Luật Bảo hiểm xã hội 2024: Nhiều quy định tiến bộ liên quan đến chế độ thai sản

Đón chào thiên thần nhỏ, vợ chồng càng thắt chặt tình cảm - Nguồn ảnh minh họa: Shutterstock

Linh hoạt cho nam giới được chọn thời gian nghỉ thai sản

Theo điều 53 Luật Bảo hiểm xã hội (BHXH) 2024, lao động nam tham gia BHXH bắt buộc vẫn được nghỉ từ 5-14 ngày khi vợ sinh con như quy định trước đây, tùy từng trường hợp cụ thể (sinh thường 5 ngày, sinh mổ 7 ngày, sinh đôi 14 ngày, sinh ba trở lên cứ thêm mỗi con được nghỉ thêm 3 ngày làm việc).

Tuy nhiên, điểm mới quan trọng là lao động nam có thể linh hoạt lựa chọn thời điểm bắt đầu nghỉ việc hưởng chế độ thai sản trong vòng 60 ngày đầu kể từ ngày vợ sinh, thay vì như quy định trước đây là chỉ trong 30 ngày đầu kể từ ngày vợ sinh. Trường hợp người lao động nghỉ nhiều lần thì ngày bắt đầu nghỉ việc của lần cuối cùng phải trong khoảng thời gian 60 ngày đầu kể từ ngày vợ sinh và tổng thời gian nghỉ việc hưởng chế độ thai sản không quá thời gian quy định.

Sự linh hoạt trên là bước tiến có ý nghĩa giúp tháo gỡ nhiều vướng mắc. Chị H. - Giám đốc nhân sự tại Công ty S - chia sẻ: “Trước đây, khi có lao động nam đề nghị nghỉ thai sản, doanh nghiệp thường khó sắp xếp vì thời gian nghỉ bị bó hẹp trong 30 ngày đầu, nếu vợ sinh con đúng vào cao điểm sản xuất thì cả công ty lúng túng. Nay luật mới cho phép linh hoạt trong 60 ngày, thậm chí nghỉ làm nhiều đợt, vừa đảm bảo quyền lợi cho người lao động, vừa giúp doanh nghiệp chủ động điều phối nhân sự. Quan trọng là cả công ty và người lao động đều không còn phải áy náy hay căng thẳng khi xin nghỉ để lo cho vợ con”.

Việc mở rộng chế độ thai sản cho nam giới khiến nhiều người băn khoăn: Nếu nam giới được nghỉ nhiều, lấy ai làm việc, làm sao đảm bảo bộ máy vận hành trơn tru? Đây là nỗi lo có thật, nhất là ở các doanh nghiệp sản xuất, dịch vụ cần nhân sự trực tiếp. Tuy nhiên, cần nhấn mạnh rằng quyền nghỉ thai sản cho nam giới không bắt buộc sử dụng toàn bộ, mà linh hoạt tùy hoàn cảnh gia đình, sự thỏa thuận giữa người lao động và doanh nghiệp. Khi biết cách sắp xếp, việc nghỉ này không chỉ không làm gián đoạn hoạt động mà còn giúp người lao động an tâm, gắn bó hơn, từ đó tăng hiệu quả công việc khi họ trở lại làm việc.

Nhiều người lo lắng rằng các doanh nghiệp, đặc biệt là doanh nghiệp ngoài quốc doanh, có thể không tuân thủ, gây khó dễ hoặc sa thải lao động nữ ngay khi biết họ mang thai để né tránh các chế độ thai sản. Luật Lao động hiện hành đã nghiêm cấm hành vi sa thải, chấm dứt hợp đồng lao động vì lý do mang thai, sinh con, nuôi con nhỏ.

Luật sư Đậu Thị Quyên - Ảnh do nhân vật cung cấp

Dù vậy, thực tế vẫn còn những trường hợp doanh nghiệp lách luật, ép nhân viên nghỉ hoặc tự thôi việc. Để hạn chế tình trạng này, cần sự giám sát nghiêm của cơ quan quản lý lao động, đồng thời đẩy mạnh truyền thông để cả người lao động và người sử dụng lao động hiểu rằng chế độ thai sản không phải gánh nặng mà là quyền lợi chính đáng, đầu tư vào sự phát triển bền vững của doanh nghiệp và xã hội. Hiện chưa có chính sách khen thưởng riêng cho doanh nghiệp tuân thủ tốt chế độ thai sản, nhưng việc thực hiện đúng quy định sẽ giúp doanh nghiệp xây dựng hình ảnh, giữ chân lao động chất lượng và tránh rủi ro pháp lý không đáng có.

Khuyến khích nam giới chia sẻ trách nhiệm gia đình

Luật xuất phát từ tinh thần nhân văn, khuyến khích nam giới chia sẻ trách nhiệm chăm sóc vợ con, tạo sự gắn kết gia đình, không phải là đặc quyền vô lý hay gây thất thoát quỹ BHXH. Nếu có tranh chấp, pháp luật đã có các cơ chế riêng để giải quyết khi có căn cứ xác thực, nhưng với đa số gia đình, quy định trên chính là sự chia sẻ, hỗ trợ cần thiết trong những thời khắc quan trọng của cuộc đời.

Cần hiểu rằng chế độ thai sản cho nam giới không phải là “thưởng làm cha” mà là chính sách hướng đến sự chăm sóc và bảo vệ trẻ sơ sinh, hỗ trợ gia đình trong giai đoạn sau sinh. Dù đứa bé là con của ai, người chồng vẫn là người đồng hành chăm sóc vợ và em bé. Về mặt pháp luật, chế độ thai sản cho nam giới không yêu cầu xét nghiệm ADN mà dựa trên giấy khai sinh hoặc chứng sinh của đứa trẻ, với tên người cha là người lao động tham gia BHXH.

Trong bối cảnh nhiều gia đình hiện vẫn còn loay hoay giữa công việc và trách nhiệm gia đình, việc mở rộng chế độ thai sản cho nam giới không chỉ là bước đi nhân văn, toàn diện và thúc đẩy bình đẳng giới mà còn cho thấy sự tiến bộ trong tư duy lập pháp, bắt nhịp xu thế tiến bộ của nhiều quốc gia.

Luật sư Đậu Thị Quyên trong một buổi tập huấn pháp lý cho phụ nữ - Ảnh do nhân vật cung cấp

Luật sư Đậu Thị Quyên
- Giám đốc Công ty luật SOLA