Lãng phí vắc-xin và cuộc đua tận dụng đến giọt cuối cùng

Những ống tiêm chứa vắc-xin Pfizer COVID-19 được chuẩn bị sẵn tại một địa điểm tiêm chủng ở California - Ảnh: AFP

Lãng phí vắc-xin: không tránh khỏi

Lãng phí vắc-xin là thực tế đau lòng mà các chuyên gia y tế phải thừa nhận. Tại Mỹ, hàng ngàn liều đã bị lãng phí ở bang Tennessee, Florida, Ohio… Tuy vậy, việc xác định bao nhiêu lọ thuốc quý giá bị vứt bỏ vẫn chưa có đáp án, dù nhiều quan chức địa phương đảm bảo rằng con số này ở mức thấp.

Nhìn chung, lãng phí vắc-xin khá phổ biến trong các chiến dịch tiêm chủng toàn cầu, chẳng hạn như hàng triệu liều tiêm phòng cúm không được sử dụng mỗi năm. Theo ước tính của Tổ chức Y tế thế giới (WHO) vào năm 2019, có từ 5-50% số vắc-xin trong các chiến dịch tiêm chủng trên toàn thế giới đã bị vứt bỏ tùy thuộc vào loại vắc-xin và đợt triển khai, với lý do như xử lý sai, không có người nhận hoặc hết hạn sử dụng.

Có rất nhiều lý do dẫn đến lãng phí, chẳng hạn như vắc-xin có thể bị hỏng khi để ở nhiệt độ phòng lâu hơn sáu giờ hoặc khi được bảo quản trong tủ lạnh sai nhiệt độ. Vắc-xin cũng có thể hết hạn nếu không sử dụng kịp thời và trong một số trường hợp, những liều được rút vào ống tiêm phải bỏ đi khi người đặt hẹn không đến. Mặt khác, ống tiêm có thể bị rò rỉ, kim tiêm có thể bị trục trặc, hay đôi khi lọ đựng bị sứt mẻ hoặc vỡ.

Bản thân hệ thống y tế tại Mỹ đang thực hiện các bước để ngăn chặn những tình huống trên. Tại hạt Santa Clara, các quan chức dự đoán khoảng 10% những người đặt lịch hẹn có thể bỏ lỡ kỳ tiêm chủng nên đã xây dựng một danh sách dự phòng để liên hệ nếu có liều dư, nhằm chống lãng phí vắc-xin trong một số trường hợp hiếm hoi khi lượng thuốc được rã đông nhiều hơn mức sử dụng cho những người đến theo lịch hẹn.

Cuộc đua “vét” vắc-xin

Dễ nhận thấy, số người muốn tiêm vắc-xin COVID-19 tại một số địa phương ở Mỹ vượt quá nguồn cung. Bất chấp hướng dẫn về các nhóm ưu tiên, người dân có nhiều cách để tiêm vắc-xin trước lượt, và một trong số đó chính là tìm những liều vắc-xin “vét”, không có người sử dụng tại các điểm tiêm chủng.

Nhiều người săn tìm những liều vắc-xin “vét”, không có người sử dụng tại các điểm tiêm chủng

Joel Wu, nhà đạo đức sinh học và là giáo sư tại Trường Y tế Công cộng Đại học bang Minnesota, nhận định: “Tôi nghĩ rằng việc tiêm chủng trước lượt là sai. Nhưng theo lý thuyết tối đa hóa hữu ích, chúng ta đang cố gắng cứu nhiều người nhất có thể, giảm tử vong và nguy cơ lây truyền bệnh càng nhiều càng tốt. Vì thế, thà sử dụng trái nguyên tắc còn hơn lãng phí vắc-xin”.

Trên khắp nước Mỹ và một số nước châu Âu, nhiều điểm tiêm chủng lập “danh sách chống lãng phí” bao gồm những người có thể không đủ điều kiện để tiêm vắc-xin nhưng sẵn sàng tiếp cận số liều không có người nhận vào cuối ngày. Tại Regency Mall, địa điểm tiêm chủng của bang Florida, cảnh tượng hàng người không đủ điều kiện tiêm chủng, chờ đợi trong giờ hoạt động cuối cùng với hy vọng về những liều “vét” không phải là hiếm.

Trên Facebook, một nhóm người tự gọi mình là “thợ săn vắc-xin” đang thực hiện sứ mệnh ngăn chặn lãng phí vắc-xin. Một thành viên của nhóm, Safia Valines chia sẻ: “Mọi người hy vọng sẽ nhận được liều vắc-xin còn sót lại khi một số người trong nhóm ưu tiên không đến”. Safia tham gia nhóm từ đầu tháng Ba sau nhiều tuần cố gắng tìm kiếm vắc-xin không thành công. Theo lời khuyên của các thành viên khác, Safia bắt đầu gọi điện cho các điểm tiêm chủng địa phương để xem họ còn dư liều vắc-xin nào hay không và ghi tên vào danh sách “tránh lãng phí”. Vài ngày sau, Safia nhận được cuộc gọi mời đến tiêm vắc-xin “vét”. Theo cô, những ai chưa thể tiêm chủng nên nghiên cứu lịch tiêm chủng tại địa phương và chủ động tìm kiếm vận may.

Tấn Vĩ (theo AP, ABC, SFGate)