Gia đình - tuyến phòng thủ đầu tiên bảo vệ trẻ

Cha mẹ không thể ở cạnh con 24/7 nhưng hoàn toàn có thể chuẩn bị cho con một “hành trang an toàn” thông qua giáo dục đúng cách, kết nối tin cậy và đồng hành xuyên suốt.

Dưới đây là những nội dung cốt lõi phụ huynh cần lưu tâm để xây dựng “lá chắn sống” bảo vệ con trẻ:

1. Giáo dục về cơ thể và ranh giới cá nhân

Nền tảng phòng tránh xâm hại bắt đầu từ việc giúp trẻ hiểu và tôn trọng cơ thể mình. Ngay từ khi còn nhỏ, cha mẹ cần dạy trẻ gọi tên chính xác các bộ phận riêng tư (vùng kín) và giải thích rằng không ai được phép chạm vào những khu vực này trừ trường hợp đặc biệt (như khám bệnh) và phải có sự đồng ý của trẻ.

Song song đó, khái niệm “vùng an toàn” và “vùng nguy hiểm” cũng quan trọng không kém và cần được giới thiệu sớm. Hãy giúp trẻ nhận diện những người và địa điểm an toàn, đáng tin cậy (gia đình, trường học, bạn bè thân thiết), cũng như những tình huống phải cảnh giác (người lạ, nơi vắng vẻ, khu vực thiếu ánh sáng). Điều đó giúp trẻ hình thành ý thức tự bảo vệ từ những năm tháng đầu đời.

Ảnh mang tính minh họa - Shutterstock

2. Rèn luyện kỹ năng từ chối và thiết lập ranh giới

Cha mẹ cần dạy trẻ nói “không” một cách rõ ràng, dứt khoát khi ai đó làm điều gì khiến trẻ cảm thấy không thoải mái, sợ hãi hay bị đe dọa. Ranh giới cá nhân không chỉ là khái niệm trừu tượng mà cần được thể hiện cụ thể trong hành vi: trẻ có quyền từ chối tiếp xúc thân mật, kể cả với người lớn, nếu điều đó khiến trẻ khó chịu. Giải thích cho trẻ hiểu rằng trẻ có quyền quyết định ai được phép chạm vào mình, ai được phép hỏi những câu hỏi riêng tư và ai không.

Quan trọng hơn, cha mẹ cần tôn trọng cảm xúc của con, không ép trẻ ôm, hôn hay tiếp xúc thân mật khi trẻ không muốn. Sự tôn trọng này là tiền đề để trẻ học cách tự bảo vệ và khẳng định giá trị bản thân.

3. Nhận diện nguy hiểm và kỹ năng tự bảo vệ

Trẻ cần được trang bị khả năng nhận biết các dấu hiệu đáng ngờ như hành vi nhìn chằm chằm, chạm vào người, dụ dỗ bằng quà tặng hay yêu cầu giữ bí mật. Cha mẹ nên giải thích về những tình huống nguy hiểm (bị người lạ kéo đi, bị đưa đến nơi vắng vẻ) đồng thời dạy trẻ kỹ năng thoát hiểm, ghi nhớ thông tin liên lạc khẩn cấp, sử dụng điện thoại để gọi cứu trợ…

Tất cả nên được lồng ghép vào các hoạt động thường ngày để trẻ ghi nhớ và phản ứng nhanh trong tình huống nguy cấp. Cha mẹ nên cùng con thực hành các tình huống giả định để tăng cường sự tự tin và khả năng xử lý linh hoạt khi gặp nguy hiểm thực sự.

4. Xây dựng không gian an toàn cho trẻ

Kỹ năng dù quan trọng đến đâu cũng không thể thay thế sự kết nối tình cảm giữa cha mẹ và con cái. Trẻ chỉ thực sự an toàn khi cảm thấy được lắng nghe, tin tưởng, có thể chia sẻ mọi điều với cha mẹ mà không sợ bị phán xét.

Mỗi gia đình cần là một “không gian an toàn” - nơi trẻ biết rằng bất kỳ khi nào cần, cha mẹ luôn là người đồng hành, bảo vệ, yêu thương vô điều kiện. Đặc biệt, khi trẻ chia sẻ trải nghiệm tiêu cực, phản ứng bình tĩnh, thấu hiểu và hỗ trợ kịp thời của cha mẹ là liều thuốc chữa lành mạnh mẽ nhất.

Bằng việc giáo dục đúng cách, kết nối yêu thương và sự đồng hành bền bỉ, cha mẹ không chỉ giúp trẻ phòng tránh nguy cơ mà còn xây dựng nền tảng để trẻ trưởng thành mạnh mẽ, tự tin, an toàn. Phòng tránh xâm hại không chỉ là hành động bảo vệ mà còn là hành trình nhân văn, đặt trẻ làm trung tâm và trao cho trẻ sức mạnh để tự bảo vệ.

Thạc sĩ tâm lý Đặng Hoàng An