Phường An Khánh - TPHCM: 'Phép cộng' giữa di sản và nhịp sống hiện đại

Đình An Khánh – dấu ấn xưa giữa những tòa cao ốc hiện đại.

Phía trong khu vực điện thờ của đình An Khánh

Những tòa nhà cao tầng, khu đô thị ven sông và công viên hiện đại đang từng ngày định hình diện mạo tương lai. Nhưng giữa những gam màu của phát triển ấy, An Khánh vẫn giữ được nét trầm mặc riêng, nơi quá khứ và hiện tại cùng tồn tại, hòa quyện như một “phép cộng” đầy màu sắc.

Âm vang xưa đất Thủ Thiêm

Sự hợp nhất này không chỉ mở rộng không gian phát triển đô thị mà còn kết nối nhiều “mảnh ký ức” của vùng đất ven sông Sài Gòn, nơi lưu giữ những dấu ấn làng cổ, công trình tôn giáo hàng trăm năm tuổi xen giữa khu tài chính hiện đại. Trước khi trở thành khu đô thị sầm uất hôm nay, An Khánh từng là một làng cổ ven sông, nơi cư dân sinh sống bằng nghề nông, đánh bắt và buôn bán đường sông. Dấu ấn khai hoang mở đất ấy vẫn còn hiện hữu qua di tích đình làng - đình thần An Khánh, được xây dựng vào khoảng 1679-1725.

Ngôi đình xưa có chính điện rộng 130m² cùng sân đình, nhà trù, nhà hậu… tổng diện tích hơn 500m²; trong lần phục dựng gần đây, quy mô được mở rộng với chính điện hơn 381m², các hạng mục phụ trợ hơn 200m² và cảnh quan cây xanh gần 700m².

Ngôi đình thờ Thành Hoàng Bổn Cảnh, là trung tâm sinh hoạt tín ngưỡng và gắn bó mật thiết với đời sống tinh thần cư dân địa phương. Hằng năm, lễ kỳ yên được tổ chức trang trọng với đầy đủ nghi thức tế lễ, hát bội, rước sắc thần - tái hiện sinh động nếp sinh hoạt làng xã truyền thống giữa lòng đô thị đang đổi thay từng ngày.

Không xa đình thần An Khánh, còn có công trình tín ngưỡng cổ, nhà thờ Thủ Thiêm - biểu tượng kiến trúc tôn giáo mang đậm dấu ấn thời thuộc địa. Nhà thờ được xây dựng khoảng năm 1859, từng 3 lần trùng tu, trong đó nhà xứ khánh thành năm 1874 và đến nay vẫn được sử dụng. Trong tháp chuông cổ, vẫn treo 5 quả chuông đồng đúc tại một xưởng nổi tiếng của Pháp giữa giai đoạn 1889 - 1892 là minh chứng quý giá cho trình độ chế tác và dấu ấn văn hóa thời bấy giờ.

Tháp chuông cổ giáo xứ Thủ Thiêm, chứng nhân của thời gian

Với vị trí ven sông và lối kiến trúc Gothic cổ điển, nhà thờ không chỉ là nơi sinh hoạt của giáo dân, mà còn là chứng nhân hơn 170 năm lịch sử của vùng đất Thủ Thiêm - An Khánh. Vào đầu năm 2019, TPHCM từng có kế hoạch giải tỏa toàn bộ khu vực này để phục vụ dự án đô thị mới Thủ Thiêm. Tuy nhiên, vào tháng 2/2019, UBND thành phố đã quyết định giữ lại các công trình chính yếu của Dòng Mến Thánh Giá và nhà thờ, đồng thời chỉnh trang phù hợp với cảnh quan đô thị mới.

Sức sống mới ở phía Đông thành phố

Nếu Đình An Khánh và nhà thờ là những nốt trầm, thì khu vực Thảo Điền lại là những nốt nhạc sôi động trong bản hòa âm của đô thị mới, như một ốc đảo văn hóa của thành phố. Từ đầu những năm 2000, khi cộng đồng người nước ngoài đến sinh sống, mở nhà hàng, quán cà phê và trường học quốc tế, Thảo Điền dần mang dáng dấp của “khu phố văn hóa toàn cầu”. Những con hẻm nhỏ rợp bóng cây, nơi những quán cà phê xinh xắn xen giữa nhà cổ và biệt thự, hay các phiên chợ cuối tuần bày bán sản phẩm thủ công… tất cả góp phần tạo nên nhịp sống vừa phóng khoáng, vừa gần gũi rất riêng của Thảo Điền.

Khu phố Thảo Điền - nhịp sống năng động giữa lòng đô thị

Theo tạp chí Time Out (Anh Quốc), Thảo Điền lọt vào danh sách “38 khu phố thú vị nhất thế giới năm 2024”, xếp vị trí thứ 16. Dọc theo đường Nguyễn Văn Hưởng, người ta có thể bắt gặp biệt thự cổ xen giữa quán cà phê, cửa hàng thời trang, gallery và không gian sáng tạo. Nhiều nghệ sĩ trẻ chọn Thảo Điền làm “tổ ấm sáng tạo”, tổ chức triển lãm mini, workshop nghệ thuật, phiên chợ thủ công hay hòa nhạc indie. Những không gian như Saigon Outcast hay các quán cà phê kết hợp trưng bày nghệ thuật đã khiến Thảo Điền trở thành điểm hẹn văn hóa đương đại, nơi người ta tìm thấy tinh thần “chậm mà chất” giữa guồng quay đô thị.

Chị Nguyễn Minh Tâm (26 tuổi), làm công việc sáng tạo tự do chia sẻ: “Mình thích ghé Thảo Điền ngồi làm việc vì mọi thứ ở đây đều nho nhỏ, từ quán cà phê, tiệm bánh đến những con đường rợp bóng cây. Hàng quán san sát nhau, có một kiểu nhịp sống rất riêng nên cho mình nhiều cảm hứng sáng tạo”. Chính sự kết hợp giữa tính quốc tế và bản sắc địa phương đã giúp Thảo Điền trở thành biểu tượng của một đô thị mở, nơi văn hóa, lối sống và con người cùng giao thoa.

Song song với sự phát triển văn hóa, An Khánh còn bứt phá mạnh mẽ về hạ tầng và quy hoạch đô thị. Trải dài khu vực ven bờ sông Sài Gòn, công viên ven sông trở thành lá phổi xanh của khu vực. Sáng sớm, đây là nơi chạy bộ, đạp xe, tập yoga bên dòng sông lộng gió; chiều xuống lại là điểm ngắm hoàng hôn đẹp nhất Sài Gòn. Không chỉ là nơi thư giãn, công viên còn là không gian văn hóa cộng đồng, diễn ra các lễ hội, triển lãm, concert lớn thu hút giới trẻ và du khách.

Bến tàu thủy - điểm kết nối giao thông và nhịp sống ven sông Sài Gòn

Từ những bãi lau sậy hoang sơ thuở nào, nay đã hình thành dải đô thị ven sông hiện đại, với hàng loạt dự án trọng điểm như Sala Thủ Thiêm, Empire City, The Metropole Thủ Thiêm, cùng các cây cầu Thủ Thiêm 2-3, đường ven sông và bến du thuyền. Những chuyên gia nhận định, việc phát triển khu vực này đã mở ra không gian kết nối mới, khắc phục tình trạng chia cắt hành chính và hạ tầng nhỏ lẻ trước đây.

Diện mạo mới với những dự án quy hoạch và cao ốc vươn cao

Bên cạnh hạ tầng và cảnh quan, An Khánh còn được định hướng trở thành trung tâm sáng tạo mới. Một số khu đất dọc đường Mai Chí Thọ, Nguyễn Cơ Thạch, Trần Bạch Đằng đang được quy hoạch cho không gian triển lãm, trung tâm khởi nghiệp và công viên công cộng kết hợp dịch vụ. Sự xuất hiện của những tòa nhà văn phòng mới, các không gian sáng tạo ven sông cùng hệ thống giao thông thủy - bộ hiện đại, cho thấy xu hướng đô thị thông minh đang hình thành rõ nét ở khu vực này.

Khánh Đan