Sức hấp dẫn từ kịch bản Lê Duy Hạnh

Độc đáo dòng sân khấu “diễn một mình”

3 đơn vị dàn dựng kịch bản của tác giả Lê Duy Hạnh tại Liên hoan quốc tế sân khấu thử nghiệm 2025 là: nhà hát thể nghiệm Thế Giới Trẻ (Trường đại học Sân khấu - Điện ảnh TPHCM) với vở cải lương Hồn thơ ngọc, sân khấu Sen Việt với vở kịch Sơn hà (Hoàng hậu của hai vua), sân khấu kịch Hồng Vân với vở kịch Nguyệt hạ.

Vở cải lương thể nghiệm Nhật thực tại Tuần lễ Sân khấu Trung Quốc - ASEAN 2025 - Ảnh do nhân vật cung cấp

Trong đó, Hồn thơ ngọc và Sơn hà đều do Nghệ sĩ ưu tú (NSƯT) Nguyên Đạt dàn dựng và thuộc dòng sân khấu độc diễn được tác giả Lê Duy Hạnh khởi xướng. Từ năm 1992, với sự thành công của Diễn kịch một mình tại nhà hát kịch Sân Khấu Nhỏ, tác giả Lê Duy Hạnh tiếp tục đào sâu hình thức độc đáo trong các vở: Hồn thơ ngọc, Hoàng hậu của hai vua, Độc thoại đêm, Trần Nhân Tông… Từ đây, hình thức độc diễn không còn lạ lẫm, thậm chí thường xuyên xuất hiện trong các cuộc thi tìm kiếm tài năng sân khấu và phần lớn thí sinh đều chọn kịch bản của Lê Duy Hạnh.

Đạo diễn Nguyên Đạt cho biết, anh quan tâm thử nghiệm sân khấu và đặc biệt yêu thích dòng tác phẩm “một mình” của tác giả Lê Duy Hạnh. Bên cạnh hình thức độc diễn mới lạ, tác giả đã đặt nhiều vấn đề thời cuộc, nhân sinh với tầm tư tưởng cao trong tác phẩm.

Năm 2019, đạo diễn Nguyên Đạt ra mắt Nhật thực đưa Diễn kịch một mình thành “diễn cải lương một mình”. Vở gây tiếng vang tại Liên hoan quốc tế sân khấu thử nghiệm lần IV và mới đây tiếp tục để lại ấn tượng đẹp với khán giả quốc tế tại Tuần lễ Sân khấu Trung Quốc - ASEAN 2025.

Không gian sáng tạo rộng mở

So với năm 2019, phiên bản Nhật thực 2025 đã rất khác và đây là phiên bản thứ tám của vở. NSƯT Lê Trung Thảo - người được xem là “linh hồn” của Nhật thực, trải qua cả 8 phiên bản - nói về điểm đặc sắc trong bút pháp của Lê Duy Hạnh: “Tác giả Lê Duy Hạnh để lại rất nhiều chìa khóa cho cả đạo diễn và diễn viên trong kịch bản. Bạn nắm bắt được chìa khóa ở chỗ nào sẽ có cách mở khóa kịch bản tại điểm đó. Với người diễn cũng vậy, mỗi lần diễn như nhìn thấy thêm chìa khóa mới, có thể cũng câu thoại đó, bối cảnh đó nhưng tâm trạng đã khác”.

Nghệ sĩ Bình Tinh đảm nhận vai công chúa Ngọc Hân trong vở Hồn thơ ngọc - Ảnh: Cúc Phương

Sau nhiều năm, kể từ tác phẩm báo cáo tốt nghiệp Hồn thơ ngọc của đạo diễn Khánh Hoàng, NSƯT Tuyết Thu mới trở lại với một kịch bản độc diễn của Lê Duy Hạnh - Hoàng hậu của hai vua, tựa mới là Sơn hà. “Cùng là độc diễn, cùng là nhân vật phụ nữ chốn cung đình nhưng cách khai thác của 2 vở rất khác. Nếu Ngọc Hân của Hồn thơ ngọc thiên về động thì Dương Vân Nga trong Hoàng hậu của hai vua có phần tĩnh tại, trầm lắng hơn. Kịch bản của tác giả Lê Duy Hạnh luôn gợi cảm hứng sáng tạo đồng thời là thử thách cho người dựng lẫn người diễn” - NSƯT Tuyết Thu chia sẻ.

Với những kịch bản không mang tính thể nghiệm, tác giả Lê Duy Hạnh cũng để lại không gian sáng tạo rất lớn, đủ để đạo diễn đưa nó trở thành tác phẩm thử nghiệm. Đó cũng là lý do đạo diễn Hoa Hạ chọn kịch bản Chiếc áo thiên nga của Lê Duy Hạnh cho tác phẩm cải lương Quảng trường thứ hai, sau Kim Vân Kiều. Từ gần 20 năm trước, sân khấu cải lương đã tiên phong trong việc kết hợp đa loại hình và công nghệ trong trình diễn cùng sân khấu quy mô lớn. Tương tự, sự đa nghĩa và chiều sâu triết lý của Nguyệt hạ gợi cảm hứng dàn dựng mới cho sân khấu kịch Hồng Vân.

Như nhận định của Nghệ sĩ nhân dân Trần Ngọc Giàu - Chủ tịch Hội Sân khấu TPHCM - trong kịch bản của tác giả Lê Duy Hạnh có sự kế thừa từ sân khấu truyền thống và ảnh hưởng qua lại giữa các loại hình. Vì thế, không gian sáng tạo càng rộng mở theo đặc trưng loại hình. Như Người cáo có thể là vở diễn bình thường trên sân khấu kịch và cải lương nhưng lại là dấu ấn đặc biệt của hát bội khi lần đầu khai thác đề tài hiện đại…
Tuy nhiên, với tất cả các điều trên, không có nghĩa kịch bản của tác giả Lê Duy Hạnh, nhất là tác phẩm thể nghiệm, dễ khai thác hay dễ tiếp cận khán giả.

Ninh Lộc