anh cũng chịu khó lái xe đi về để vợ không cảm thấy lạc lõng khi sống cùng cha mẹ chồng.

Trong mắt đồng nghiệp, họ hàng, bạn bè, họ là cặp vợ chồng điểm 10 khi chồng thành đạt, giỏi kiếm tiền; vợ xinh đẹp, công việc ổn định, nết na, hiếu thảo… Cuộc sống êm đềm cứ vậy tiếp diễn nếu không có một ngày, trong bữa nhậu với bạn học cũ, có người ghé tai nói nhỏ với anh Giang rằng đứa trẻ hiện tại không phải con anh. Hoàng Giang cười, nghĩ bạn đùa trong lúc say. Cho đến khi trong một cuộc nhậu khác, anh xảy ra xô xát với bạn cũ, người đó khẳng định đứa bé đang sống với Giang là con anh ta.

“Không tin, anh cứ đưa thằng bé đi xét nghiệm ADN là biết” - người kia nói. Đến lúc này thì niềm tin trong anh lung lay.

Người đàn ông 40 tuổi (trái) tâm sự với chuyên gia Đinh Đoàn khi kết quả xét nghiệm ADN cho thấy anh không phải là cha ruột của con mình - Nguồn ảnh: Chương trình Tâm sự cùng Đinh Đoàn

Sau khi lén vợ làm các thủ tục kiểm tra huyết thống cha con, anh Giang choáng váng khi biết mình không phải cha đứa trẻ. Tâm sự với chuyên gia, anh cho biết đã 3 tháng trôi qua, anh chưa biết mở lời sao với vợ. “Tình cảm cha con bấy lâu vun đắp, thằng bé rất quấn quýt và yêu tôi, tôi cũng thương nó. Nhưng cứ nghĩ đến cảnh vợ phản bội, tôi không chịu nổi, cảm thấy nhục nhã. Tôi sẽ ly thân rồi mới ly hôn” - anh tâm sự.

Tại Trung tâm Xét nghiệm ADN Novagen, mỗi ngày, các bác sĩ, kỹ thuật viên chứng kiến nhiều câu chuyện vui buồn liên quan tới đời sống hôn nhân. Có khách hàng đề nghị chi tiền cho đội ngũ để làm giả kết quả; có cô gái xin người yêu tha thứ vì lỡ dùng con của người khác để “làm yêu sách” với người này; có cảnh vợ chồng xô xát nhau ngay tại trung tâm khi nhận kết quả không mong muốn…

“Phổ biến nhất là trường hợp cha khi đi làm thủ tục khai sinh cho con mới biết mình không phải cha ruột. Nhiều cặp vợ chồng sinh con rồi mới kết hôn. Trong trường hợp này, họ cần tài liệu chứng minh cha con có cùng huyết thống mới làm được hồ sơ khai sinh cho trẻ có đầy đủ tên cha. Đáng tiếc, không ít người cha khi nhận kết quả xét nghiệm ADN đã gục ngã khi biết mình không phải cha ruột” - anh Trần Quang Huy - Trưởng phòng Marketing Trung tâm Xét nghiệm ADN Novagen - nói.

Cũng không phải không có những cái kết đẹp. “Cầm kết quả khẳng định đứa trẻ đúng là con mình, có khách hàng đã vui mừng quỳ xuống cầu hôn bạn gái ngay tại trung tâm” - đại diện Trung tâm Xét nghiệm ADN Novagen chia sẻ thêm.

Cần lòng dũng cảm để chạm đến sự thật

“Không ai bước vào phòng xét nghiệm ADN với trái tim bình thản” - lời chia sẻ của anh Hoàng Giang (Hà Nội) đã phản ánh chân thực bản chất của những ca xét nghiệm huyết thống.

Theo đại diện Novagen, động cơ khiến cha, mẹ hoặc người thân trong gia đình chủ động yêu cầu xét nghiệm ADN huyết thống thường đến từ 2 phía. Đó là khi người cha nghi ngờ đứa trẻ không phải con mình. Anh ta có cảm giác bị lừa dối, đánh mất danh dự, từ đó nảy sinh mong muốn biết được sự thật. Phía phụ nữ, tại một thời điểm nhất định hoặc do một tác động ngoại cảnh nào đó, họ bỗng nghi ngờ con không phải của chồng; nảy sinh cảm giác bất an, lo lắng, sợ bị phát hiện, sợ bị đánh giá nhân phẩm nên cũng muốn biết sự thật.

“Khi họ mang mẫu tóc, mẫu máu đi xét nghiệm, hay từ khi câu hỏi “Đó có phải con tôi không?” xuất hiện trong đầu, sâu bên trong, họ luôn đối mặt với nỗi sợ mất đi niềm tin, người thân, thậm chí đánh mất chính mình” - ông Đặng Trần Hoàng - Tổng giám đốc Trung tâm Xét nghiệm ADN Novagen - nói.

Trong quá trình tư vấn tiền xét nghiệm, chuyên gia thường gặp 2 nhóm người: Thứ nhất là nhóm tìm kiếm xác nhận cho mối nghi ngờ đã âm ỉ lâu ngày, thứ hai là nhóm được yêu cầu xét nghiệm - thường là vợ, con hoặc người mẹ đơn thân. Cả 2 nhóm đều phải đối diện với tổn thương dù kết quả ra sao. Đó chính là khoảnh khắc lòng dũng cảm cần cho tất cả, cả người yêu cầu xét nghiệm, người bị yêu cầu xét nghiệm lẫn trung tâm thực hiện xét nghiệm.

Các kỹ thuật viên làm việc trong phòng xét nghiệm ADN - Nguồn ảnh: Trung tâm Xét nghiệm ADN Novagen

Với người yêu cầu xét nghiệm, họ cần dũng cảm để chấp nhận sự thật có thể đi ngược mong đợi. Điều khó không phải là “cầm tờ kết quả” mà là sống với quyết định tiếp theo - tha thứ hay rời bỏ, im lặng hay công khai. Với người bị yêu cầu xét nghiệm - thường là phụ nữ, họ phải dũng cảm đối mặt với sự nghi ngờ, sự mất mát danh dự và đôi khi cả sự kỳ thị vô hình từ gia đình và xã hội.

Ông Lưu Văn Khánh - giám đốc một trung tâm xét nghiệm ADN tại Hà Nội - kể: “Có trường hợp kết quả xác nhận 0% quan hệ huyết thống, người cha lập tức yêu cầu hủy kết quả, rồi mang con đến nơi khác xét nghiệm. Sau cùng, dù kết quả không đổi nhưng anh ấy quay lại đổ lỗi cho trung tâm “phá nát gia đình”. Chúng tôi chỉ đưa sự thật ra ánh sáng còn tiếp nhận sự thật thế nào là sự lựa chọn của mỗi người”.

Vì tính chất đặc biệt và nhạy cảm của những ca xét nghiệm, nhiều trung tâm còn đào tạo riêng kỹ năng tư vấn tiền và hậu xét nghiệm để nhân viên không chỉ đưa kết quả mà còn hỗ trợ khách hàng vượt qua khủng hoảng tâm lý. Họ cũng chủ động xây dựng quy trình bảo mật, ẩn danh, từ chối yêu cầu xét nghiệm phi đạo đức (ép vợ con cung cấp mẫu, ép kỹ thuật viên làm sai lệch kết quả…), chấp nhận mất doanh thu.

Không ít trung tâm xét nghiệm ADN hiện phải từ chối yêu cầu từ những khách hàng thiếu giấy tờ hợp lệ hoặc có dấu hiệu xâm phạm quyền riêng tư của trẻ em và phụ nữ. Nhiều cơ sở còn đối diện nguy cơ bị đe dọa, kiện cáo nếu không tuân thủ chặt chẽ các quy trình, quy định.

“Novagen gặp rất nhiều trường hợp khách hàng đề nghị bỏ tiền ra mua kết quả mà không cần xét nghiệm hoặc đề nghị trung tâm tráo đổi kết quả. Chúng tôi từ chối tất cả. Đồng thời, chúng tôi lường được những phản ứng khác nhau của khách hàng trong suốt quá trình hợp tác. Chúng tôi luôn có các biện pháp hỗ trợ tâm lý tại chỗ” - ông Đặng Trần Hoàng thông tin thêm.

Cũng theo ông Hoàng, xét nghiệm ADN là một hướng giải quyết bằng cơ sở khoa học để cứu vãn niềm tin bị rạn nứt trong mối quan hệ hôn nhân. Nếu xu hướng này tăng, điều đó chứng tỏ ngày càng nhiều người tin vào khoa học để đánh giá, giải quyết vấn đề, dù đó là vấn đề nhạy cảm.

Xuân Khuyến

Ý kiến:

“Hãy coi bản giám định ADN là phép thử hạnh phúc”

Kết quả xét nghiệm ADN không như mong đợi thường thổi bùng lên đám lửa có khả năng đốt cháy mọi ước vọng của một gia đình hạnh phúc. Đám cháy nào cũng bắt đầu từ ngọn lửa nhỏ, cháy từ một điểm rồi lan rộng ra. Chúng ta không thể dập lửa, nhưng chúng ta tạo được vòng vây an toàn để lửa không lan ra chỗ khác thành đám cháy lớn. Chuyện đã xảy ra không thể thay đổi, có chăng đừng để phình to, không đem lại điều tốt đẹp cho bất kỳ người nào trong cuộc.

Cần nhìn lại cả quá trình chung sống, phẩm hạnh, lối sống của người từng mắc lỗi để đưa ra cái nhìn khách quan về sự việc. Ai cũng có phút giây lỗi lầm, đặc biệt là chuyện tình cảm… Đôi khi đó chỉ là khoảnh khắc yếu đuối chứ không phải bản chất của người mắc lỗi. Trong những chuyện này, người châm lửa buộc phải là người dập lửa. Quan điểm của tôi trong những trường hợp như thế vẫn luôn là người đàn ông nên bao dung, rộng lượng, cùng bình tĩnh ngồi với nhau để chia sẻ, trao đổi nếu muốn cứu vãn mọi sự và hướng về tương lai.

Nếu người trong cuộc đủ bản lĩnh, có thể dựa trên kết quả khoa học để tìm hướng bồi đắp hạnh phúc gia đình thì quá tốt. Còn nếu buộc phải lựa chọn chia tay hay ly hôn, cả hai nên chọn cách giao tiếp mở, tránh buộc tội đối phương. Hãy coi bản giám định ADN là một phép thử hạnh phúc, không phải để kích động chiến tranh gia đình.

Tiến sĩ, chuyên gia tâm lý Đinh Đoàn

Cẩn trọng khi sử dụng kết quả xét nghiệm ADN

Trong các trường hợp xét nghiệm ADN do tòa quy định, cần phải có sự đồng thuận từ hai bên thì kết quả mới được công nhận và chứng thực là đúng quy trình.
Tôi muốn lưu ý việc nhiều người sử dụng kết quả xét nghiệm ADN để phục vụ những mục đích xấu như tống tiền, tống tình, bôi nhọ, xúc phạm danh dự, nhân phẩm người khác. Cần hết sức cẩn trọng khi sử dụng kết quả xét nghiệm ADN bởi các hành vi sai trái liên quan đến vấn đề này có thể bị xử phạt hình sự theo điều 155, 156, 170 Bộ luật Hình sự.

Cụ thể, nếu đưa kết quả ADN lên mạng để bôi nhọ, hạ nhục danh dự cá nhân có thể bị phạt cải tạo không giam giữ đến 3 năm hoặc phạt tù 3 tháng - 2 năm (điều 155 Bộ luật Hình sự 2015 (sửa đổi 2017).

Dùng kết quả ADN cắt ghép, suy diễn sai lệch để hạ uy tín hoặc phá hoại gia đình, quan hệ xã hội có thể bị phạt tù 1-7 năm tùy mức độ (điều 156 Bộ luật Hình sự).

Dùng kết quả ADN để đe dọa, uy hiếp tinh thần người khác nhằm chiếm đoạt tài sản có thể bị phạt tù từ 1-10 năm tùy số tiền và mức độ nghiêm trọng (điều 170 Bộ luật Hình sự: Tội cưỡng đoạt tài sản).

Xét nghiệm ADN là quyền cá nhân nhưng sử dụng thông tin ADN phải tuân thủ pháp luật, đặc biệt là nguyên tắc bảo vệ danh dự, nhân phẩm và quyền riêng tư theo điều 21 Hiến pháp 2013 và điều 38 Bộ luật Dân sự 2015.

Kết quả xét nghiệm ADN không được công bố công khai khi chưa có sự đồng ý của người liên quan, trừ trường hợp cơ quan điều tra, tòa án yêu cầu. Mọi hành vi dùng ADN để đe dọa, ép buộc hoặc gây tổn hại danh dự đều có thể bị truy cứu trách nhiệm hình sự.

Luật sư Nguyễn Hồng Nhàn

- Công ty luật DL Pinnacle, TPHCM

Kim Khánh (ghi)