Thơ Việt nửa thế kỷ đồng hành cùng đất nước

Những ngày Văn học nghệ thuật TPHCM được tổ chức trong khuôn khổ Hội nghị tổng kết 50 năm nền văn học nghệ thuật TPHCM sau ngày đất nước thống nhất (30/4/1975 - 30/4/2025). Sự kiện sẽ được diễn ra tại Nhà văn hóa Thanh Niên, từ ngày 18-21/10, với nhiều hoạt động sôi nổi và đa dạng các lĩnh vực văn học, nghệ thuật.

Trong đó, đêm Thơ nhạc đồng hành cùng đất nước (diễn ra vào lúc 19g30 ngày 20/10) là một trong 3 chương trình chính của Hội Nhà văn TPHCM tại sự kiện này.

Tuyển tập thơ phổ nhạc kỷ niệm 50 năm ngày đất nước thống nhất được Hội Nhà văn TPHCM đầu tư ấn hành

Những dòng chảy thế hệ

Tại đêm thơ nhạc, các tác giả - tác phẩm nổi bật sẽ được giới thiệu và tôn vinh: Dấu chân phía trước (thơ: Hồ Thi Ca, nhạc: Phạm Minh Tuấn), Đi trong hương tràm (thơ: Hoài Vũ, nhạc: Thuận Yến), Thành phố tình yêu và nỗi nhớ (thơ: Nguyễn Nhật Ánh, nhạc: Phạm Minh Tuấn), Phượng hồng (thơ: Đỗ Trung Quân, nhạc: Vũ Hoàng), Đánh mất (thơ: Thanh Nguyên, nhạc: Hoàng Hiệp)...

Hai tuyển tập thơ Sài Gòn của em (thơ thiếu nhi) và Tay người đô thị đầy dấu nắng khuya quy tụ những cây bút thơ từ năm 1975 đến nay cũng đã được Hội Nhà văn TPHCM ấn hành. Cuộc “điểm danh thế hệ” trong trang sách cho thấy lực lượng hùng hậu những người cầm bút đã gắn bó với thi ca.

Thành tựu của nửa thế kỷ thi ca Việt Nam còn được lưu dấu với những tên tuổi: Nguyễn Lương Ngọc, Diệp Kiều Minh, Nguyễn Quang Thiều, Thanh Thảo, Mai Văn Phấn, Thanh Tùng, Thanh Thảo, Trần Quang Quý...

Hai tuyển tập thơ quy tụ những cây bút thơ nổi bật của TPHCM từ sau năm 1975 đến nay

Nhà văn Lê Thiếu Nhơn – Trưởng ban Nhà văn trẻ, Hội Nhà văn TPHCM nhìn nhận, các khuynh hướng thơ Việt 50 năm qua đã nảy nở nhiều “hiện tượng” thú vị như Bùi Chí Vinh, Inrarasa, Nguyễn Thị Ánh Huỳnh, Lãng Thanh, Trần Lê Khánh, Trần Đức Tín…

Dòng chảy thi ca vẫn được tiếp nối, với dấu ấn của thế hệ cầm bút mới. Những cây bút thơ trẻ còn góp phần làm nên “bước chuyển mình ngoạn mục” cho thơ khi có tác phẩm lan tỏa rộng rãi và được yêu thích trên mạng xã hội: Nguyễn Phong Việt, Đinh Vũ Hoàng Nguyên, Nguyễn Thiên Ngân, Nồng Nàn Phố…

Cơ hội nào cho thơ Việt hiện nay?

Thời chiến tranh, thơ có tính xung kích, trở thành “vũ khí trên mặt trận tư tưởng". Ngày đất nước hòa bình độc lập, thi ca tiếp tục là những bản anh hùng ca về lịch sử dân tộc, đồng thời là tiếng lòng của thi nhân về thời đại sống, về tình yêu và thân phận con người.

Bài thơ "Thời hoa đỏ" được phổ nhạc đã trở thành bài ca đi cùng năm tháng

Trong đại dịch hay trước thiên tai, thảm họa, thơ tiếp tục khẳng định sức sống mạnh mẽ và lan tỏa những giá trị sẻ chia. Cuộc thi thơ Nhân nghĩa đất phương Nam được tổ chức trong đại dịch COVID-19 đã có sức lan tỏa đặc biệt, với những tác phẩm đầy rung động về một giai đoạn khó quên của đất nước.

Thơ Việt cũng đã có những cơ hội “vượt biên giới” với những tác phẩm được chuyển ngữ và phát hành ở nước ngoài: Sông núi trên vai (nhiều tác giả, xuất bản tại Ý), Cõi người (Trần Nhuận Minh, xuất bản tại Hàn Quốc), Thao thức xuân (Hồ Hữu Việt, xuất bản tại Canada), Tiếng chim hót xanh trời (Lê Thanh Bình, được Nhà xuất bản Ukiyoto tại Canada phát hành toàn cầu)…

Các sự kiện giao lưu văn hóa - văn học cũng để lại những dấu ấn nhất định, như: Cây tâm hồn (2 tập, in song ngữ) gồm các tác phẩm của những nhà thơ tiêu biểu của TPHCM và TP Daegu (Hàn Quốc). Bên cạnh đó, đã xuất hiện những cây bút thơ trẻ có khả năng sáng tác song ngữ, tự tìm được những cơ hội giới thiệu tác phẩm ra nước ngoài.

Tuyển thơ song ngữ Việt - Hàn để lại dấu ấn đẹp cho giao lưu văn hóa, văn học giữa 2 nước

Dẫu vậy, vẫn còn đó những niềm trăn trở của người yêu thơ, về những khía cạnh đáng quan tâm của thi ca hiện đại.

“Không có sự song hành của nhà phê bình đích thực, thơ Việt rơi vào vùng sáng tối vàng thau lẫn lộn. Thơ in rất nhiều mà người đọc rất ít. Nhiều lý thuyết nước ngoài đã được thu nạp, nhiều dòng chảy ngoại vi đã được dung hòa, nhưng thơ Việt vẫn loay hoay giữa những giải thưởng trao tặng định kỳ và những hiện tượng sớm nở tối tàn” – nhà thơ Lê Thiếu Nhơn nhìn nhận. Đây cũng là điều rất đáng lưu tâm cho thơ Việt hiện nay.

Lam Giang