Phát hiện cơ chế mới gây sốc phản vệ do dị ứng thực phẩm

Tình trạng sốc phản vệ do dị ứng thực phẩm gây ra triệu chứng như co thắt đường ruột, tụt huyết áp, khó thở, đau bụng dữ dội... Ảnh minh họa: getty images

Trong nhiều thập kỷ qua, các nhà khoa học vẫn tin rằng nguyên nhân chủ yếu gây ra phản ứng dị ứng nghiêm trọng (sốc phản vệ) là do histamine được giải phóng ồ ạt từ tế bào mast khi cơ thể tiếp xúc với dị nguyên. Cơ chế này giải thích tại sao thuốc kháng histamine và adrenaline (epinephrine) được xem là giải pháp cấp cứu hàng đầu trong các tình huống phản vệ.

Tuy nhiên, một nghiên cứu mới đây của Đại học Bang Arizona (ASU, Mỹ) đã đưa ra góc nhìn hoàn toàn mới, dị nguyên đi vào cơ thể qua đường tiêu hóa, cơ chế gây sốc phản vệ lại diễn ra theo một cách khác, phức tạp hơn và chưa từng được xác định rõ trước đây.

Kết quả nghiên cứu cho thấy, tế bào mast ở đường ruột có phản ứng khác biệt so với tế bào mast ở các mô khác. Thay vì giải phóng nhiều histamine như thường thấy, chúng lại sản sinh ra một lượng lớn leukotriene - nhóm phân tử lipid gây viêm mạnh, vốn đã được biết đến như thủ phạm chính gây co thắt phế quản và viêm trong bệnh hen suyễn.

Các leukotriene này nhanh chóng tác động đến hệ tuần hoàn và tiêu hóa, kích hoạt hàng loạt triệu chứng nguy hiểm như co thắt đường ruột dữ dội, tụt huyết áp đột ngột, tim đập nhanh, khó thở hay đau quặn bụng. Điều này lý giải vì sao trong nhiều trường hợp sốc phản vệ liên quan đến thực phẩm, thuốc kháng histamine không đem lại hiệu quả như mong đợi.

Đặc biệt, khi thử nghiệm trên mô hình chuột, các nhà khoa học phát hiện rằng việc sử dụng zileuton - một loại thuốc đã được Cục Quản lý Thực phẩm và Dược phẩm Mỹ (FDA) chấp thuận từ lâu để điều trị hen suyễn - có thể ức chế quá trình hình thành leukotriene.

Kết quả cho thấy, thuốc giúp giảm đáng kể các biểu hiện dị ứng nghiêm trọng và ngăn chặn tình trạng tụt thân nhiệt nguy hiểm, vốn là một trong những dấu hiệu đặc trưng của sốc phản vệ.

Đây được xem là bằng chứng quan trọng chứng minh rằng việc kiểm soát leukotriene có thể trở thành chìa khóa mới trong việc điều trị sốc phản vệ do thực phẩm.

Nghiên cứu mới này hy vọng mở ra hướng đi mới trong việc điều trị sốc phản vệ do dị ứng thực phẩm. - Ảnh minh họa: getty images

Phát hiện này không chỉ mở ra lời giải thích thuyết phục cho những thất bại trước đây của thuốc kháng histamine trong cấp cứu dị ứng đường tiêu hóa, mà còn gợi ý một chiến lược điều trị mới, đó là kết hợp liệu pháp kháng leukotriene với epinephrine và kháng histamine để xây dựng phác đồ toàn diện và hiệu quả hơn.

Điều này đặc biệt quan trọng trong bối cảnh dị ứng thực phẩm ngày càng gia tăng trên toàn cầu, gây ra hàng loạt ca cấp cứu mỗi năm.

Theo thống kê, hiện có khoảng 33 triệu người Mỹ đang sống chung với dị ứng thực phẩm và một tỷ lệ không nhỏ trong số đó đã từng trải qua ít nhất một lần sốc phản vệ nguy hiểm tính mạng.

Các chuyên gia nhận định, nghiên cứu của ASU là một bước tiến lớn trong việc làm sáng tỏ cơ chế sinh học phức tạp của dị ứng khởi phát từ đường ruột, đồng thời nhấn mạnh rằng các thử nghiệm lâm sàng trên người cần sớm được triển khai để xác thực hiệu quả và tính an toàn.

Nếu được chứng minh thành công, hướng tiếp cận mới này có thể thay đổi hoàn toàn cách giới y học ứng phó với sốc phản vệ do dị ứng thực phẩm, mang lại hy vọng bảo vệ sự sống cho hàng triệu bệnh nhân trên thế giới.

Nhật Minh (theo Newsweek)