Nửa thế kỷ cây bút nữ “chiếm lĩnh” văn đàn

Những tiếng vang của một thời

Trước năm 1975, trong khi rất nhiều nhà văn - người lính là nam giới thì có rất ít nhà văn, nhà thơ nữ sống, chiến đấu và sáng tác trong giai đoạn đất nước còn chiến tranh: Dương Thị Xuân Quý, Lâm Thị Mỹ Dạ, Lê Minh Khuê, Trần Thị Thắng, Xuân Quỳnh, Phan Thị Thanh Nhàn...

Các nghiên cứu về “nhà văn nữ trước năm 1975” thường đi kèm với cụm từ “văn xuôi miền Nam”, với những tên tuổi: Nguyễn Thị Thụy Vũ, Trần Thị NgH., Nhã Ca, Nguyễn Thị Hoàng...

Những ngôi sao xa xôi là một trong những tác phẩm nổi bật của nhà văn Lê Minh Khuê, được in trong sách Ngữ văn lớp 9, tập 2

Sau năm 1975, văn đàn Việt Nam xuất hiện một thế hệ nhà văn nữ với những tác phẩm tạo tiếng vang từ những năm thập niên 1990: Phạm Thị Hoài (Thiên sứ, Mê lộ), Y Ban (Bức thư gửi mẹ Âu Cơ - truyện ngắn giải nhất cuộc thi sáng tác do Tạp chí Văn nghệ Quân đội tổ chức năm 1989 - 1990...; Người đàn bà sinh ra trong bóng đêm, Vùng sáng ký ức...), Ngô Thị Kim Cúc (Vị ngọt hòa bình, Vết cháy...), Lý Lan (Nơi bình yên chim hót, Đất khách), Trầm Hương (Thị trấn không đèn, Người đẹp Tây Đô, Mưa biển...), Phan Thị Vàng Anh (Khi người ta trẻ)...

Các nhà văn nữ đã viết về chiến tranh, những nỗi đau dai dẳng của thời hậu chiến, về hiện thực xã hội trong giai đoạn đổi mới và về gia đình, tình yêu, thân phận của người phụ nữ. Tính nữ trong văn chương của các nhà văn nữ được thể hiện rất rõ nét, thậm chí giới tính còn được nhiều nhà văn chọn đặt tiêu đề cho tác phẩm của mình: I am đàn bà (Y Ban), Tiểu thuyết đàn bà (Lý Lan), Người đàn bà trong thu tím (Trầm Hương), Người đàn bà bơi trên sóng (Bích Ngân)...

Tiểu thuyết đàn bà của nhà văn Lý Lan được trao giải thưởng Hội Nhà văn TPHCM năm 2009

Các nhà văn nữ đã để lại không ít tác phẩm giá trị cho văn học Việt Nam, đồng thời góp phần mở ra một dòng chảy của "văn học nữ giới" và được tiếp nối không ngừng với các cây bút thế hệ sau.

Khi gọi tên các nhà văn nữ thành công với truyện ngắn và tiểu thuyết suốt 50 năm qua, nhà văn Bích Ngân - Chủ tịch Hội Nhà văn TPHCM đã nhắc đến các nhà văn: Ngô Thị Kim Cúc, Lý Lan, Dạ Ngân, Trần Thanh Hà...và nhiều nhà văn nữ thuộc thế hệ 7X trở về sau này. Bản thân chị cũng là một cây bút nữ nổi bật của văn học Việt Nam suốt nửa thế kỷ qua, với hàng chục tác phẩm nhiều thể loại.

"Giai đoạn đầu của thời kỳ Đổi mới, những quyển tiểu thuyết hừng hực khí thế phá vỡ xích xiềng cái cũ lạc hậu, có giá trị như những cơn mưa rào đổ xuống mặt đất cằn khô và dần tan vào sự vận hành tự nhiên của quy luật sinh tồn, chưa đủ sức làm nên luồng lạch của dòng chảy văn chương. Tuy nhiên, đó là những cơn mưa góp phần cho mùa màng văn chương những thập niên tiếp theo"”- nhà văn Bích Ngân nhận xét.

Tác phẩm Cánh đồng bất tận đã được chuyển ngữ và phát hành tại nhiều quốc gia

Những dòng chảy tự định vị mình

Các nhà văn nữ đã xuất hiện và khẳng định mình trong mọi địa hạt của văn chương: từ thơ đến truyện ngắn, tiểu thuyết…; từ đề tài hiện thực xã hội đến đề tài lịch sử; từ thể loại tâm lý - tình cảm đến trinh thám, hình sự, kinh dị...Dòng chảy của văn học nữ giới đã được nối dài, ngày càng mạnh mẽ hơn với sự xuất hiện của những thế hệ cầm bút mới.

Một trong những nhà văn nữ nổi bật nhất của văn chương Nam bộ cho đến giờ là nhà văn Nguyễn Ngọc Tư. Tác phẩm Cánh đồng bất tận (2005) của chị đã được vinh danh nhiều giải thưởng trong và ngoài nước. Nhà văn đất Mũi còn có nhiều tác phẩm được bạn đọc yêu thích: Ngọn đèn không tắt, Khói trời lộng lẫy, Không ai qua sông, Hành lý hư vô...Viết về miền núi cao phương Bắc lại khó ai qua được nhà văn Đỗ Bích Thúy, với các tác phẩm: Lặng yên dưới vực sâu, Tiếng đàn môi sau bờ rào đá...

Nhà văn Đỗ Bích Thúy đã để lại giá trị cho văn đàn bằng những tác phẩm viết về miền núi cao phương Bắc

Từ những vùng đất - là quê hương hoặc là không gian sáng tác của riêng mình, các nhà văn nữ đã lừng lững xuất hiện và trở thành những tên tuổi của văn đàn: Nguyễn Thị Thu Huệ, Phong Điệp, Di Li, Dương Thụy, Nguyên Hương, Võ Diệu Thanh, Phan Hồn Nhiên, Nguyễn Thị Kim Hòa...

Những dòng chảy tự định mình và khẳng định giá trị riêng. Thế hệ cầm bút trẻ sau này lại càng có thêm nhiều cây bút nữ, đa dạng phong cách sáng tác. Dấu ấn của họ được nhìn thấy qua các cuộc thi, giải thưởng văn chương và các nhà văn nữ vẫn đang tiếp tục dấn thân với hành trình chữ nghĩa.

Không chỉ với văn xuôi mà ở lĩnh vực thi ca cũng đã có nhiều tên tuổi nhà thơ nữ lưu dấu ấn qua từng thế hệ trên văn đàn: Ý Nhi, Nguyễn Thị Ánh Huỳnh, Vi Thùy Linh, Ly Hoàng Ly, Phạm Thị Ngọc Liên, Bình Nguyên Trang, Lữ Mai, Nguyễn Thiên Ngân, Nồng Nàn Phố...

Lam Giang