Suy giảm trí nhớ không còn là bệnh của tuổi già

Học cách sống chung với bệnh “lúc nhớ lúc quên”

Theo một nghiên cứu năm 2024 của Viện Sức khỏe tâm thần Singapore, có 1/11 người từ 60 tuổi trở lên ở đảo quốc sư tử mắc chứng suy giảm trí nhớ, tương ứng với khoảng 74.000 người. Khi dân số tiếp tục già đi, con số này dự kiến ​​sẽ tăng lên 152.000 người vào năm 2030.

Trong bài viết trên trang CNA, ông Thomas Ong - 86 tuổi, cựu hiệu trưởng người Singapore - kể, những thay đổi về trí nhớ đến một cách lặng lẽ. Từ một người thầy dạy toán có trí nhớ tốt, ông bắt đầu quên mất mình để chìa khóa hay đỗ xe ở đâu. Đỉnh điểm là vào một buổi tối khi tự lái xe về nhà trên con đường quen thuộc, ông bỗng cảm thấy lạc lối và bồn chồn.

Cuộc sống vui vẻ, sự hỗ trợ từ người thân và cộng đồng có thể giúp làm chậm những dấu hiệu của suy giảm trí nhớ - Ảnh minh hoạ Cathy Greenblat (WHO)

Sau một loạt xét nghiệm, ông Ong được chẩn đoán mắc bệnh Alzheimer. Dần dần, ông mất nhiều thời gian hơn để suy nghĩ, giải quyết vấn đề hay ghi nhớ điều gì đó. Ông cũng hình thành nỗi sợ bị từ chối, lo người khác có thể không hiểu hoặc trở nên bực bội khi mình lặp lại lời nói. Tuy nhiên, ông đã học cách vượt qua những thách thức đó bằng cách sử dụng sự trợ giúp của gia đình và bạn bè. Ông cũng tuân theo một thói quen hằng ngày để tạo cảm giác ổn định và quen thuộc. Trong nhà, ông ghi lại các cuộc hẹn và nhiệm vụ cần làm trên bảng. Quan trọng nhất, ông luôn sống năng động bằng cách chia sẻ trải nghiệm của mình cho những người mắc chứng suy giảm trí nhớ, cũng như những người chăm sóc họ.

Bệnh nhân ngày càng trẻ hơn

Theo báo cáo Gánh nặng bệnh tật toàn cầu (GBD) năm 2021, chứng suy giảm trí nhớ dẫn đến hơn 1,5 triệu ca tử vong và chi phí chăm sóc sức khỏe toàn cầu vào khoảng 1,3 ngàn tỉ USD mỗi năm. Hiện chưa có cách chữa khỏi chứng suy giảm trí nhớ. Ước tính khoảng 45% ca bệnh có khả năng được ngăn ngừa bằng cách giảm tiếp xúc với 14 yếu tố nguy cơ phổ biến như béo phì, thiếu vận động và hút thuốc xuất hiện từ những năm còn thiếu niên kéo dài đến tuổi trưởng thành.

Chứng mất trí nhớ khởi phát sớm là bất kỳ dạng suy giảm trí nhớ nào xảy ra ở những người trong độ tuổi từ 14-65. Một báo cáo năm 2025 cho thấy, trên toàn cầu, tỉ lệ mắc và tỉ lệ tử vong do chứng mất trí nhớ ở những người dưới 65 tuổi đã tăng 211% và 216% trong giai đoạn 1990-2021 (từ 3,7 triệu và 0,6 triệu vào năm 1990 lên 7,8 và 1,4 triệu vào năm 2021). Hầu hết các bác sĩ sẽ không đưa ra chẩn đoán về suy giảm trí nhớ cho một bệnh nhân ở độ tuổi 30 hoặc 40. Các triệu chứng của chứng mất trí nhớ khởi phát sớm có sự chồng chéo đáng kể với triệu chứng phổ biến ở một số tình trạng sức khỏe tâm thần, chẳng hạn như rối loạn lưỡng cực, loạn thần, trầm cảm và lo âu. Chúng cũng có thể bị chẩn đoán nhầm là mãn kinh hoặc giai đoạn kiệt sức ở phụ nữ.

Tại một phòng khám trí nhớ ở thành phố Brisbane (Úc), Jim Rogers được yêu cầu đưa tay phải ra và chạm vào gò má bên trái của bạn đời. Thế nhưng anh đã làm ngược lại, đưa tay trái chạm vào gò má bên phải. Sau đó, anh được chẩn đoán mắc bệnh Alzheimer khởi phát sớm ở tuổi 55 vào năm 2022. Jim cho biết việc chẩn đoán sớm giúp anh có thể dành thời gian cho những việc mà bản thân từng trì hoãn. Anh đang nỗ lực làm chậm quá trình phát triển của bệnh bằng cách uống thuốc, theo dõi chế độ ăn uống, tập luyện với huấn luyện viên, bơi lội mỗi ngày và tập yoga để thư giãn não bộ. Jim từng lo sợ rằng bản thân không còn đủ sức bảo vệ các con mình như khi mẹ chúng qua đời. Nhưng con gái lớn của anh cho biết: “Chúng tôi luôn nói với cha rằng chúng tôi đã trưởng thành và có gia đình của riêng mình. Chúng tôi sẽ chăm sóc cho cha khi cần thiết”.

Vào giữa tháng 6/2025, Bộ Y tế và Phúc lợi Đài Loan (Trung Quốc) đã sửa đổi các quy định về quản lý dịch vụ chăm sóc dài hạn đối với những bệnh nhân dưới 50 tuổi mắc chứng mất trí nhớ và khuyết tật khác. Bằng cách cung cấp các dịch vụ phục hồi chức năng chuyên sâu dựa trên đánh giá của nhóm y tế, chương trình giúp bệnh nhân giảm tình trạng khuyết tật hoặc phục hồi khả năng hoạt động. Theo Bộ Y tế Đài Loan, chương trình sẽ giảm bớt gánh nặng cho người chăm sóc trong gia đình của những bệnh nhân trẻ mắc chứng suy giảm trí nhớ, đồng thời làm chậm quá trình suy giảm nhận thức hoặc thể chất ở bệnh nhân.

Linh La (theo ABC, PsyPost, The Conversation, CNA, WHO)