Gia tăng căng thẳng tại biên giới Thái Lan - Campuchia

Các thành viên của Tiểu đoàn Bộ binh Thiết giáp tiến về một điểm tập kết ở quận Aranyaprathet thuộc tỉnh Sa Kaeo, Thái Lan để chuẩn bị cho một cuộc xung đột tiềm tàng với Campuchia - Ảnh: Quân đội Hoàng gia Thái Lan

Trong nhiều ngày, 2 chính phủ Đông Nam Á đã trao đổi các tuyên bố, cam kết đối thoại sau cuộc giao tranh ngắn tại khu vực biên giới chưa phân định vào ngày 28/5, trong đó một binh sĩ Campuchia đã thiệt mạng.

Phó thủ tướng kiêm Bộ trưởng quốc phòng Thái Lan Phumtham Wechayachai cho biết vào ngày 7/6: tại các cuộc đàm phán song phương tổ chức trong ngày 5/6, Campuchia đã bác bỏ các đề xuất có thể dẫn đến việc hạ nhiệt căng thẳng.

Trong một tuyên bố riêng cùng ngày, quân đội Thái Lan cáo buộc binh lính và thường dân Campuchia nhiều lần xâm nhập vào lãnh thổ Thái Lan.

Việc tăng cường hiện diện quân sự từ cả 2 nước diễn ra bất chấp những nỗ lực của Thủ tướng Malaysia Anwar Ibrahim, hiện là chủ tịch Hiệp hội các quốc gia Đông Nam Á, và Trung Quốc nhằm giảm căng thẳng.

Trong hơn một thế kỷ, Thái Lan và Campuchia đã tranh chấp chủ quyền tại nhiều điểm chưa phân định dọc theo đường biên giới chung trên bộ dài 817 km, được Pháp lập bản đồ lần đầu tiên vào năm 1907 khi Campuchia còn là thuộc địa của Pháp.

Bản đồ dựa trên một thỏa thuận rằng biên giới sẽ được phân định theo đường phân thủy tự nhiên giữa hai nước. Thái Lan đã nhiều lần phản đối cách phân chia này.

Năm 2000, 2 nước đã đồng ý thành lập Ủy ban biên giới chung để giải quyết hòa bình các yêu sách chồng lấn, nhưng vẫn chưa có nhiều tiến triển trong việc giải quyết các tranh chấp.

Một ngôi đền Hindu tồn tại từ thế kỷ 11 có tên là Preah Vihear, hay Khao Phra Viharn ở Thái Lan, đã là tâm điểm của tranh chấp trong nhiều thập kỷ, với cả Bangkok và Phnom Penh đều tuyên bố quyền sở hữu lịch sử.

Tòa án Công lý Quốc tế (ICJ) đã trao ngôi đền cho Campuchia vào năm 1962, nhưng Thái Lan vẫn tiếp tục tuyên bố chủ quyền đối với vùng đất xung quanh.

Căng thẳng leo thang vào năm 2008 sau khi Campuchia cố gắng đưa ngôi đền Preah Vihear vào danh sách Di sản Thế giới của UNESCO, dẫn đến các cuộc giao tranh kéo dài trong nhiều năm và ít nhất một chục người thiệt mạng.

Chính phủ hiện tại của Thái Lan và Campuchia có mối quan hệ tương đối tốt, một phần là do mối quan hệ thân thiết giữa các cựu lãnh đạo có ảnh hưởng, cựu thủ tướng Thaksin Shinawatra và cựu thủ tướng Hun Sen. Con gái của ông Thaksin và con trai của ông Hun Sen hiện đang là thủ tướng ở Thái Lan và Campuchia.

Căng thẳng gia tăng vào tháng 2/2025 khi một nhóm người Campuchia được quân đội hộ tống đã hát quốc ca tại một ngôi đền Hindu cổ khác mà cả hai nước đều tuyên bố chủ quyền, Ta Moan Thom, trước khi bị quân đội Thái Lan ngăn chặn.

Vụ việc làm tăng thêm những vấn đề nóng đối với Thủ tướng Thái Lan Paetongtarn Shinawatra. Chính phủ của bà đang phải đối mặt với nhiều thách thức trong nước, bao gồm cả nền kinh tế trì trệ và nguy cơ từ mức thuế quan cao của Mỹ.

Hiện tại, quân đội Thái Lan liên tục đưa ra những tuyên bố trái ngược với giọng điệu hòa giải của chính phủ, bày tỏ sự sẵn sàng cho một "hoạt động quân sự cấp cao" nếu chủ quyền bị đe dọa.

Sau cuộc đụng độ ngày 28/5, cả 2 nước đã nhanh chóng hứa sẽ giảm căng thẳng, ngăn chặn xung đột thêm và tìm kiếm đối thoại tại một cuộc họp được lên kế hoạch vào ngày 14/6.

Campuchia cho biết các cơ chế đối thoại hiện có không hoạt động và họ có kế hoạch chuyển các tranh chấp ở 4 khu vực biên giới lên ICJ để xử lý các vấn đề "chưa được giải quyết và nhạy cảm" mà họ cho rằng có thể làm gia tăng căng thẳng.

Thái Lan đã không công nhận phán quyết của ICJ về vụ việc và muốn giải quyết song phương.

Linh La (theo CNA, Bangkok Post)