Từ người được trao quyền đến người kiến tạo xã hội mới

Từ người được trao quyền đến người kiến tạo xã hội mới

Khi Malala Yousafzai – một cô bé người Pakistan – bị bắn vào đầu chỉ vì dám đi học và đấu tranh cho quyền được giáo dục của nữ sinh, ít ai nghĩ cô có thể sống sót. Nhưng Malala đã không chỉ sống. Cô đứng dậy, tiếp tục hành trình bằng trí tuệ, sự dũng cảm và tình yêu vô điều kiện dành cho tri thức. Cô trở thành người đoạt giải Nobel Hòa bình trẻ nhất thế giới, đại diện cho hàng triệu phụ nữ từng bị bóp nghẹt ước mơ – nhưng vẫn vươn lên như một ngọn lửa không bao giờ tắt.

Malana Yousafzai nhận Giải thưởng Nhân quyền của Liên minh Châu Âu, năm 2013 Ảnh: Malana Yousafzai

Khi phụ nữ bước vào hàng ngũ lãnh đạo

Ngày càng nhiều gương mặt nữ xuất hiện ở những vị trí từng là "đặc quyền" của nam giới. Họ là thủ tướng, tổng thống, CEO, nhà sáng lập… Không chỉ lãnh đạo bằng quyết đoán, họ mang theo sự thấu cảm, bền bỉ và tinh thần kiến tạo. Những cái tên như Jacinda Ardern (New Zealand), Sanna Marin (Phần Lan) hay Ursula von der Leyen (EU) là minh chứng sống động cho một thế hệ nữ lãnh đạo mới.

Một xu hướng rõ nét là áp dụng quota giới đang lan rộng trong chính trị toàn cầu. Nhiều quốc gia đã đưa ra quy định bắt buộc hoặc khuyến khích để đảm bảo tỷ lệ nữ giới trong quốc hội và bộ máy lãnh đạo. Điển hình như Rwanda – quốc gia có tỷ lệ nữ nghị sĩ cao nhất thế giới hiện nay (gần 62%), nhờ quy định hiến pháp dành ít nhất 30% ghế cho phụ nữ.

Tại Mexico, hiến pháp quy định bình đẳng giới tuyệt đối trong các cơ quan dân cử, giúp nước này đạt tỷ lệ nữ trong quốc hội lên tới 50%. Pháp thì ban hành luật “parité”, yêu cầu danh sách ứng cử phải cân bằng giới, còn Thụy Điển, dù không có luật cứng, lại đạt tỷ lệ nữ nghị sĩ và lãnh đạo rất cao nhờ cơ chế tự nguyện của các đảng chính trị. Những mô hình này cho thấy: nếu được trao cơ hội và không gian, phụ nữ có thể đóng vai trò ngang hàng trong hoạch định chính sách và định hình tương lai quốc gia.

Đáng chú ý là ngày càng nhiều doanh nghiệp toàn cầu áp dụng chính sách “quota giới” – tức quy định tỷ lệ tối thiểu phụ nữ trong hội đồng quản trị và ban lãnh đạo. Từ năm 2022, Liên minh châu Âu đã thông qua chỉ thị yêu cầu các công ty niêm yết lớn phải bảo đảm ít nhất 40% thành viên HĐQT là phụ nữ trước năm 2026. Tập đoàn Unilever, Microsoft và Nestlé cũng cam kết công khai chỉ số bình đẳng giới và tăng cường tuyển dụng nữ vào các vị trí ra quyết định. Điều này không chỉ thể hiện cam kết công bằng mà còn cho thấy giới doanh nghiệp nhận ra giá trị chiến lược từ sự đa dạng giới trong tư duy và cách quản trị.

Bên cạnh đó, nhiều doanh nghiệp và tổ chức quốc tế còn xây dựng những mô hình lãnh đạo nữ truyền cảm hứng – nơi phụ nữ không chỉ là người điều hành mà còn là hình mẫu định hướng cho thế hệ kế tiếp. Ví dụ, chương trình "Women@Google" tạo cơ hội cố vấn và đào tạo cho hàng ngàn nhân sự nữ trẻ trong ngành công nghệ. IBM và Deloitte có hẳn học viện phát triển lãnh đạo nữ với các khóa huấn luyện chuyên sâu. Những sáng kiến này đang tạo ra thế hệ phụ nữ lãnh đạo trẻ bản lĩnh, hiểu biết và đầy khát vọng. Điều đó cho thấy khi phụ nữ được tạo điều kiện họ sẽ vươn lên mạnh mẽ.

“Phụ nữ không thiếu năng lực lãnh đạo. Chúng ta chỉ thiếu những cánh cửa được mở đúng lúc” – Michelle Obama từng khẳng định như thế.

Phá vỡ định kiến trong khoa học và công nghệ

Trong phòng thí nghiệm, giảng đường hay các trung tâm dữ liệu – ngày càng có nhiều phụ nữ. Họ là nhà khoa học, kỹ sư phần mềm, chuyên gia AI… Dù vẫn còn khoảng cách, nhưng phụ nữ đang lặng lẽ tiến bước trong lĩnh vực STEM, mang theo khát vọng thay đổi tương lai bằng tri thức. Katherine Johnson – nhà toán học NASA, người góp phần đưa con người lên Mặt Trăng – chính là biểu tượng cho trí tuệ và bền bỉ của phụ nữ trong lĩnh vực khoa học.

Amanda Nguyễn- nữ phi công vũ trụ gốc Việt đầu tiên - Ảnh: Amanda Nguyen

Không thể không nhắc đến sự lan rộng của các chương trình học bổng và mạng lưới mentoring dành riêng cho nữ sinh trong lĩnh vực kỹ thuật và CNTT. Các tổ chức như Girls Who Code, AnitaB.org hay SheCodes đang mở ra hàng nghìn cơ hội đào tạo, cố vấn, và học bổng cho nữ sinh khắp thế giới. Google, Facebook và Microsoft đều có các chương trình học bổng thường niên như Women Techmakers hoặc Facebook Fellowship hỗ trợ nữ sinh ngành công nghệ.

Ngoài ra, mạng lưới như TechWomen (do Bộ Ngoại giao Mỹ sáng lập) kết nối nữ chuyên gia STEM từ các nước đang phát triển với các cố vấn tại Silicon Valley, tạo điều kiện trao đổi chuyên môn và phát triển nghề nghiệp. Những phong trào này không chỉ giúp nâng cao năng lực, mà còn tiếp thêm niềm tin để phụ nữ trẻ dấn thân vào thế giới công nghệ - nơi họ có thể trở thành người kiến tạo chứ không chỉ là người tham gia., cùng với sự phát triển mạnh mẽ của các phong trào toàn cầu như "Girls in STEM" và "Women in Tech".

Đây là những chiến dịch kêu gọi cộng đồng và chính phủ đầu tư nhiều hơn cho giáo dục STEM dành cho nữ giới, đồng thời khuyến khích các công ty công nghệ tăng cường tuyển dụng, đào tạo và phát triển lãnh đạo nữ. Những sự kiện như Ngày Quốc tế Phụ nữ trong STEM, các hội nghị Women in Tech Summit hay chương trình toàn cầu như Women Who Code đều thu hút hàng chục nghìn người tham gia mỗi năm, cho thấy sức lan tỏa của phong trào bình đẳng giới trong công nghệ ngày càng rộng khắp.

“Phụ nữ thuộc về mọi nơi mà những quyết định lớn được đưa ra.” – Ruth Bader Ginsburg- cố Thẩm phán Tòa án tối cao Mỹ- biểu tượng nữ quyền hiện đại, người đã thay đổi cách luật pháp Mỹ nhìn nhận vai trò của phụ nữ.

Phụ nữ thế giới đang viết lại câu chuyện của chính mình. Từng bước một, bằng trí tuệ, nghị lực và lòng nhân ái, họ đang kiến tạo một thế giới bền vững hơn – không chỉ cho mình mà cho tất cả mọi người.

Hùng Anh (Tổng hợp từ UN Women)