Tăng cường kiểm soát an toàn thực phẩm

Phóng viên: Gần đây, TPHCM xảy ra một số vụ ngộ độc thực phẩm, nhất là từ thực phẩm đường phố. Sở có những biện pháp gì để ngăn ngừa, hạn chế tình trạng này?

Phó giáo sư, tiến sĩ Phạm Khánh Phong Lan: Khi xảy ra bất kỳ vụ ngộ độc thực phẩm nào dù lớn hay nhỏ, có thể khẳng định rằng, một mắt xích nào đó trong quy trình quản lý chưa chặt.

TPHCM là đô thị có 14 triệu dân với thói quen ăn uống phong phú, có nhiều hoạt động sản xuất, kinh doanh nhỏ lẻ, thậm chí tự phát. Giá rẻ vẫn là tiêu chí ưu tiên của nhiều người tiêu dùng, đôi khi lấn át yếu tố an toàn.

Đối với bếp ăn tập thể ở trường học, bệnh viện, công ty, Sở An toàn thực phẩm TPHCM kiểm tra liên tục, tập trung vào quy trình chế biến, bảo quản, nguồn gốc nguyên liệu. Nhờ vậy, số vụ ngộ độc giảm đáng kể.

Riêng năm 2025, toàn thành phố ghi nhận 5 vụ, không có ca tử vong và phần lớn bệnh nhân tự hồi phục. Tuy vậy, nguy cơ vẫn hiện hữu, nhất là vào cuối năm, thời tiết nóng ẩm tạo điều kiện cho vi khuẩn phát triển mạnh. Do đó, mỗi người dân phải chủ động bảo vệ mình, lựa chọn nơi ăn uống đảm bảo vệ sinh.

Về nguồn cung thực phẩm, sở kiểm soát chặt chợ đầu mối, siêu thị và các đơn vị phân phối lớn. Đặc biệt, TPHCM đi đầu cả nước về giết mổ tập trung và truy xuất nguồn gốc thịt bằng công nghệ blockchain. Tuy nhiên, chỉ cần lơ là ở 1 khâu là có thể gây hậu quả.

Liên quan vụ ngộ độc bánh mì Cô Bích, có hơn 300 người đến bệnh viện kiểm tra nhưng chỉ vài chục trường hợp cần điều trị. Kết quả xét nghiệm cho thấy, một số bệnh nhân nhiễm vi khuẩn salmonella, nhưng việc xác định chính xác thành phần nào trong bánh mì gây nhiễm khuẩn là rất khó bởi các mẫu giò chả, pa tê, thực phẩm liên quan đều cho kết quả âm tính.

Trong bối cảnh khí hậu nóng ẩm và nguy cơ ô nhiễm có thể xuất hiện ở mọi khâu, điều quan trọng nhất là cảnh báo sớm, xử lý kịp thời và duy trì việc phòng ngừa liên tục. Hệ thống phải phản ứng nhanh, còn cộng đồng phải nâng cao ý thức. Chỉ như vậy mới hạn chế số vụ ngộ độc thực phẩm.

* TPHCM có mạng lưới hàng quán đường phố dày đặc. Người có thu nhập thấp thường ưu tiên chọn mua thực phẩm đường phố do giá rẻ. Làm sao bảo vệ họ?

- Không thể cấm thức ăn đường phố bởi nó gắn liền với đời sống đô thị và cũng là sản phẩm du lịch của TPHCM. Dù không có giấy chứng nhận đủ điều kiện an toàn thực phẩm, các điểm bán vẫn thuộc diện kiểm tra, giám sát. Toàn thành phố có hơn 14.000 cơ sở, phần lớn mang tính di động nên công tác kiểm tra đòi hỏi sự kiên trì và thường xuyên.

Chúng tôi cung cấp tài liệu tập huấn, hướng dẫn người bán dùng găng tay, dụng cụ sạch, thùng rác. Nhận thức của người bán và người tiêu dùng đã được cải thiện rõ, chẳng hạn khách không chấp nhận người bán dùng tay trần như trước. Tuy nhiên, người dân vẫn cần tự lựa chọn nơi bán sạch, có thói quen đeo găng tay, có nguồn nguyên liệu rõ ràng và cần sẵn sàng báo cơ quan chức năng khi thấy dấu hiệu bất thường.

* TPHCM đang vận hành mô hình chính quyền 2 cấp. Điều này có ảnh hưởng đến công tác giám sát an toàn thực phẩm không, thưa bà?

- Đây là giai đoạn đầu áp dụng mô hình mới nên chắc chắn cần thời gian để đội ngũ làm quen, ổn định bộ máy. Lực lượng phụ trách an toàn thực phẩm ở cấp phường, xã hiện còn thiếu, chúng tôi phải điều động đội ngũ từ sở xuống hỗ trợ. Điều chúng tôi lo nhất không phải là năng lực xử lý của cấp phường mà lo có quá nhiều điểm vi phạm cùng lúc khiến lực lượng quản lý không thể bao quát hết. Vì vậy, ưu tiên hàng đầu của sở vẫn là phòng ngừa, hạn chế tối đa sự cố.

* Khó khăn lớn nhất trong hoạt động quản lý và xử phạt vi phạm về an toàn thực phẩm là gì, thưa bà?

- Có 2 thách thức lớn là thức ăn đường phố và thực phẩm online. Đối với thức ăn đường phố, mức phạt theo luật hiện hành khá cao so với thu nhập của người bán. Trong khi đó, để xử lý vi phạm, phải bắt quả tang và có đủ chứng cứ. Đây là điều không đơn giản. Việc xử phạt nghiêm đôi khi tạo áp lực lên sinh kế của người dân, nên cần cân nhắc hài hòa.

Buôn bán thực phẩm online phát triển nhanh nhưng khung pháp lý chưa theo kịp. Người bán ẩn danh, người mua biết rủi ro nhưng vẫn chấp nhận. Việc phát hiện, truy xuất, xử lý rất khó. Cơ quan quản lý vẫn làm quyết liệt nhưng chưa thể đạt kết quả như kỳ vọng. Vì vậy, sự hợp tác của người dân trong việc phản ánh, cảnh báo là vô cùng quan trọng.

* Thưa bà, sở đang tập trung vào những giải pháp nào để đảm bảo an toàn thực phẩm?

- Chúng tôi tập trung vào 3 giải pháp chính: kiểm soát chặt nguyên liệu đầu vào, tăng cường kiểm tra an toàn thực phẩm ở những nơi tập trung đông người, tuyên truyền nâng cao nhận thức của người dân và tiểu thương về an toàn thực phẩm.

Chúng tôi đảm bảo thực phẩm vào TPHCM đều phải truy xuất được nguồn gốc, có hóa đơn chứng từ. Chúng tôi tăng cường kiểm tra an toàn thực phẩm ở trường học, bệnh viện, công ty, nhà hàng, đặc biệt là những nơi phục vụ khách du lịch, bao gồm kiểm tra định kỳ và đột xuất. Ở các nước, phần lớn thực phẩm được phân phối qua hệ thống siêu thị và người dân cũng không mua hàng không rõ nguồn gốc bởi hàng đó gây rủi ro sức khỏe rất cao. Về lâu dài, chúng tôi phải giúp tiểu thương làm quen với việc kinh doanh có đăng ký, có kiểm soát.

* Xin cảm ơn bà.

Quốc Thái (thực hiện)