Đi tìm ký ức Đà Lạt vàng son trong album ảnh quý

Nguyễn Vĩnh Nguyên, bằng tình yêu đặc biệt với Đà Lạt, đã từng chút một phủi lớp bụi thời gian trên từng tấm ảnh để làm rõ từng chi tiết, kiến giải từng giai đoạn lịch sử gắn liền với những chi tiết trong ảnh, cẩn thận, tỉ mỉ, chắt lọc thông tin giúp người đọc hình dung về một Đà Lạt xưa rõ ràng, trọn vẹn.

“Ảnh chụp đóng gói thế giới và có vẻ cũng rất cần được đóng gói” - nhà phê bình Susan Sontag từng viết như thế trong cuốn Bàn về nhiếp ảnh.

Đi cùng ý niệm này, tác giả Nguyễn Vĩnh Nguyên đã dành trọn vẹn 3 năm để truy tìm hàng trăm bộ sưu tập ảnh xưa về Đà Lạt của những nhiếp ảnh gia nổi tiếng, kể cả những ảnh rời của các tác giả khuyết danh, những người dân gắn bó lâu đời với đô thị xinh đẹp này.

Từ đường dẫn của kho hình ảnh tư liệu quý hiếm, với khát khao truy tìm “hình bóng sự thật” tại thời điểm tấm ảnh được chụp, cuốn khảo luận Đà Lạt - thành phố trong album ra đời. Đây là cuốn khảo luận thứ tư, cũng là cuốn cuối cùng trong bộ 4 cuốn sách nặng ký về Đà Lạt mà anh đã dày công thực hiện trong 10 năm.

Đà Lạt - thành phố trong album tái hiện vẻ đẹp diễm lệ của một đô thị Đà Lạt trong ký ức.

Hình ảnh quý giá trong cuốn sách được chắt lọc từ hàng trăm cuốn album ảnh quy mô khác nhau. Bằng cấu trúc mở, tự nó hình thành một đường dây của câu chuyện có màu sắc hoài niệm. Sức sống lâu bền của một tấm ảnh xưa cũ gợi lên trong tâm trí con người của hiện tại những phần ký ức đẹp đẽ của một thời đoạn xa xôi.

Nguyễn Vĩnh Nguyên, bằng tình yêu đặc biệt với Đà Lạt, đã từng chút một phủi lớp bụi thời gian trên từng tấm ảnh để làm rõ từng chi tiết, kiến giải từng giai đoạn lịch sử gắn liền với những chi tiết trong ảnh, cẩn thận, tỉ mỉ, chắt lọc thông tin giúp người đọc hình dung về một Đà Lạt xưa rõ ràng, trọn vẹn. Phong cảnh, phong vị, con người và thời cuộc ở Đà Lạt thập niên 1920 trở lại, hiện lên đầy cảm xúc trong cách viết chừng mực, chậm rãi mà tinh tế, bay bổng.

Tôi thích cách anh dẫn người đọc đi cùng những tấm ảnh, xuyên từ cảnh vật đến món ăn, rồi mới tới con người của Đà Lạt. Là bởi vùng đất này với đặc tính “trống” và “không” đặc hữu của địa lý tự nhiên, thiên nhiên vạn vật hữu tình đã hình thành nên tính cách, văn hóa ẩm thực và đời sống cũng như tâm hồn người Đà Lạt - thanh tao, thư nhàn, mang một chút cốt cách văn hóa Pháp: tao nhã, thanh lịch, bặt thiệp.

Những tấm ảnh xưa mà anh tìm được rất phong phú. Nhưng có lẽ dấu ấn sâu đậm nhất vẫn là ảnh phong cảnh Đà Lạt, chẳng hạn những tấm ảnh hồ Lớn (tiền thân của hồ Xuân Hương ngày nay) được chụp vào thập niên 1920, hồ Mê Linh, hồ Than Thở thập niên 1950. Việc người Pháp tạo ra một chuỗi hồ vào thập niên 1920, ngoài mục đích thủy lợi, còn là “tràng hoa phù thế” điểm tô vào cảnh quan của vùng đất này.

“Không thể có một Đà Lạt nếu thiếu vắng hồ. Để cho rơi rụng và phôi pha một bông hoa trên tràng hoa đó cũng có nghĩa là thành phố đã tự đánh mất đi một mảnh gương phản chiếu vẻ đẹp thẳm sâu của mình giữa đất trời” (trích Tràng hoa phù thế). Ngoài ra, ảnh đẹp về đồi Cù, trong đó ảnh chụp nhạc sĩ Trịnh Công Sơn và các bạn của ông trên đồi Cù vào năm 1965 cũng gây nhiều xúc động bởi vẻ đẹp của thiên nhiên và con người hòa quyện.

Ảnh chụp ngôi trường Pháp đầu tiên ở Đà Lạt cuối thập niên 1920 (Trường Petit Lycée Dalat), chợ Cây (1930) - nơi lưu dân người Hoa dần trở thành một phần quen thuộc của Đà Lạt với những ngôi biệt thự kiểu Pháp yên tĩnh giữa rừng thông, tiệm kem nổi tiếng Thủy Tinh và Việt Hưng… gây ấn tượng vô cùng sâu sắc.

Ngoài ra, Nguyễn Vĩnh Nguyên còn dành hẳn 22 trang sách để làm một khảo luận dài về nhân vật Nguyễn Bá Mậu - nhiếp ảnh gia, người Việt đầu tiên làm bưu ảnh tại Đà Lạt với hàng ngàn tấm bưu ảnh phong cảnh được bán trong các nhà sách, bưu điện khắp Đà Lạt, Sài Gòn, Nha Trang, Vũng Tàu.

Những tấm ảnh quý giá đã tái hiện không gian, thời gian, những câu chuyện đẹp ảo diệu “mờ hơi sương” đi cùng thời cuộc, từ đó mở ra cuộc giao thoa ký ức, gợi lên những cảm xúc đặc biệt với vùng đất xinh đẹp, hữu tình này.

Sách do Nhà xuất bản Trẻ phát hành tháng 1/2025.

Trần Huyền Trang