NSND Phạm Thị Thành - một trong những người tiên phong của sân khấu Việt Nam- qua đời

Trong sự nghiệp của mình, NSND Phạm Thị Thành đã dàn dựng hơn 200 vở diễn, trong đó có gần 20 huy chương vàng và một số huy chương bạc cho tác phẩm tại các kỳ liên hoan, hội diễn.

Cuộc đời của NSND Phạm Thị Thành là tận hiến cho nghệ thuật - Ảnh: Nhà hát Tuổi Trẻ.

Một đời dành cho nghệ thuật

NSND Phạm Thị Thành sinh năm 1941 tại Huế trong một gia đình quyền quý với bên nội có truyền thống khoa bảng và bên ngoại là dòng dõi hoàng tộc. Cha bà là Phạm Khắc Hòe, người có công lớn trong việc vận động vua Bảo Đại thoái vị và soạn thảo chiếu thoái vị cho Bảo Đại vào ngày 22/8/1945.

Được thừa hưởng từ cha tình yêu văn chương và được mẹ dẫn dắt hướng về nghệ thuật, từ năm 14 tuổi, NSND Phạm Thị Thành đã gia nhập đoàn văn công Trung ương. Năm 1970, bà được cử sang Nga học đạo diễn sân khấu. Sau 7 năm học, bà về nước và cùng đạo diễn Hà Nhân viết đề án thành lập nhà hát Tuổi Trẻ.

NSND Phạm Thị Thành - áo đen, giữa - cùng lứa diễn viên kịch nói khóa đầu tiên của nhà hát Tuổi Trẻ - Ảnh: Nhà hát Tuổi Trẻ.

Năm 1978, nhà hát Tuổi Trẻ ra đời với bà Hà Nhân làm giám đốc, Phạm Thị Thành làm phó giám đốc phụ trách chuyên môn. Từ đợt tuyển sinh đầu đã xuất hiện những tên tuổi hàng đầu của kịch nói Hà Nội về sau, như: NSND Lan Hương, NSND Lê Khanh, NSND Minh Hằng, NSND Anh Tú, NSƯT Chí Trung, NSƯT Ngọc Huyền…

NSND Phạm Thị Thành cũng bắt đầu sự nghiệp đạo diễn ở nhà hát Tuổi Trẻ với 2 vở kịch thiếu nhi là Hoàng tử học nghề và Hòn đá cháy. Bà cũng được ghi nhận là đạo diễn đầu tiên đưa bi kịch Shakespeare và hài kịch Moliere lên sân khấu Việt với 2 tác phẩm kinh điển thế giới là Romeo và Juliet và Trưởng giả học làm sang.

Đặc biệt, NSND Đặng Thị Thành là người đầu tiên đưa kịch bản của nhà soạn kịch Lưu Quang Vũ lên sân khấu với vở Sống mãi tuổi 17 tại nhà hát Tuổi Trẻ năm 1979. Bà cũng dựng hơn 20 kịch bản của Lưu Quang Vũ cho các đoàn nghệ thuật khắp 3 miền đất nước, có thể kể đến: Sống mãi tuổi 17, Người tốt nhà số 5, Mùa Hạ cuối cùng, Nếu anh không đốt lửa…

NSND Phạm Thị Thành và nhà viết kịch Lưu Quang Vũ - Ảnh: Nhà hát Tuổi Trẻ.

Vào thập niên 90, NSND Phạm Thị Thành lập đề án Sân khấu học đường mở ra việc đưa nghệ thuật sân khấu vào các trường học. Khi tuổi đã cao, bà vẫn gắn bó với nghệ thuật, đảm nhận các vai trò, như: Phó giám đốc Trung tâm nghiên cứu bảo tồn và phát huy văn hóa dân tộc, Phó chủ tịch Hội liên hiệp Văn học - Nghệ thuật Hà Nội, Chủ tịch Hiệp hội Câu lạc bộ UNESCO Việt Nam, thành viên Ban Chấp hành Hiệp hội Sân khấu Quốc tế dành cho thiếu nhi và thanh niên…

NSND Phạm Thị Thành là nữ đạo diễn sân khấu đương đại đầu tiên của Việt Nam nhận giải thưởng Nhà nước về văn học nghệ thuật vào năm 2012.

Nhớ người nữ đạo diễn tài hoa

Được xem là một trong những nhân tố làm nên thời hoàng kim của kịch nói Việt Nam, sự ra đi của NSND Phạm Thị Thành để lại nhiều tiếc thương cho người làm nghề và khán giả yêu sân khấu.

Từ phương Nam, NSND Hồng Vân gửi lời tri ân: “Sân khấu Kịch Phú Nhuận của những ngày mới ra đời đã nhờ có sự trợ giúp của cô, của thầy Doãn Hoàng Giang, của bố Đoàn Bá, bố Huỳnh Nga, bố Huỳnh Minh Nhị, bố Văn Thành và cố vấn nghệ thuật anh Lê Duy Hạnh mà có được những tác phẩm sân khấu có giá trị và tạo được chỗ đứng với khán giả và đồng nghiệp. Chúng con vô cùng biết ơn những bậc tiền bối đã truyền dạy cho chúng con biết khai thác và giữ gìn những điều tốt đẹp nhất của nghệ thuật sân khấu... Chúng con xin kính tiễn cô NSND Phạm Thị Thành!”.

NSND Phạm Thị Thành (hàng đứng, áo trắng, đeo kính) khi dàn dựng vở Ông vua hóa hổ của Lưu Quang Vũ.

Soạn giả Hoàng Song Việt cũng bày tỏ lòng tiếc nhớ với người đạo diễn tài hoa đáng kính mà ông từng được cộng tác, được chỉ dạy tại đoàn Tuổi trẻ Thương nghiệp vào đầu những năm 1980. Ông vẫn nhớ vở Người lái buôn thành Venice mà mình được làm biên tập bên cạnh NSND Phạm Thị Thành và ấn tượng mãi cái cách thật tự nhiên, thật nhẹ nhàng và chân tình mà bà đã làm cho anh kép chính với lối suy nghĩ cũ kỹ phải chấp nhận vai diễn không như ý muốn ban đầu và sau đó anh ta được chọn là: “nghệ sĩ trẻ thể hiện xuất sắc vai diễn nói trên và được xem là hình mẫu để giới thiệu khắp nơi”.

NSƯT Hữu Châu cũng kính tiễn NSND Phạm Thị Thành về cõi an lành nhất với một kỷ niệm thật đẹp. “Cách đây gần 30 năm, thời kỳ đầu của Sân khấu IDECAF, cô có dựng vở Trái tim trong trắng (tác giả Lưu Quang Vũ). Con nhận vai người anh của nhân vật chính trong vở. Vai của con chỉ xuất hiện có 2 cảnh, 1 cảnh toà án không có thoại gì và 1 cảnh trên sân khấu chỉ 1 mình con monologue. Diễn được vài xuất, cô ôm con và nói: “Nội lực của Châu đầy đặn, sâu dày lắm, ráng giữ như thế suốt hành trình sau này con nhé!”. Dạ, con vẫn giữ điều cô dặn đến ngày nay. Cảm ơn lời dạy truyền lửa của cô vô cùng…” - NSƯT Hữu Châu chia sẻ.

Đông A