Erin Brockovich hay Julia Roberts - Tuy hai mà một

Ngoài những câu thoại mỉa mai, song vẫn trong trẻo lãng mạn của tình yêu và lương tri, bộ phim Erin Brockovich còn là một tham khảo mang tính giáo khoa cho các nhà báo, nhà hoạt động trong cuộc chiến giành giật môi trường từ tay những tập đoàn “khủng” tưởng chừng “bất khả xâm phạm”.

Phim mở màn với hàng loạt “xúi quẩy” của nhân vật nữ chính: hôn nhân tan vỡ, đơn thân nuôi ba con, liên tục bị từ chối việc làm, bị tai nạn giao thông… Suốt diễn tiến phim, công chúng Mỹ và cả thế giới năm 2000 sửng sốt chứng kiến độ xuất thần của Julia Roberts trong việc tái hiện câu chuyện có thật của Erin Brockovich - một thư ký văn phòng luật, một nhà hoạt động môi trường lẫy lừng của Hoa Kỳ.

Cái giả vờ rụt rè che giấu “xuất thân” người mẫu trước nhà tuyển dụng nhân sự, cho đến sự lỗ mãng văng tục ngay tại phiên tòa xử vụ tai nạn giao thông mà cô là nguyên đơn, hay sự đường đột đến Văn phòng Masry & Vititoe đòi Ed Masry - vị luật sư cô thuê biện hộ - phải cho mình một công việc, chỉ vì trước đó, ông ta đã trót hứa với Erin “mọi thứ sẽ ổn” nhưng cuối cùng lại… thua. Hết sức miễn cưỡng, Ed phải nhận thân chủ là cựu hoa hậu một cuộc thi sắc đẹp vào làm thư ký pháp lý.

Dường như chẳng ai vội xem vụ kiện chấn động năm 1996 do Erin Brockovich khởi xướng chống lại Tập đoàn Điện năng và Khí đốt Thái Bình Dương (PG&E) sẽ được thể hiện thế nào trên phim. Khán giả say sưa hơn với tính cách ương ngạnh đi kèm vô số bế tắc của nhân vật mà Julia hóa thân, mặc cho nhà làm phim cứ nhẩn nha khắc họa chân dung và cuộc sống gai góc trước khi Erin Brockovich trở thành nữ anh hùng.

- Cho anh số đi. Gã hàng xóm bặm trợn hỏi, bởi quá ấn tượng với cú thét vào tai mà Erin dành cho gã lúc đang hí hoáy sửa chiếc Harley Davidson và gây ra tiếng ồn ảnh hưởng đến giấc ngủ các con nàng.

- Anh muốn số nào, George?

- Em có bao nhiêu số?

-  Mười. Erin đáp.

Trong lúc gã đàn ông đang cố tỏ ra không ngạc nhiên, nàng sổ luôn:

- Mười. Đó là số tháng tuổi của con gái út. Sáu là tuổi của một đứa con gái khác và tám là tuổi thằng con trai. Hai là số lần tôi đã kết hôn, ly hôn. Mười sáu là số dư hiện tại trong tài khoản ngân hàng. 850-3943 là số điện thoại của tôi. Anh muốn số nào George? Bởi tôi có thể đoán được với bấy nhiêu, số lần mà anh dám gọi cho tôi là zero.

Thế là họ yêu nhau. Người chồng thứ ba của Erin nhẹ nhàng làm “bảo mẫu” để nàng bắt đầu lao vào đoạn trường kiện tụng. Ở văn phòng luật sư của Ed Masry, Erin được giao một hồ sơ bất động sản, về việc Tập đoàn PG&E đề nghị mua nhà của Donna Jensen, cư dân thị trấn Hinkley, California. Ngoài trả giá cao bất thường, Erin còn ngạc nhiên không hiểu vì sao hồ sơ bệnh án của chủ nhà cũng nằm trong hồ sơ mua bán nhà.

Đến tận nơi tìm hiểu, Erin phát hiện cả hai vợ chồng Donna đều mắc những khối u chưa xác định, riêng người chồng đã bị ung thư hạch. Họ lại tỏ ra rất trân trọng sự giúp đỡ của PG&E, vì tập đoàn luôn cung cấp bác sĩ và thanh toán mọi chi phí sức khỏe cho gia đình. 

Tại sao một tập đoàn lớn phải làm điều đó, câu trả lời của Donna là vì “crom”. Erin bắt đầu dấn sâu vào vụ việc, cô tìm thấy bằng chứng nước ngầm ở Hinkley bị ô nhiễm nghiêm trọng chất chromium hóa trị 6 gây ung thư. Thế nhưng, PG&E đã luôn nói với cư dân rằng, họ sử dụng một loại chromium an toàn để chống ăn mòn trong hệ thống tháp giải nhiệt. Erin đến thăm nhiều cư dân Hinkley, và tìm thấy nhiều trường hợp mắc khối u cùng các vấn đề y tế khác ở đây. Mọi người đều được các bác sĩ của PG&E điều trị. Người dân cho rằng tất cả là sự trùng hợp, chỉ Erin tin nó liên quan đến chromium 6.

Cho rằng Erin Brockovich là cuốn sách giáo khoa cho nhà báo điều tra và nhà hoạt động môi trường, là khi mạch phim đi đến nút thắt của chính nhân vật trong đời thực. Khi yêu cầu bồi thường của nhà Donna Jensen phát triển thành vụ kiện tập thể lớn. Nhưng không dễ ăn với một tập đoàn trị giá 28 tỷ USD vào lúc bấy giờ: tất cả các bằng chứng trực tiếp chỉ dính dáng đến PG&E Hinkley và không liên quan gì đến công ty mẹ ở San Francisco.

Không bỏ cuộc, luật sư Ed quyết định chuyển vụ án sang tòa trọng tài, còn Erin đi đến từng nhà ở Hinkley để thuyết phục tất cả 634 nguyên đơn cùng ký vào đơn kiện. Trong lúc dấn thân không mệt mỏi ấy, cô thư ký pháp lý đã vớ được bằng chứng vàng. Người đàn ông tên Charles Embry đã tiếp cận cô nhiều lần tiến đến nói nhỏ với cô rằng, chính ông là người được giao nhiệm vụ tiêu hủy các tài liệu tại PG&E. Erin run lẩy bẩy khi nghe câu thoại từ hắn: “Nhưng hóa ra tôi không phải là một nhân viên giỏi”.

Charles Embry đã đưa hết các tài liệu cho Erin, mà bằng chứng quan trọng là bản ghi nhớ năm 1966 cho thấy công ty mẹ biết nguồn nước bị nhiễm chromium 6 và đã không làm gì, đồng thời, bảo PG&E Hinkley giữ bí mật. Thẩm phán đã tuyên PG&E phải trả số tiền bồi thường lên đến 333 triệu USD, con số kỷ lục trong lịch sử tư pháp Hoa Kỳ.

Trong một vụ điều tra độc lập, yếu tố may mắn thật sự làm nên kỳ tích. Tuy nhiên, Erin Brockovich chứng tỏ cho người ta thấy vận may không thể tự nhiên mà đến. Nó là kết quả của quá trình lục lọi, săn tìm và rơi xuống với kẻ dám xả thân vì lương tri thôi thúc.

Nếu không có sự dấn thân của Erin, thì nhân viên phòng lưu trữ thủy cục và nguồn nước quận đâu cung cấp những chứng lý ban đầu. Erin mệt nhọc và lòng trắc ẩn của nàng sẽ không được củng cố, nếu không có câu hỏi của con trai khi vô tình thấy hồ sơ của một trường hợp bằng tuổi cậu nhiễm chất độc chromium 6. Erin sợ hãi bởi những lời hăm dọa nhắm trực tiếp vào ba đứa con, và có lẽ nàng sẽ buông xuôi nếu không có tình yêu của George râu ria xồm xoàm. Chàng gọi cho nàng thông báo rằng: “Con vừa gọi được từ banh em ạ” rồi luyên thuyên về ánh mắt, vành môi của đứa bé khiến Erin bật khóc vì hạnh phúc, để tiếp tục vững tin trên đường đi tìm công lý cho người dân…

Đạo diễn Steven Soderbergh đã khéo léo thi vị hóa cuộc chiến chống lại tập đoàn “khủng” của Erin Brockovich bằng tài năng xuất chúng của Julia Roberts. Năng lượng của cả hai thật tuyệt vời trên phim cũng như ngoài đời thực. Bằng thủ pháp đưa chính Erin Brockovich thật vào một vai hầu bàn xuất hiện chớp nhoáng cùng Julia Roberts trong phim, Soderbergh đã để cho hai huyền thoại hòa thành một biểu tượng của nghị lực đấu tranh không mệt mỏi giành lấy điều thiện cho cộng đồng. Và đâu đó còn ngấm ngầm đánh nổi quyền lực của nữ nhi trong các vấn đề chính trị xã hội bởi chính những hạn chế của họ.

Có thể nói, hơn hai thập niên trước, các thủ đoạn của các tập đoàn cũng không khác hôm nay là mấy. Muốn biết, hãy xem, hoặc xem lại Erin Brockovich trước khi chúng ta không còn xem được gì nữa! 

Đoàn Phó Ba