Biến nỗi lo sinh thái thành hành động

Nhiều người trẻ trên thế giới đang rất lo lắng về tương lai - Ảnh: Kongmuang (UNICEF)

Nỗi sợ bao trùm thế hệ

Eparama Qerewaqa (27 tuổi), lớn lên ở làng Nuku, đảo quốc Fiji, xót xa khi những hàng cây trong ký ức thời thơ ấu nay đã không còn và mùa trái cây cũng thay đổi. Đặc biệt, cơn bão cấp 5 Yasa năm 2020 đã phá hủy hàng trăm ngôi nhà, biến nỗi lo khí hậu của anh thành nỗi đau mất mát.

Tương tự, Amanda Rossini Martins (27 tuổi) - luật sư và nhà hoạt động xã hội tại Brazil - đã trải qua trận lũ lụt tồi tệ nhất trong 80 năm qua tại Rio Grande do Sul vào tháng 5/2024. Sự kiện khiến cô băn khoăn liệu bản thân có nên sinh con giữa một thế giới đầy rẫy bất ổn?

Các chuyên gia tâm lý khẳng định lo âu khí hậu không phải là bệnh lý tâm thần mà là một phản ứng cảm xúc tự nhiên, lành mạnh trước một cuộc khủng hoảng toàn cầu có thật. Nhà trị liệu tâm lý Caroline Hickman (Anh) cho rằng, trẻ em và thanh thiếu niên cảm thấy đau khổ vì họ quan tâm đến hành tinh này.

Tiến sĩ John Jamir Benzon R. Aruta nhấn mạnh rằng khi lo lắng kéo dài, trẻ nhỏ có thể bám víu, sợ xa cha mẹ, hay có ác mộng; thanh thiếu niên có thể buồn bã, giận dữ, bất lực, ảnh hưởng đến tập trung và giấc ngủ.

Quỹ Nhi đồng Liên hiệp quốc (UNICEF) trích dẫn báo cáo năm 2021 cho thấy 84% người trẻ từ 16-25 tuổi lo lắng ít nhất ở mức vừa phải về biến đổi khí hậu, gần một nửa nói rằng nó ảnh hưởng tiêu cực đến cuộc sống hằng ngày. Thậm chí, một nghiên cứu tại Anh công bố gần đây còn cho thấy gần 4/5 trẻ em dưới 12 tuổi cũng đang trải qua trạng thái này.

Trao quyền để thế hệ trẻ hành động

Nhiều quốc gia đã xây dựng các chương trình giáo dục tập trung vào việc rèn luyện khả năng phục hồi và trao quyền hành động cho người trẻ. Tại bang North Carolina (Mỹ), nhiều trường học áp dụng chương trình “Ready, Set, Resilience” (Sẵn sàng, Vững vàng, Kiên cường) để dạy trẻ rằng: sự linh hoạt và kết nối là yếu tố cần thiết để vượt qua khó khăn. Bà Kathryn Stevenson - người đồng phát triển chương trình - khẳng định: “Khả năng phục hồi không phải là một đặc điểm cố định. Đó là một kỹ năng mà trẻ em có thể thực hành”.

Ở cấp độ đại học, chương trình “Resilience Through Nature” (Kiên cường nhờ thiên nhiên) tại Đại học Bristol (Anh) đã hỗ trợ các nghiên cứu sinh tiến sĩ đối diện với lo âu sinh thái. Nhiều quốc gia cũng tích hợp giảm thiểu rủi ro thiên tai và giáo dục khí hậu vào chương trình giảng dạy.

Tại Pháp, dự án “ExploRisk38” sử dụng trò chơi trực tuyến kết hợp chuyến đi thực địa nhằm giáo dục trẻ em về rủi ro thiên tai, truyền đạt “văn hóa rủi ro, ký ức về rủi ro và cam kết trách nhiệm công dân”. Tại khu vực châu Á - Thái Bình Dương, Tổ chức Giáo dục - Khoa học và Văn hóa của Liên hiệp quốc (UNESCO) thúc đẩy nâng cao năng lực cho giáo viên mầm non để lồng ghép học tập cảm xúc - xã hội, ngăn ngừa lo âu khí hậu.

Biến nỗi lo thành hy vọng

Từ nỗi sợ hãi mất mát, những người trẻ đã tìm thấy con đường hành động. Eparama Qerewaqa hiện làm việc tại Liên minh Vì thế hệ tương lai, một phong trào bền vững do thanh niên dẫn dắt. Anh tìm thấy niềm lạc quan từ cộng đồng: “Tôi có rất nhiều hy vọng vào người dân của tôi. Họ rất kiên cường”.

Còn Amanda Rossini Martins tiếp tục chiến đấu vì công lý khí hậu. Với vai trò luật sư cô chia sẻ: “Tôi thấy những người trẻ tiếp tục đứng lên và điều đó nhắc nhở tôi về những gì chúng ta đang đấu tranh”.

Từ những vùng đất bị bão lũ tàn phá đến các giảng đường, người trẻ không chỉ là nạn nhân mà đang trở thành đại sứ của sự thay đổi. Bằng cách đối mặt và cùng nhau hành động, các thế hệ có thể biến nỗi lo âu thành chất xúc tác cho sự kết nối và thay đổi tích cực.

Linh La (theo The Guardian, New Jersey Monitor, WRAL, Youris, UNESCO, Times Higher Education)