Tranh lụa hồi sinh

Thăng trầm tranh lụa

Tranh lụa là loại hình nghệ thuật lâu đời, xuất hiện và phát triển tại một số quốc gia châu Á như Trung Quốc, Nhật Bản, Hàn Quốc, Việt Nam... Ở mỗi quốc gia, đời sống của tranh lụa hoàn toàn khác nhau.

Tại Việt Nam, tranh lụa xuất hiện vào đầu những năm 1930 qua các bức vẽ của danh họa Nguyễn Phan Chánh. Sau khi “chào sân”, phải mất thêm hơn 10 năm, dòng tranh lụa mới được nhiều người biết đến. Giai đoạn 1930-1945, tranh lụa tại Việt Nam phát triển cực thịnh, hầu hết các họa sĩ từ cái nôi Mỹ thuật Đông Dương đều thử sức. Đến thập niên 1980, nhiều nhà sưu tập nước ngoài hứng thú với tranh lụa Việt Nam. Chính nhu cầu cao đẩy giá tranh, kéo theo một làn sóng họa sĩ vẽ tranh lụa.

Công chúng thưởng lãm tranh lụa tại triển lãm Lụa diễn ra vào tháng 8/2025 tại TPHCM - Ảnh: Diễm Mi

Theo thời gian, tranh lụa có những bước chuyển về kỹ thuật. Hiểu theo cách đơn giản nhất, có 2 loại kỹ thuật: truyền thống và hiện đại. Những năm gần đây, đa phần họa sĩ trẻ áp dụng kỹ thuật hiện đại để thể hiện tranh lụa, tạo sắc thái mới cho dòng tranh này.

Ông Nguyễn Xuân Tiên - Chủ tịch Hội Mỹ thuật TPHCM - cho biết vì nhiều lý do khách quan lẫn chủ quan về thị trường và sự lựa chọn của họa sĩ nói chung, có nhiều năm, tranh lụa rơi vào giai đoạn trầm lắng. Theo ông, tranh lụa là dòng tranh truyền thống, thể hiện đậm nét văn hóa Á Đông. Do đó, việc hồi sinh dòng tranh này là cực kỳ cần thiết nhằm giúp thị trường sôi động hơn và đưa tranh lụa trở về đúng vị trí vốn có.

Trong 3 năm qua, Hội Mỹ thuật TPHCM đã nỗ lực để hồi sinh tranh lụa. Từ tháng 6/2022, hội đã tổ chức triển lãm cho riêng tranh lụa. Dù quy mô không quá lớn, động thái trên cho thấy mong muốn hâm nóng thị trường tranh lụa TPHCM. “Sau triển lãm, rất nhiều họa sĩ chuyên và không chuyên muốn tìm hiểu sâu hơn về kỹ thuật và chất liệu tranh lụa. Trong năm 2023 và 2024, Hội Mỹ thuật TPHCM đã tổ chức 4 buổi workshop tại cơ sở 2, dưới sự hướng dẫn của nhà giáo ưu tú, họa sĩ Lê Thị Kim Bạch. Mỗi đợt có từ 40-50 học viên, cung cấp cho thị trường nhiều họa sĩ hiểu biết về tranh lụa” - ông Nguyễn Xuân Tiên chia sẻ.

Người trẻ thổi làn gió mới

Trao đổi với Báo Phụ nữ TPHCM, họa sĩ Nguyễn Thị Đỗ Quyên cho biết tranh lụa đã sống dậy. Một trong những lý do để dòng tranh này phát triển hơn trước là người trẻ đã dành nhiều tình cảm, sự quan tâm đến tranh lụa. “Giới trẻ đã cảm nhận được giá trị của tranh lụa. Đặc biệt hơn, giới trẻ đã nhận ra ngôn ngữ tạo hình khi thể hiện bằng chất liệu lụa. Họ có thể biến hóa với phong cách vẽ truyện tranh, hoạt hình. Tôi gọi đây là phong cách lai - lai giữa ngôn ngữ tạo hình và chất liệu lụa... Tôi thấy với mỗi họa sĩ, dù áp dụng theo cách vẽ nào đều có thể ứng biến để tạo ra tác phẩm lụa mang dấu ấn cá nhân” - họa sĩ Đỗ Quyên chia sẻ.

Họa sĩ Nguyễn Thị Đỗ Quyên bên tác phẩm Tuổi xuân hồng do chị vẽ - Ảnh: Diễm Mi

Hoạ sĩ Đỗ Quyên chọn cách vẽ kết hợp giữa truyền thống và hiện đại nhưng thiên về hiện đại nhiều hơn. Theo đó, chị rút ngắn được thời gian nhuộm từng sớ vải để kịp thời truyền tải ý tưởng hội họa, thay vì cách vẽ truyền thống mất nhiều ngày, thậm chí hơn cả năm mới xong khâu nhuộm. Đây cũng là cách vẽ được nhiều họa sĩ áp dụng.

Mới đây, khi Hội Mỹ thuật TPHCM trao Giải thưởng Mỹ thuật 2025 dành cho tranh lụa, trong số các tác giả đoạt giải, có nhiều gương mặt rất trẻ, là sinh viên vừa tốt nghiệp. Họ dành tình yêu lớn với tranh lụa vì sự mềm mại, trong trẻo và kỹ thuật vẽ giờ đây đã có thể linh động, sáng tạo hơn.

Tác giả trẻ Lê Thị Anh Yến - giải Ba Giải thưởng Mỹ thuật 2025 - bày tỏ: “Mọi người nghĩ tranh lụa khó vẽ, đặc biệt khó thể hiện các chi tiết. Tôi lại rất thích chinh phục nên tìm đến tranh lụa và tự thử thách mình phải tả, tỉa được các chi tiết. Tôi không thể nói thay vì sao các bạn trẻ thích tranh lụa nhưng tôi nghĩ người trẻ chúng tôi có sự nhiệt huyết, liều lĩnh nên các chất liệu càng khó như tranh lụa càng thôi thúc chúng tôi chinh phục, sáng tạo”.

An Trịnh