3 nhà nghiên cứu cùng chia sẻ giải Nobel Kinh tế năm 2025

3 nhà nghiên cứu cùng chia sẻ giải thưởng Nobel Kinh tế năm 2025 nhờ các công trình giải thích sự tăng trưởng kinh tế dựa trên đổi mới sáng tạo

Trong 2 thế kỷ qua, lần đầu tiên trong lịch sử, thế giới đã chứng kiến sự tăng trưởng kinh tế bền vững. Điều này giúp rất nhiều người thoát khỏi đói nghèo và đặt nền móng cho sự thịnh vượng.

Những người đoạt Giải Nobel Kinh tế là Joel Mokyr, Philippe Aghion và Peter Howitt đã giải thích cách đổi mới tạo động lực cho sự tiến bộ hơn nữa của nền kinh tế.

Trong đó, một nửa giải thưởng được trao cho giáo sư Joel Mokyr – hiện công tác tại Đại học Northwestern, bang Illinois (Mỹ) “vì đã xác định được các điều kiện tiên quyết cho tăng trưởng bền vững thông qua tiến bộ công nghệ”.

Một nửa giải thưởng còn lại chia đều cho giáo sư Philippe Aghion – nhà nghiên cứu từ trường Collège de France ở Paris (Pháp) và Trường Kinh tế & Khoa học Chính trị London (Anh), cùng giáo sư Peter Howitt từ Đại học Brown, Providence, Rhode Island (Mỹ) “vì lý thuyết tăng trưởng bền vững thông qua sự phá hủy mang tính sáng tạo”.

Giải thích cho quyết định trao giải, Viện Hàn lâm Khoa học Hoàng gia Thụy Điển viết: “Công nghệ phát triển nhanh chóng và ảnh hưởng đến tất cả mọi người, với các sản phẩm và phương pháp sản xuất mới thay thế những cái cũ trong một chu kỳ không bao giờ kết thúc. Đây là nền tảng cho tăng trưởng kinh tế bền vững, mang lại mức sống, sức khỏe và chất lượng cuộc sống tốt hơn cho người dân trên toàn cầu”.

Tuy nhiên, xu hướng này không phải lúc nào cũng đúng. Hoàn toàn ngược lại - trì trệ là quy luật trong suốt phần lớn lịch sử loài người. Bất chấp những khám phá quan trọng mà đôi khi dẫn đến điều kiện sống được cải thiện - thu nhập cao hơn, tăng trưởng cuối cùng lại đi ngang.

Joel Mokyr đã sử dụng các nguồn tư liệu lịch sử như một phương tiện để khám phá nguyên nhân khiến tăng trưởng bền vững trở thành chuẩn mực mới.

Ông chứng minh rằng nếu muốn các đổi mới tiếp nối nhau trong một quá trình tự phát triển, chúng ta không chỉ cần biết điều gì đó hiệu quả mà còn cần có những giải thích khoa học về lý do tại sao.

Điều này thường bị bỏ qua trước cuộc cách mạng công nghiệp, khiến việc xây dựng dựa trên những khám phá và phát minh mới trở nên khó khăn. Ông cũng nhấn mạnh tầm quan trọng của việc xã hội cởi mở với những ý tưởng mới và cho phép thay đổi.

Philippe Aghion và Peter Howitt cũng nghiên cứu các cơ chế đằng sau tăng trưởng bền vững. Trong một bài báo năm 1992, họ đã xây dựng một mô hình toán học cho cái gọi là sự phá hủy sáng tạo: khi một sản phẩm mới và tốt hơn thâm nhập thị trường, các công ty bán sản phẩm cũ sẽ thua lỗ.

Sự đổi mới đại diện cho một cái gì đó mới mẻ và do đó mang tính sáng tạo. Tuy nhiên, nó cũng mang tính phá hủy, vì công ty có công nghệ lỗi thời sẽ bị cạnh tranh vượt trội.

Theo những cách khác nhau, những người đoạt giải cho thấy sự phá hủy sáng tạo tạo ra những xung đột cần được quản lý một cách xây dựng. Nếu không, sự đổi mới sẽ bị cản trở bởi các công ty đã thành danh và các nhóm lợi ích có nguy cơ bị đặt vào thế bất lợi.

John Hassler, Chủ tịch Ủy ban Giải thưởng Khoa học Kinh tế, phát biểu: “Công trình của những người đoạt giải cho thấy tăng trưởng kinh tế không thể bị coi là điều hiển nhiên. Chúng ta phải duy trì các cơ chế tạo nền tảng cho sự bứt phá sáng tạo, để kinh tế không rơi vào tình trạng trì trệ”.

Linh La (theo Nobel Prize)