Cần đối thoại nhiều hơn

Trong gia đình tôi, từ xưa đã duy trì thói quen khi ông bà cha mẹ răn dạy hoặc xử phạt, con cháu tuyệt đối không được phép lên tiếng, chỉ lúc nào hỏi thì mới được trả lời trong phạm vi câu hỏi ấy. Tính tôi vốn hiền lành, nhút nhát. Suốt tuổi thơ bị kìm kẹp trong sự giáo dục như thế nên khi trưởng thành có thói quen cam chịu, không hoạt bát, lanh lợi như bạn trang lứa. Ngày đó, mỗi lần bị phạt oan, tôi ấm ức lắm, thường trốn ở bụi rậm nơi góc vườn rồi khóc một mình. Đến cả khóc cũng phải giấu, vì… bị cấm. Không thanh minh được với ai, tôi đành viết nhật ký. Quyển nhật ký đó đến giờ vẫn còn. Thỉnh thoảng giở ra, tôi gặp lại đứa bé ngoan ngoãn, cô đơn và tội nghiệp ngày nào.

Những đứa trẻ cam chịu như vậy được xem là trẻ ngoan. Còn trẻ nào phản kháng, thanh minh thì bị xếp vào nhóm khó dạy, hỗn xược. Mỗi lần bị mẹ đánh, đứa em họ của tôi luôn miệng gào khóc van xin, kể lể sự việc. Mẹ mắng một câu, nó “giải oan” hai, ba câu. Bà nội bảo đó là trả treo. Chúng tôi bị ám ảnh và tủi nhục bởi những lời tiên đoán đại loại như: “Thứ ngu dốt đó lớn lên chắc chỉ biết cạp đất mà ăn”, “Tụi bây giống ai ngoài đường chứ con cháu nhà này đâu như thế”.

Ảnh minh họa. Nguồn: Internet

Có khi ông bà giận con trút “lửa” lên cháu, vợ ghen chồng đổ tức lên con. Trẻ nhỏ trở thành đối tượng hứng chịu tất cả. Đừng đổ thừa tại mình nóng tính hay thiếu kiềm chế, tất cả đều nằm ở ý thức. Sỉ nhục trẻ chẳng qua là cách người lớn chúng ta tự thỏa mãn bản thân. Khi “nổi trận xung thiên”, chẳng ai còn đủ tỉnh táo để ý đến cảm giác của đứa bé tội nghiệp. Qua cơn thịnh nộ mới chợt nhận ra mình sai. Có thể bạn sẽ quên đi nhưng đứa trẻ bị ám ảnh việc quát nạt đó rất lâu. Nghĩ lại xem, có phải nhiều điều từ thời lên năm, lên sáu vẫn còn tồn tại rất rõ trong ký ức của bạn?

Thời niên thiếu, ai trong chúng ta cũng trải qua ít nhiều chuyện không vừa lòng trong ứng xử của người lớn. Nhớ lại không phải để oán trách. Nhớ chỉ để dặn lòng đừng va vấp, lấy đó làm kinh nghiệm, tránh đối xử tệ với trẻ. Mỗi lần sắp “nổ tung” vì sự nghịch ngợm, hiếu động của đám cháu, tôi cố gắng giữ bình tĩnh, bảo chúng dừng cuộc chơi và lắng nghe điều tôi mong muốn. Thay vì cầm nhành cây vừa quất vừa hét: “Tụi bây thèm roi hay sao mà tắt nắng rồi vẫn chưa chịu đi tắm?”, tôi đề nghị và phân tích: “Tắm đi con, rồi chơi tiếp. Tắm tối dễ bị bệnh đó”. Đàn cháu lập tức kéo nhau đi soạn quần áo. Chúng vui vẻ vì không mang cảm giác bị ép buộc. Những đứa còn lại sẽ vô tư nói con tắm xong rồi. Tôi biết sự dịu dàng của mình lay động tâm hồn các cháu. Chúng hiểu bản thân được thương yêu, tôn trọng.

Giữa trẻ và người lớn, có nói chuyện với nhau mới giải quyết được vấn đề và không gây bực dọc, tổn thương. Đối thoại với trẻ rất quan trọng. Tôi xem phim, thấy bố mẹ phương Tây thường đối thoại với con mỗi khi có mâu thuẫn. Cha mẹ sẵn sàng xin lỗi và cảm ơn con đã chỉ ra cái sai của họ. Điều này khác với xứ mình. Người lớn thường giải quyết mâu thuẫn bằng mệnh lệnh, buộc con cháu tuân theo bất kể đúng sai. Họ dùng quyền uy để tra lỗi của con cháu đến tận cùng theo ý muốn. Người lớn lại ít có thói quen xin lỗi trẻ con. Lắm khi biết mình “lỡ” sỉ nhục con cháu, nhưng vì sĩ diện nên đành làm lơ, cho qua. Điều đó thật tệ hại.

 Phương Nghi

LTS: Sau khi Báo Phụ Nữ đăng bài Kẻ trộm sách (ngày 16/4), nhiều bạn đọc đã gửi ý kiến bày tỏ nỗi bức xúc trước sự vô cảm của người lớn khi sẵn sàng buộc tội trẻ, bất chấp việc làm ấy gây nên tổn thương tinh thần, dư chấn về tâm lý, ảnh hưởng đến quá trình hình thành và phát triển nhân cách của trẻ. Với mong muốn góp thêm tiếng nói vào việc xây đắp tình yêu thương, tôn trọng trẻ, để các em được lớn lên trong sự nâng đỡ, Báo Phụ Nữ tổ chức diễn đàn Khi trẻ bị sỉ nhục.

Mời bạn đọc tham gia ý kiến trao đổi gửi về địa chỉ: khitrebisinhuc@baophunu.org.vn.