Khoảng cách cần thiết

Khó gần vì khác “hệ”

Khi còn bé, trẻ luôn bám theo bố mẹ để kể chuyện huyên thuyên, nhưng thường khi bước vào cấp II, đa số trẻ có xu hướng kiệm lời với bố mẹ. Thậm chí, nhiều trẻ như chiếc “hộp đen” bí ẩn. Việc trẻ thích chia sẻ với bố mẹ hay không, ngoài những lý do như điều kiện thuận lợi, cá tính mỗi người… thì mấu chốt vẫn là trẻ cho rằng người lớn khác biệt, quan niệm và cách giải quyết không đáp ứng được nhu cầu của mình.

Tuy rất yêu kính, tự hào về bố mẹ nhưng một nam sinh lớp 8, Trường THCS Vân Đồn (Q.4, TP.HCM) vẫn cho rằng bố mẹ làm bạn với con là điều không thể. “Làm bạn với nhau mục đích là để chơi, còn bố mẹ chỉ vờ làm bạn với con để soi xét, bắt giò. Có lần em lỡ dại nói đùa với bạn bè trên Facebook, thế là bị bố mẹ “giũa”, nào là vô văn hóa, mất lịch sự, nào là chơi với bạn xấu nên lây nhiễm... Thực ra đó chỉ là những lời nói vui, bố mẹ đã không hiểu, rồi chê trách đủ điều khiến em... mất hứng. Rút kinh nghiệm sau nhiều lần khác, em giữ bí mật tài khoản mạng, giấu nhật ký, đóng cửa phòng riêng… để khỏi bị “hacker” xâm nhập", em kể.

Cùng nét mặt hoang mang khi tìm gặp chuyên viên tâm lý nhưng chị Thảo Huyền (buôn bán ở Q.2, TP.HCM) và cô con gái học lớp 10 lại có mối lo khác nhau trước việc giám thị “mắng vốn” con chị và bạn trai cùng lớp hôn nhau sau giờ học. Chị Huyền lo nghĩ giải pháp để con “dừng yêu”, trong khi con chị lại nát óc tìm phương cách... đối phó mẹ. “Nó đã hứa với tôi rằng sẽ từ bỏ nhưng làm sao tôi tin tưởng, an tâm được” - chị Huyền lắc đầu, bất lực. Chị không tin cũng phải, vì khi nói riêng với chuyên viên tâm lý, con gái chị thẳng thắn bày tỏ: “Yêu nhau, hôn nhau là chuyện bình thường. Có gì mà mẹ làm ầm lên, bạn bè em đứa nào chả vậy, tụi em còn giúp nhau để hẹn hò với người yêu. Tại mẹ ép quá nên em hứa “không tái phạm” cho xong. Mẹ lạc hậu lắm, gì cũng phản đối nên chuyện lớn chuyện nhỏ em chỉ biết chia sẻ với bạn”. Điều đáng ngại là vai trò làm mẹ của chị Huyền chỉ dừng lại ở cấm và… lo chứ không chỉ dẫn con về giới tính, phối hợp với “nhà sui” giúp hai con xây dựng tình yêu tuổi học trò trong sáng, lành mạnh, an toàn.

Gần chắc gì đã hay?

Sự gắn bó, thông hiểu giữa bố mẹ và trẻ ảnh hưởng đến đời sống tinh thần, chất lượng sống, sự phát triển và kết quả học tập của trẻ. Theo kết quả khảo sát “hành vi và thái độ tuổi teen đô thị” do Công ty Nghiên cứu thị trường TITA (Q.11, TP.HCM) thực hiện trên 400 học sinh cấp II, III tại Hà Nội và TP.HCM vào tháng 6/2014, đa số học sinh đạt học lực khá giỏi cho biết mình được sống trong gia đình hạnh phúc, cha mẹ rất tâm lý, thường trò chuyện với con, thấu hiểu nhu cầu, ước muốn của con. Có đến 23% các em học sinh trung bình, yếu than phiền về việc bị bố mẹ can thiệp vào chuyện riêng tư, trong khi tỷ lệ này chỉ là 10% ở học sinh giỏi và 14% ở học sinh khá.

Nhiều người nghĩ, thâm nhập vào những “bí mật” của con là cách để hiểu con, rút ngắn khoảng cách. Tuy nhiên, đề cập về vấn đề này, bác Hứa Văn Trụ (hưu trí, ngụ Q.Bình Tân, TP.HCM) quan niệm, thực ra, sợi dây gắn kết của con cái với bố mẹ đã có từ thuở trong thai, sinh ra càng thắt chặt khi bé được bú mớm, âu yếm, săn sóc… Sự giãn cách theo thời gian với quá trình khôn lớn của con là quy luật không tránh khỏi, nhưng điều ấy không có nghĩa là sợi dây đã đứt hay không còn bền chặt. Xem trộm nhật ký, trang cá nhân trên mạng xã hội… không phải là quan tâm mà là thiếu tôn trọng cuộc sống riêng của con. Điều này khiến trẻ ức chế, càng đánh mất dần niềm tin vào bố mẹ, từ đó nín lặng, không chia sẻ hoặc chỉ nói chuyện cho có, thậm chí có trẻ chống đối, phản ứng tiêu cực. Gia đình cần là chỗ dựa không thể thay thế với trẻ; để khi đối mặt với những bất trắc, thử thách quá sức thì người mà trẻ nghĩ đến đầu tiên là bố mẹ.

Tiến sĩ Nguyễn Thị Bích Hồng (giảng viên Trường ĐH Sư phạm TP.HCM, chuyên viên tham vấn tình yêu - hôn nhân - gia đình Nhà Văn hóa Phụ Nữ TP.HCM) nhận định: “Chênh lệch tuổi tác cộng với tác động khách quan của xã hội khiến cha mẹ - con cái có khoảng cách là tất nhiên. Ngày càng có nhiều giá trị sống thay đổi, giá trị mới bao giờ cũng lôi cuốn người trẻ, nên nếu phụ huynh trang bị ít kiến thức thì khó theo kịp nhu cầu của con”. Đưa ra những giải pháp để kéo gần các thế hệ trong gia đình như: định hướng, cân bằng các giá trị, lấy giá trị mới tích cực để hấp dẫn trẻ; không cậy vào bề dày kinh nghiệm để áp đặt con; tổ chức cuộc sống gia đình thông minh, khôn ngoan; sẵn sàng làm bạn với con, không suy diễn, trầm trọng hóa vấn đề hay can thiệp thô bạo vào khoảng trời riêng của con…, nhưng tiến sĩ Bích Hồng vẫn khẳng định: “cố gắng xóa nhòa khoảng cách cha mẹ - con cái là điều không thể và không nên”.

Xa chưa hẳn dở, gần chưa hẳn hay. Nếu bố mẹ chuẩn bị kiến thức tâm lý, sẽ hiểu ở lứa tuổi dậy thì, trẻ không còn suốt ngày đeo quấn lấy bố mẹ. Trẻ sẽ từng ngày tập trưởng thành bằng cách tách khỏi, bứt phá, độc lập, tự lập. Khi vào tuổi dậy thì mà chuyện gì trẻ cũng kể và nhờ bố mẹ giải quyết giùm như thuở lên ba thì thật đáng lo. Phụ huynh cần cho con một khoảng không gian cần thiết để trẻ tập bay với đôi cánh chưa đủ rộng của mình.

 TÔ DIỆU HIỀN