Chạy theo hình mẫu người mẹ trên mạng, nhiều người kiệt sức

Đó là thông tin nghiên cứu của Thạc sĩ Bùi Trà My - Đại học RMIT Việt Nam đưa ra về hiện tượng kiệt sức khi làm mẹ trong xã hội hiện đại.

Nghiên cứu khảo sát trên các bà mẹ trẻ vừa nuôi con vừa đi làm, sống tại các đô thị lớn ở Việt Nam, cho thấy, mức độ kiệt sức khi làm mẹ ở đô thị Việt Nam cao hơn ở cả thành thị và nông thôn Việt Nam, và tương đương với các quốc gia phương Tây phát triển. Điều này cho thấy áp lực từ cuộc sống đô thị, sự giao thoa văn hóa, và việc cân bằng nhiều vai trò đang tạo ra gánh nặng tâm lý lớn lên các bà mẹ.

Một phát hiện bất ngờ là: gia đình thân cận (bố mẹ, bố mẹ chồng và người bạn đời) và mạng xã hội… là những nguồn gây áp lực chính với người mẹ. Sự kỳ vọng và can thiệp từ những người gần gũi là yếu tố tác động mạnh mẽ nhất đến sức khỏe tinh thần của người mẹ.

Áp lực với khuôn mẫu người mẹ lý tưởng

Thông qua phân tích định tính từ khảo sát, thạc sĩ Bùi Trà My nhận diện 3 hình mẫu người mẹ phổ biến trong xã hội hiện nay:

Mẹ siêu nhân - hình tượng người mẹ làm tốt mọi vai trò cùng lúc: là một người vợ chu đáo, con dâu hiếu thảo, người mẹ nuôi dạy con khéo léo và đồng thời là một người phụ nữ thành công ngoài xã hội. Sự thành công học tập, sức khỏe hay hành vi của con cái thường được xem là 'bằng chứng' cho năng lực làm mẹ, khiến những người mẹ trong hình mẫu này gần như không được phép thất bại.

Càng bị áp lực hoàn hảo, mẹ càng dễ rơi vào trạng thái kiệt sức - Ảnh minh họa: Freepik

Mẹ hi sinh - kiểu mẫu người mẹ luôn đặt lợi ích của gia đình và con cái lên trên bản thân. Họ chấp nhận ngủ ít đi, làm việc nhà không ngừng nghỉ, không kêu ca than thở. Hệ quả là cảm giác cô độc, mất cân bằng và thiếu thời gian dành cho chính mình.

Mẹ hoàn hảo - hình ảnh người mẹ không chỉ chu toàn trong gia đình mà còn phải duy trì hình ảnh cá nhân tích cực trong mắt xã hội: có học vấn, sự nghiệp, vóc dáng đẹp, biết chăm sóc bản thân, và quan trọng là độc lập tài chính.

Tất cả các kỳ vọng này tạo ra áp lực tổng thể là phải hoàn hảo trong vai trò làm mẹ. Áp lực này là một yếu tố dự báo mạnh mẽ cho mức độ kiệt sức làm mẹ. Càng cố gắng chạy theo những tiêu chuẩn phi thực tế, mẹ càng cảm thấy kiệt quệ về thể chất, tinh thần, cảm thấy không còn là chính mình như trước khi làm mẹ, và dần xa lánh về mặt cảm xúc với con cái.

Còn mạng xã hội là nơi khuếch đại những hình mẫu làm mẹ phi thực tế. Những người mẹ có sức ảnh hưởng hoặc nhóm chia sẻ nuôi con thường đăng tải hình ảnh được chọn lọc kỹ lưỡng về cuộc sống làm mẹ: từ bữa ăn đẹp mắt, con ngoan, nhà cửa gọn gàng đến vóc dáng thon gọn sau sinh. Những hình ảnh này dễ tạo ra cảm giác tự ti, áp lực và mặc cảm cho những bà mẹ đang vật lộn với thực tế rất khác ở phía sau màn hình.

“Mạng xã hội biến áp lực làm mẹ hoàn hảo từ một lý thuyết xã hội mơ hồ thành một tiêu chuẩn hình ảnh sống động, trực tiếp và khó thoát ra được”, cô My nhận định.

Cùng nhau phá bỏ kỳ vọng

Từ kết quả nghiên cứu, Thạc sĩ Bùi Trà My đề xuất 3 hướng can thiệp quan trọng nhằm hỗ trợ sức khỏe tinh thần cho người mẹ hiện đại.

Ở gia đình, người chồng cần chủ động chia sẻ công việc nhà và chăm sóc con một cách thực chất, thay vì giúp đỡ mang tính hình thức. Ông bà hai bên nên thấu hiểu và tôn trọng quyền tự quyết của người mẹ.

Tại nơi làm việc, các doanh nghiệp nên áp dụng chính sách làm việc linh hoạt để tạo điều kiện cho phụ nữ sau sinh cân bằng các vai trò. Những hỗ trợ thiết thực như có phòng hút sữa, điều chỉnh giờ làm việc, hoặc đơn giản là sự cảm thông và ghi nhận từ cấp quản lý, sẽ giúp ích nhiều cho người mẹ.

Ở góc độ chính sách xã hội, cần có các chiến dịch mạnh mẽ nhằm phá vỡ khuôn mẫu giới, giúp người cha đóng vai trò bình đẳng trong việc chăm sóc con. Đồng thời, xã hội cần bình thường hóa việc trị liệu tâm lý hoặc tư vấn tâm lý cho phụ nữ sau sinh, không chỉ khi có dấu hiệu trầm cảm mà ngay từ khi có cảm giác quá tải tinh thần.

“Trong văn hóa Việt Nam, người mẹ thường được kỳ vọng phải chăm sóc con cái và cả gia đình một cách vô điều kiện. Khi người mẹ lên tiếng rằng mình mệt mỏi, điều đó không phải lúc nào cũng được đón nhận một cách nghiêm túc hoặc được hỗ trợ đầy đủ. Với nghiên cứu này, tôi mong muốn có thể cho xã hội thấy rằng: các bà mẹ đang kiệt sức, có thể đo lường được và cần được lắng nghe”, Thạc sĩ Bùi Trà My bày tỏ.

Ngọc Huyền