Cần một cuộc cách mạng về tư duy để đổi mới giáo dục

Không dễ đưa tiếng Anh thành ngôn ngữ thứ hai

Dự thảo tờ trình trên đặt ra 2 mốc thời gian quan trọng: đến năm 2030, tối thiểu 30% cơ sở giáo dục phổ thông phải có giáo viên đủ năng lực giảng dạy một số môn khoa học tự nhiên và STEM (khoa học, công nghệ, kỹ thuật, toán học) hoặc STEAM ((khoa học, công nghệ, kỹ thuật, nghệ thuật toán học) bằng tiếng Anh; đến năm 2035, có 100% cơ sở giáo dục mầm non và phổ thông có đủ thiết bị để thực hiện việc này.

Dù đánh giá đây là định hướng phù hợp với yêu cầu hội nhập quốc tế và nhu cầu nhân lực trong bối cảnh cạnh tranh cao, nhưng nhiều đại biểu Quốc hội băn khoăn về tính khả thi của nó. Đại biểu Bùi Sỹ Hoàn (TP Hải Phòng) nêu rõ, điểm nghẽn quan trọng là năng lực của đội ngũ giáo viên. Đội ngũ này chưa đủ thành thạo tiếng Anh để thực hiện mục tiêu này. Ông cho rằng phải khắc phục được tình trạng dạy và học tiếng Anh chênh lệch ở các vùng miền. Ông cũng lưu ý, việc đưa tiếng Anh thành ngôn ngữ thứ hai không chỉ là vấn đề ngôn ngữ mà còn gắn với yếu tố văn hóa và bản sắc. Theo ông, chương trình nên đi từ các tiêu chí cụ thể, thực tế, khả thi hơn, chẳng hạn như yêu cầu học sinh tốt nghiệp THPT đạt một mức năng lực tiếng Anh cụ thể nào đó vào năm 2030.

Chủ tịch Quốc hội Trần Thanh Mẫn phát biểu tại phiên thảo luận tổ - Nguồn ảnh: Quốc hội

Từ thực tế miền núi, đại biểu Đoàn Thị Lê An (tỉnh Cao Bằng) cho biết, rất khó triển khai theo định hướng này: “Sự chênh lệch đầu tư về cơ sở vật chất giữa các vùng miền rất lớn. Mạng internet tuy được cải thiện nhưng tốc độ và hạ tầng chưa đồng đều để triển khai dạy học trực tuyến hỗ trợ tiếng Anh”. Theo bà, hiện nay, gần 70% trường phổ thông của tỉnh Cao Bằng chưa đạt chuẩn thiết bị công nghệ cho việc học ngoại ngữ, nhiều điểm trường lẻ còn thiếu phòng học kiên cố. Vì vậy, mục tiêu đặt ra tới năm 2030 có thể khả thi ở đô thị và đồng bằng nhưng rất khó ở những nơi có điều kiện cơ sở vật chất chưa đồng bộ, thiếu giáo viên tiếng Anh đạt chuẩn như các tỉnh Cao Bằng, Tuyên Quang, Lai Châu.

Đại biểu Lê An đề nghị Chính phủ đầu tư mạnh mẽ và đồng bộ hơn, chuẩn hóa đội ngũ giáo viên, áp dụng chính sách hỗ trợ đặc thù cho vùng dân tộc thiểu số, miền núi, đồng thời ban hành Chương trình quốc gia đào tạo giáo viên dạy môn học bằng tiếng Anh, hướng đến mục tiêu đào tạo ít nhất 20.000 giáo viên toán, khoa học tự nhiên, tin học giảng dạy được bằng tiếng Anh đến năm 2035.

Muốn đại học Việt vào tốp 100 thế giới?

Song song với mục tiêu ngoại ngữ, dự thảo tờ trình cũng đặt ra mục tiêu nâng tầm giáo dục đại học: phấn đấu xây dựng khoảng 8 trường đại học công lập trọng điểm lọt nhóm 200 đại học hàng đầu châu Á và tối thiểu 1 trường lọt nhóm 100 đại học hàng đầu thế giới ở một số lĩnh vực trọng điểm.
Đại biểu Bùi Sỹ Hoàn nhận định, đây là mục tiêu “rất tham vọng”.

Đại biểu Bùi Sỹ Hoàn đóng góp ý kiến cho 2 chương trình mục tiêu quốc gia - Nguồn ảnh: Quốc hội

Ông cho hay, chưa có trường đại học nào trên thế giới chỉ mất 5-10 năm đầu tư từ phía Nhà nước mà vươn lên tốp 100 thế giới. Các trường trong nhóm này cũng phải đầu tư hàng tỉ USD mỗi năm để duy trì vị thế. Không chỉ riêng Việt Nam nỗ lực đi lên mà các trường trong tốp cũng liên tục nâng chuẩn.

Đồng thời, để đạt tiêu chí lọt tốp 100 thế giới, công bố khoa học phải có giá trị quốc tế, giảng viên phải có uy tín học thuật và nghiên cứu phải gắn chặt với thực tiễn. Ông cho rằng Việt Nam nên lựa chọn một số ngành mũi nhọn để đầu tư trước, tương tự như Hàn Quốc hay Trung Quốc từng áp dụng, đó là nâng chuẩn ngành để nâng chất lượng trường.

Chủ tịch Quốc hội Trần Thanh Mẫn nêu rõ, trong kỳ họp thứ mười này, Quốc hội dành sự quan tâm đặc biệt cho lĩnh vực giáo dục và đào tạo. Chương trình mục tiêu quốc gia về hiện đại hóa, nâng cao chất lượng giáo dục và đào tạo giai đoạn 2026-2035 cần có tầm nhìn dài hạn, dự báo được xu hướng phát triển của xã hội và thị trường lao động trong tương lai. Theo ông, giáo dục và đào tạo trong giai đoạn mới chịu tác động mạnh mẽ của cuộc cách mạng công nghiệp 4.0, đặc biệt là sự bùng nổ của trí tuệ nhân tạo (AI). Vì vậy, các giải pháp đổi mới giáo dục không thể dừng ở “dạy tốt, học tốt” theo cách truyền thống mà cần một cuộc cách mạng về tư duy và công cụ.

Ông nói, muốn vậy, mục tiêu truyền thụ kiến thức phải chuyển sang phát triển năng lực giải quyết vấn đề. Vai trò của giáo viên từ chỗ là người truyền đạt kiến thức cần chuyển sang người hướng dẫn, truyền cảm hứng. Không gian lớp học không còn bó hẹp trong 4 bức tường mà phải được mở rộng thành “học mọi lúc, mọi nơi”. Việc đánh giá học sinh cũng cần chuyển từ điểm số bài thi sang đánh giá quá trình và sản phẩm học tập.

Cho rằng hiệu quả Chương trình mục tiêu quốc gia hiện đại hóa, nâng cao chất lượng giáo dục và đào tạo giai đoạn 2026-2035 phụ thuộc rất lớn vào khâu tổ chức thực hiện từ trung ương đến địa phương, Chủ tịch Quốc hội nhấn mạnh: “Phải hành động quyết đoán, quyết liệt, quyết tâm, nhưng quan trọng hơn nữa là phải quyết làm, có sản phẩm, có kết quả cụ thể. Nếu chỉ quyết liệt trong lời nói mà không có người thực hiện thì chương trình sẽ khó đạt mục tiêu”.

Huy động toàn xã hội chăm lo cho giáo dục, y tế Phát biểu thảo luận tại tổ, Tổng bí thư Tô Lâm cho rằng, văn hóa, y tế và giáo dục là những trụ cột rất quan trọng, không chỉ là mục tiêu mà còn là động lực để phát triển. 2 chương trình mục tiêu quốc gia về y tế và giáo dục không phải chỉ của ngành y tế hay giáo dục mà phải thoát ra được khuôn khổ của các lĩnh vực, các ngành, thu hút được sự tham gia của toàn dân, toàn xã hội. Tổng bí thư Tô Lâm phát biểu tại phiên thảo luận tổ - Ảnh: Nguyễn Dũng Về chương trình y tế, Tổng bí thư cho rằng, phải tập trung chăm sóc sức khỏe ban đầu cho người dân bằng việc đưa y tế dự phòng lên hàng đầu thay vì khám bệnh, chữa bệnh. Về mục tiêu coi tiếng Anh là ngôn ngữ thứ hai, ngành giáo dục phải làm rõ có bao nhiêu giáo viên có trình độ tiếng Anh. Theo Tổng bí thư, đào tạo phải hướng tới, không chỉ học tiếng Anh đơn thuần mà còn phải học toán, học văn bằng tiếng Anh.

Minh Quang - Như Diệp