Cuộc sống trong bóng tối của hàng ngàn "trẻ em vô hình" ở Hàn Quốc

Mẫu khai sinh được trưng bày tại một trung tâm cộng đồng ở Seoul vào tháng 7/2023 - Ảnh: News1

Olivia là một trong hàng ngàn đứa trẻ được sinh ra tại Hàn Quốc, có cha mẹ là người nước ngoài, chúng không hề được ghi nhận bởi bất kỳ giấy tờ pháp lý nào. Cha mẹ Olivia không thể đăng ký khai sinh vì em được sinh ra ngoài giá thú, một điều bị xã hội Hàn Quốc kỳ thị.

Chính vì không có giấy tờ, cô bé không được hưởng các dịch vụ cơ bản như bảo hiểm y tế và giáo dục công - những quyền lợi mà mọi đứa trẻ, kể cả trẻ em nước ngoài, đều được hưởng.

Câu chuyện của Olivia không phải là hiếm. Theo Báo cáo của Ủy ban Kiểm tra và Giám sát Nhà nước, có tới 4.025 trẻ em không có quốc tịch Hàn Quốc hoặc số đăng ký cư trú của người nước ngoài được sinh ra trong giai đoạn 2015 - 2022.

Những lý do ẩn sau sự "vô hình"

Tại Hàn Quốc, trẻ em được sinh ra từ cha mẹ có quốc tịch Hàn Quốc sẽ tự động được cấp quốc tịch và đăng ký khai sinh. Tuy nhiên, quy trình này phức tạp hơn đối với trẻ em có cha mẹ là người nước ngoài.

Cha mẹ cần tự khai báo với đại sứ quán nước mình và cơ quan nhập cư Hàn Quốc trong vòng 90 ngày sau khi sinh con. Nếu không thực hiện, những đứa trẻ này sẽ không có tên trong hệ thống, trở thành những "công dân vô hình".

Bà Kang Mi-jeong - Trưởng nhóm chính sách và vận động tại tổ chức Save the Children - cho biết: “Một trong những lý do lớn nhất là nhiều đứa trẻ được sinh ra ngoài giá thú. Một số quốc gia không cho phép đăng ký khai sinh cho trẻ trong trường hợp này, khiến cha mẹ gặp khó khăn khi làm giấy tờ cho con".

Thông báo khuyến khích người dân đăng ký thông tin những trẻ em không có giấy tờ được dán tại một trung tâm cộng đồng ở Seoul vào tháng 7/2023 - Ảnh: News1

Trong nhiều trường hợp khác, cha mẹ không đủ khả năng tài chính để đưa con về nước làm hộ chiếu, hoặc quốc gia của họ không có đại sứ quán tại Hàn Quốc. Điều này khiến việc làm giấy tờ hợp pháp cho con trở thành một gánh nặng lớn về kinh tế và thời gian.

Một nhân viên công tác xã hội giấu tên chia sẻ, những "đứa trẻ vô hình" thường chỉ được phát hiện khi có đơn tố cáo ngược đãi trẻ em từ các bệnh viện, trường học hoặc đường dây nóng.

Olivia cũng vậy. Sau khi nhận được tin báo về việc cô bé bị bạo hành, cảnh sát đã chuyển hồ sơ cho một tổ chức phi lợi nhuận. Tổ chức này hiện đang giám sát gia đình Olivia hàng tháng và cung cấp cho cô bé liệu pháp tâm lý và trị liệu nghệ thuật để giúp em vượt qua những tổn thương.

Thách thức lớn về giáo dục và y tế

Không có giấy tờ, những đứa trẻ như Olivia phải đối mặt với nhiều rào cản, đặc biệt là trong giáo dục. Chính phủ Seoul trợ cấp từ 100 - 270 USD cho các gia đình nước ngoài có con dưới 5 tuổi để gửi trẻ đến nhà trẻ. Tuy nhiên, những "đứa trẻ vô hình" không nhận được phúc lợi này, ha mẹ phải tự chi trả toàn bộ chi phí.

Một số trường tiểu học công lập có thể chấp nhận những em bé không có giấy tờ, nhưng quyết định này hoàn toàn phụ thuộc vào từng hiệu trưởng.

Theo các chuyên gia, việc không được đi học sớm ảnh hưởng nghiêm trọng đến sự phát triển của trẻ. Một nhân viên xã hội cấp cao chia sẻ với tờ Korea JoongAng Daily: "Phát triển ngôn ngữ là một giai đoạn quan trọng của thời thơ ấu. Việc không được đến nhà trẻ hoặc mẫu giáo khiến trẻ mất đi cơ hội phát triển khả năng ngôn ngữ đúng lúc. Cho dù sau này có được giáo dục bổ sung, hiệu quả cũng không thể bằng".

Ngay cả khi một đứa trẻ không may qua đời, cái chết của em ấy cũng không được ghi nhận chính thức. Điều này gây ra những rắc rối pháp lý lớn cho gia đình trong quá trình làm thủ tục tang lễ.

Một em nhỏ cầm những tấm thẻ mô tả tình trạng lạm dụng trẻ em tại một sự kiện phòng chống lạm dụng trẻ em ở Sejong năm 2019 - Ảnh: News1

Hy vọng từ những chính sách mới

Nhằm giải quyết vấn đề này, một số địa phương đã bắt đầu hành động. Thành phố Siheung, tỉnh Gyeonggi, đã tiên phong thực hiện chương trình đăng ký tự động cho trẻ em nước ngoài từ tháng 8/2023. Theo đó, những đứa trẻ được cấp thẻ đăng ký của thành phố sẽ được hưởng các phúc lợi và bảo hiểm y tế quốc gia.

Tính đến tháng 8/2025, chương trình đã đăng ký và công nhận hợp pháp cho 76 "trẻ em vô hình", trong đó có gần 90% không đủ điều kiện để có quốc tịch Hàn Quốc. Đây là một tín hiệu đáng mừng cho thấy nỗ lực của chính quyền địa phương trong việc bảo vệ các em.

Vào tháng 7/2025, Hạ nghị sĩ Lim Mi-ae đã đề xuất sửa đổi Đạo luật Đăng ký quan hệ gia đình để tự động đăng ký tất cả trẻ em sinh ra tại Hàn Quốc, bất kể quốc tịch cha mẹ.

Bà cũng đề xuất cấp quyền cư trú tạm thời cho trẻ em được sinh ra từ cha mẹ không có thị thực hợp lệ. Hạ nghị sĩ Lim Mi-ae nhấn mạnh rằng 2 dự luật này nhằm "bảo vệ các quyền cơ bản và phổ quát" của những "đứa trẻ vô hình".

Linh La (theo Korea JoongAng Daily)