Giá trị tiềm ẩn từ văn hóa đồng bằng

Sức sống của làng nghề, khu bảo tồn

Sự kiện Văn minh lúa nước đồng bằng sông Cửu Long (Thư viện số Nguyễn An Ninh - chuyên đề Nam Bộ tổ chức) diễn ra tại Đường sách TPHCM từ ngày 3 - 8/12. Công chúng đến đường sách những ngày qua được đắm mình trong không gian văn hóa sông nước với những mô hình xuồng ghe, sản vật đồng bằng cùng hình ảnh về lịch sử khẩn hoang, những câu chuyện về lúa gạo… Bên cạnh đó là chuỗi talk show giao lưu với các chuyên gia, nhà nghiên cứu và nông dân giỏi - những người đã góp phần gìn giữ văn hóa sông nước.

Lần đầu tiên đến với Đường sách TPHCM, nghệ nhân Nguyễn Văn Tốt (Bảy Tốt) giới thiệu với công chúng mô hình xuồng ghe thu nhỏ từ làng nghề đóng xuồng ghe Bà Đài (Đồng Tháp). Bà con làm nghề đóng xuồng ghe từ trước năm 1975, ban đầu có 220 hộ với kỹ thuật thủ công thô sơ, chỉ khoảng vài mươi năm trở lại đây mới có máy móc hỗ trợ. Tuy nhiên, trước sự phát triển và cạnh tranh của xuồng ghe bằng chất liệu nhựa composite, nghề đóng xuồng ghe gỗ ngày càng bị mai một. Nghệ nhân Bảy Tốt đã tìm hướng đi mới: làm mô hình xuồng ghe thu nhỏ để tiếp tục gìn giữ làng nghề, bảo tồn giá trị xưa và lan tỏa văn hóa sông nước theo một hình thức khác.

Các đầu sách viết về lúa mùa và nông thôn của kỹ sư Lê Quốc Việt được giới thiệu tại sự kiện - Nguồn ảnh: luamuatuviet

“Khách hàng đầu tiên của tôi là một người Việt, hiện sống tại Mỹ. Ông đặt mua mô hình ghe mũi chài, xuồng ba lá… chỉ để được nhìn ngắm cho nguôi nỗi nhớ nhà. Có lần, một đoàn khách Pháp lội bì bõm trong mùa nước lên để vào xưởng tham quan, tìm hiểu cách đóng ghe và tỏ vẻ yêu thích như xem một tiết mục biểu diễn nghệ thuật” - nghệ nhân Bảy Tốt kể.

Nếu nghệ nhân Bảy Tốt gắn bó với phương tiện thì kỹ sư Lê Quốc Việt (ông Tư lúa mùa) lại tâm huyết với hạt giống và nông cụ. Trang trại lúa mùa Tư Việt (An Giang) hiện nay là tâm sức hơn 10 năm ông gầy dựng, phục hồi các giống lúa mùa. Những hạt giống Một Bụi, Ba Bụi, Chim Rơi, Trắng Tép, Nếp Than, Tàu Hương, Châu Hồng Vỏ… được ông mang về gieo trồng và thu hoạch, đánh giá và tìm ra giống lúa cho loại gạo ngon nhất. Canh tác “thuận thiên” cũng đã và đang được thực hiện hiệu quả tại nhiều vùng đất, với mô hình “con tôm ôm cây lúa”, vừa làm nông nghiệp vừa làm du lịch sinh thái…

“Người dân đồng bằng sông nước chịu thương chịu khó, làm việc không mệt mỏi và lúc nào cũng có thể tìm thấy hướng đi mới trong những điều kiện khó khăn, thử thách” - giáo sư Chung Hoàng Chương nhận định. Văn minh lúa nước của đồng bằng sông Cửu Long đã có lịch sử từ hàng trăm năm, trải qua nhiều đổi thay và đang phải đối mặt với những thách thức của môi trường, khí hậu. Các thế hệ vẫn từng bước tiếp nối, gìn giữ những giá trị ông bà xưa để lại, cùng bảo tồn, phát huy những di sản văn hóa của đồng bằng.

Sách cho đồng bằng và sách về nông thôn

Trong khuôn khổ sự kiện, dự án Sách cho đồng bằng sông Cửu Long đã chính thức khởi động. Lâu nay, các dự án sách cho vùng sâu vùng xa thường hướng đến thanh thiếu nhi còn dự án lần này mang theo khát vọng góp phần gửi trao tri thức đến nông dân và thế hệ trẻ - những người đang trực tiếp đóng vai trò có ý nghĩa trong sự tồn sinh và phát triển của nông nghiệp ở thời đại mới.

Buổi trò chuyện với kỹ sư Lê Quốc Việt có mâm cơm được nấu từ hạt gạo lúa mùa - Nguồn ảnh: Thư viện số Nguyễn An Ninh

Vấn đề giáo dục là một trong những mối quan tâm của tiến sĩ Quách Thu Nguyệt khi triển khai dự án này. Bà cho rằng mỗi người dân không chỉ là người đọc mà còn có thể trở thành người sáng tạo, chia sẻ, gìn giữ giá trị bản địa về vùng đất họ đang sống.

Dự án Sách cho đồng bằng sông Cửu Long với ước vọng trao tri thức, phát triển làng quê đồng thời cũng gợi mở hy vọng cho những trang sách viết về nông thôn. Những câu chuyện từ làng, đời sống miền thôn dã và những giá trị văn hóa của các vùng đất luôn là kho tàng vô giá nhưng vẫn còn vắng bóng trên trang sách. Chuỗi sự kiện Văn minh lúa nước đồng bằng sông Cửu Long được tổ chức giữa lòng thành phố như một sự hiện diện giá trị của hồn sông nước. Mỗi hình ảnh, câu chuyện, ký ức, phong tục, làn điệu phương Nam đều gọi tên cội nguồn của văn minh, văn hóa đồng bằng. Những giá trị tiềm ẩn từ văn hóa miền sông nước Cửu Long đã được lan tỏa nhắc nhớ mỗi người về bản sắc cùng ý thức bảo tồn.

Lục Diệp