Khi tiền trở thành sợi dây kiểm soát

Ảnh minh họa: Shutterstock

Khi tiền trở thành sợi dây kiểm soát vô hình

Hành vi kiểm soát tài sản, thu nhập của thành viên gia đình nhằm tạo tình trạng lệ thuộc về mặt vật chất, tinh thần hoặc các mặt khác - chẳng hạn như vợ/chồng kiểm soát tiền lương, tài sản của nhau, kiểm soát chi tiêu, buộc người kia phải đưa toàn bộ thu nhập về một mối hoặc phải xin phép mỗi lần muốn chi tiêu - có thể bị phạt từ 20 đến 30 triệu đồng theo Nghị định 282/2025/CP.

Đây là một trong những nội dung đánh dấu một bước tiến quan trọng trong việc bảo vệ quyền tự do cá nhân, tôn trọng mối quan hệ bình đẳng trong gia đình. Quy định này lập tức tạo làn sóng tranh luận: người ủng hộ cho rằng đây là bước tiến lớn trong bảo vệ quyền cá nhân; người e ngại cho rằng “tình nghĩa vợ chồng mà đưa pháp luật vào sẽ khó sống”.

Tiền là chuyện tế nhị trong gia đình, nhưng khi tiền trở thành quyền lực để chi phối thì tình nghĩa sẽ bị tổn thương nặng nề.

Nhiều người từng xem việc một bên “giữ hầu bao” là bình thường, là “cách quản lý gia đình”. Nhưng khi quyền giữ tiền đi kèm quyền kiểm soát, giám sát từng khoản chi… thì đó không còn là quản lý mà là áp đặt.

Trong quan hệ gia đình, quan hệ vợ chồng, việc kiểm soát tài chính có thể dẫn tới rất nhiều hệ luỵ, trong đó có 3 hệ lụy thầm lặng nhưng sâu sắc. Đó là:

Tổn thương lòng tự trọng

Một người trưởng thành nhưng phải xin phép mỗi lần tiêu vài chục ngàn đồng - điều đó không chỉ gây khó chịu, mà còn làm tổn hại sâu sắc lòng tự trọng. Dần dần, người bị kiểm soát sẽ ngại bày tỏ nhu cầu cá nhân, e dè trong mọi quyết định, sợ làm trái ý, đánh mất cảm giác tự chủ.

Hôn nhân từ quan hệ vợ chồng bình đẳng trở thành quan hệ phụ thuộc, quan hệ “xin - cho”. Người chịu sự kiểm soát tài chính bị tổn thương nặng nề, không phải vì không có tiền, mà là không có quyền được quyết định việc quản lý và chi tiêu tiền do chính mình làm ra.

Nghèo cơ hội - nghèo luôn cả ước mơ

Quyền tài chính cá nhân gắn liền với cơ hội phát triển. Khi thu nhập bị kiểm soát chặt, người trong cuộc khó có điều kiện học thêm các kỹ năng phục vụ công việc, cuộc sống; khó có điều kiện được chăm sóc sức khỏe như mong muốn; bị hạn chế cơ hội nâng cao hay chuyển đổi nghề nghiệp; không được tự do theo đuổi sở thích hay ước mơ. Họ bị “đóng khung” trong vai trò mà người kia mong muốn. Mất mát này không ồn ào, nhưng âm ỉ và để lại những khoảng trống lớn, thậm chí là rất lớn trong cuộc đời.

Rạn nứt tình cảm - khi yêu thương bị thay bằng nghi ngờ

Việc kiểm soát tài chính thường đi cùng kiểm soát thời gian, kiểm soát các mối quan hệ xã hội, giao tiếp… Từ những lời chất vấn “tiền đâu?”, “chi cái gì?”, “tiêu gì mà lắm thế”… sẽ khiến mâu thuẫn ngày càng bị đào sâu; các cuộc tranh luận dễ biến thành nghi ngờ, ghen tuông, bất hòa và có nguy cơ bùng nổ bất cứ lúc nào.

Nghị định 282/2025/CP để bảo vệ hạnh phúc gia đình

Nghị định 282 không đặt ra để phân định “tiền của ai”, càng không cổ súy việc tách bạch quá mức trong quan hệ tài chính gia đình. Mục tiêu của luật là tạo khuôn khổ bảo vệ trước những hành vi dùng tài chính làm công cụ kiểm soát; đảm bảo bình đẳng, quyền tự quyết trong gia đình; giúp người yếu thế trong gia đình - đa phần là phụ nữ - có tiếng nói và quyền lựa chọn.

Pháp luật chỉ can thiệp khi mối quan hệ gia đình, quan hệ vợ chồng bị nhân danh tình yêu biến dạng thành quyền lực kiểm soát mang tính chi phối.

Muốn luật phát huy tác dụng, điều quan trọng không chỉ là chế tài mà là nhận thức của mỗi gia đình.

Để bảo vệ hạnh phúc gia đình, bảo vệ bản thân không bị kiểm soát về tài chính, cần nhận diện sớm: Bạn có đang bị kiểm soát tài chính hay không?

Bạn nên lưu ý nếu xuất hiện những biểu hiện sau:

- Luôn phải xin phép khi sử dụng tiền, dù là khoản nhỏ.

- Không được biết thông tin về thu nhập, tài khoản ngân hàng, tài sản chung.

- Không dám mua gì cho bản thân vì sợ bị mắng, bị chất vấn.

- Muốn học hành, làm ăn, đầu tư… nhưng luôn bị ngăn cản.

- Không được tiếp cận tiền của chính mình hoặc bị giới hạn chi tiêu quá mức.

Nếu có 2 trong những dấu hiệu trên đúng với bạn - nghĩa là vấn đề đã xuất hiện.

Khi nghi ngờ mình bị kiểm soát tài chính, bạn không nên im lặng chịu đựng, mà cần nói chuyện thẳng thắn với chồng (hoặc vợ) - nhưng không đối đầu. Hãy bắt đầu cuộc trao đổi bằng việc bày tỏ cảm xúc: “Em cảm thấy…”, “Anh thấy rằng…”. Cố gắng tránh quy chụp: “Anh lúc nào cũng…”, “Em chẳng bao giờ…”.

Đối thoại thẳng thắn là cách tốt nhất để thoát ra khỏi sự kiểm soát. Và đây là cách tốt nhất để khôi phục lòng tin, không phải để thắng thua, mà là để gìn giữ hạnh phúc gia đình.

Để tránh không bị kiểm soát mà vẫn bảo đảm tài chính chung, gia đình bạn có thể bàn bạc và thống nhất với nhau về việc nên có các quỹ bao gồm: quỹ tài chính chung; quỹ tiết kiệm chung; quỹ riêng của mỗi người.

Tại sao lại cần có quỹ riêng? Quỹ riêng giúp mỗi thành viên duy trì sự độc lập và tự tin. Đó là điều rất cần thiết.

Và để được tự do, tự chủ về tài chính, bạn rất cần học kiến thức tài chính cá nhân. Người nắm được kiến thức tài chính sẽ ít bị lệ thuộc và dễ bảo vệ quyền lợi của mình hơn.

Khi cảm thấy mình bị kiểm soát tài chính và cuộc sống bịu ảnh hưởng nghiêm trọng, bạn cần tìm sự hỗ trợ của những người xung quanh. Đừng ngại nhờ bạn bè, người thân. Khi cần thiết, bạn có thể tìm đến sự giúp đỡ của hội phụ nữ địa phương, tổ chức xã hội hoặc của chuyên gia pháp lý, tâm lý. Sự hỗ trợ kịp thời có thể giúp bạn nhìn rõ tình thế và tìm lối thoát phù hợp.

Tình yêu không cần kiểm soát. Một cuộc hôn nhân hạnh phúc không đo bằng quyền lực kiểm soát tài chính. Vấn đề không phải ở việc ai giữ tiền, mà bằng việc cả hai cảm thấy được tôn trọng. Khi tài chính được sử dụng như một sợi dây trói, người trong cuộc không chỉ mất tiền - mà mất cả tự trọng, tự do và tiếng nói.

Tự do tài chính là nền tảng của tự do cá nhân. Và tự do cá nhân là nền tảng của một tình yêu chân thành.

Nghị định 282 không nhằm “chia rẽ vợ chồng”, mà là lời nhắc: Trong tổ ấm, không ai được quyền biến yêu thương thành áp đặt, chiếm hữu.

Lương Lan (P. Vũng Tàu, TPHCM)