Cuộc đời bình dị của cựu tổng thống nghèo nhất thế giới

Cựu Tổng thống Uruguay José Mujica - Getty Images

Cái chết của ông được Tổng thống Uruguay hiện tại - Yamandú Orsi - thông báo. Trong một bài đăng trên nền tảng mạng xã hội X, ông Orsi gọi José Mujica là "tổng thống, nhà hoạt động, người hướng dẫn và nhà lãnh đạo". Ông Mujica phát hiện và điều trị ung thư thực quản từ mùa xuân năm 2024.

Ngay cả khi quá trình điều trị khiến ông yếu và hầu như không thể ăn, ông Mujica vẫn tái xuất chính trường vào mùa thu năm 2024, vận động cho liên minh cánh tả của mình trong cuộc bầu cử quốc gia và đã đưa ứng cử viên và người được ông ưa thích, Orsi, lên làm Tổng thống.

Vào tháng 9/2024, bác sĩ của ông báo cáo rằng xạ trị đã thành công trong việc loại bỏ phần lớn khối u. Nhưng vào tháng 1/2025, bác sĩ cho biết ung thư thực quản của ông đã tái phát và di căn đến gan.

Bệnh tự miễn dịch và các vấn đề sức khỏe tiềm ẩn khác khiến ông Mujica quyết định không tiếp tục điều trị nữa.

Ông Mujica thu hút cả thế giới như một biểu tượng của sự khắc khổ và giản dị, một kiểu nhà lãnh đạo hiếm có, người gần cuối đời lên tiếng cảnh báo pha chút bi quan, nhưng không bao giờ mất niềm tin vào nhân loại.

"Tôi đã cống hiến hết mình để thay đổi thế giới và tôi đã không thay đổi được điều gì cả. Nhưng tôi thấy vui vì điều mình đã làm" - ông nói với tờ EL PAÍS (Tây Ban Nha) vào tháng 11/2024, kiệt sức vì các buổi xạ trị mà ông đã trải qua để điều trị ung thư.

Ông nói thêm: "Tôi đã mang lại ý nghĩa cho cuộc sống của mình. Tôi sẽ chết trong hạnh phúc. Tôi dành thời gian đó để mơ ước, chiến đấu, đấu tranh. Họ đánh đập tôi và nhiều thứ khác, nhưng điều đó không quan trọng, tôi không còn nợ với đời".

Cựu Tổng thống Uruguay José Mujica tham dự một cuộc vận động ủng hộ cựu Tổng thống Brazil Lula da Silva tại Santana do Livramento, Brazil, ngày 19/3/2018 - Ảnh: Getty Images

José Alberto Mujica Cordano là tên đầy đủ của ông. Ông sinh năm 1935 tại Paso de la Arena, một khu phố nông thôn ở ngoại ô thủ đô Montevideo.

Mẹ ông là một người làm vườn, và cha ông, một chủ trang trại nhỏ, đã qua đời trong cảnh nghèo đói vào năm 1940, khi Mujica mới 6 tuổi. Đến năm 14 tuổi, Mujica trẻ tuổi xuống đường, đòi tăng lương cho những người lao động trong khu phố của mình.

Năm 1964, ông gia nhập nhóm du kích Movimiento de Liberación Nacional-Tupamaros. Ông bị giam cầm 4 lần và trốn thoát 2 lần - một lần trong một cuộc vượt ngục huyền thoại vào tháng 9/1971, khi 106 chiến binh du kích đào đường hầm ra khỏi nhà tù Punta Carretas ở Montevideo.

Cuối cùng, ông đã bị bắt lại và vào năm 1972, ông trở thành một trong "9 con tin" của chế độ quân sự.

Ông thường nhớ lại cuộc đấu tranh ngày đó để duy trì sự kết nối với cuộc sống trong phòng giam, nơi ông hầu như không thể di chuyển.

Ông chia sẻ: “Tôi bị nhốt suốt 7 năm trong một căn phòng nhỏ hơn căn phòng này. Không có sách, không có gì để đọc. Họ đưa tôi ra ngoài 1 - 2 lần/tháng, để đi bộ quanh sân trong nửa giờ. 7 năm như vậy”.

Ông Mujica đã không thoát khỏi phòng giam đó an toàn. Ông bị bệnh nặng ở bàng quang và cuối cùng mất 1 quả thận. Nhưng ông đã sống sót.

Tuy nhiên, ông Mujica luôn coi những năm tháng đó là những năm “hình thành” cách suy nghĩ của ông. Những câu trả lời mà ông tìm thấy đã làm say đắm thế giới: một chính trị gia cánh tả đã tự mình lên tiếng từ một quốc gia nhỏ ở Nam Mỹ.

Ông José Mujica đi dạo trại trang trại của mình cùng chú chó cưng 3 chân vào ngày 23/6/2008, tại Montevideo, Uruguay - Ảnh: Dante Fernandez/Getty Images

Vào ngày đầu tiên đến Thượng viện, ông “cưỡi” xe máy, mặc quần áo thường phục, đi thẳng từ trang trại nhỏ của mình ở Rincón del Cerro, cách Montevideo khoảng nửa giờ lái xe.

Ông sống ở đó - xung quanh là các loại rau, chú chó 3 chân Manuela và các loài động vật trang trại - từ khi ông được ân xá vào năm 1985 cho đến khi qua đời.

Bài phát biểu đầu tiên của ông với tư cách là thượng nghị sĩ vào năm 2000 dành riêng cho loài bò. Năm 2005, ông trở thành Bộ trưởng Bộ Chăn nuôi dưới thời Tổng thống Tabaré Vázquez.

Ông giữ chức Tổng thống Uruguay trong giai đoạn 2010 - 2015. Ông có biệt danh "tổng thống nghèo nhất thế giới" vì dành phần lớn tiền lương để làm từ thiện và sống giản dị trong trang trại của mình với vợ.

Khi nhậm chức tổng thống, ông đã đề xuất một cuộc tranh luận toàn quốc về quyền sở hữu các điền trang lớn, đề xuất giải quyết tình trạng thiếu hụt lao động nông thôn bằng cách "nhập khẩu" công nhân nông trại từ các nước láng giềng.

Ông cũng ủng hộ một chương trình nghị sự tiến bộ táo bạo đưa Uruguay lên vị trí hàng đầu trong khu vực: ông hợp pháp hóa phá thai và hôn nhân đồng giới, đồng thời quản lý việc sản xuất và bán cần sa hợp pháp.

Năm 2018, ông Mujica chọn rời bỏ chính trường.

Ông José Mujica tại trang trại của mình vào ngày 31/10/2024 - Ảnh: EL PAÍS

Cho đến cuối đời, ông Mujica vẫn khẳng định rõ ràng rằng ông không tìm kiếm một vị trí giữa những bức tượng đồng của lịch sử. "Đàn ông không làm nên lịch sử, chúng tôi chỉ viết truyện tranh" - ông nói đùa giữa một trong những cuộc phỏng vấn vào cuối đời.

Trước khi qua đời, ông Mujica yêu cầu không được phỏng vấn thêm.

"Chặng đường của tôi đã kết thúc. Thành thật mà nói, tôi sắp chết, và chiến binh đã xứng đáng được nghỉ ngơi" - ông nói với tờ báo địa phương Búsqueda (Uruguay).

Ông quyết định ra đi tại nhà, trong trang trại của mình, và được an nghỉ "dưới cây gỗ đỏ lớn" nơi ông chôn chú chó 3 chân Manuela của mình vào năm 2018. "Và thế là hết", ông nói nhẹ nhàng - và đó là cách ông chọn rời khỏi thế giới này.

Tấn Vĩ (theo EL PAÍS)