Nhiều phát hiện thú vị tại di tích Đại Cung Môn - Đại nội Huế

Một trong những hố đào khai quật khảo cổ di tích Đại Cung Môn

Đại Cung Môn được xây dựng năm 1833 dưới triều Minh Mạng, là cổng chính dẫn vào Tử Cấm Thành và từng được xem là cửa ngõ trung tâm của Hoàng thành Huế. Công trình bị phá hủy vào năm 1947.

Đợt khai quật lần này đã mở ra 6 hố khai quật và 8 hố kiểm tra trên diện tích hơn 60m². Kết quả khảo cổ cho thấy, nền móng Đại Cung Môn có mặt bằng hình chữ nhật, dài 23,72m, rộng 12,48m, gồm 5 gian và 6 hàng cột.

Hệ thống móng bó và trụ móng được xác định rõ ràng cùng dấu vết các bậc cấp phía trước và sau của công trình. Cửa giữa Đại Cung Môn có chiều rộng 3,54m, nằm thẳng trục với Dũng đạo nối từ Ngọ Môn đến điện Cần Chánh. Các nhà khảo cổ còn phát hiện 402 mảnh hiện vật bao gồm gạch đá kiến trúc, gốm sứ men và kim loại có niên đại từ thế kỷ XVI đến đầu thế kỷ XX.

Ông Phan Văn Tuấn - Phó giám đốc Trung tâm Bảo tồn di tích Cố đô Huế - cho biết, dự án phục hồi di tích Đại Cung Môn với tổng kinh phí gần 65 tỉ đồng từ ngân sách địa phương sẽ được triển khai trong 4 năm.

“Hiện mặt bằng Đại Cung Môn đã bị phá hủy hoàn toàn, không để lại dấu tích, ngay cả mặt nền cũng đã được bảo vệ bằng các lớp gạch Bát Tràng vào năm 1991. Qua kết quả khảo cổ, chúng tôi khẳng định được vị trí của các hệ thống tim, trục và các vật liệu sử dụng. Chúng tôi có phương án phục hồi, đảm bảo được tính kế thừa của lịch sử, cũng như các kết quả mà các nhà khảo cổ học đã cung cấp” - ông Phan Văn Tuấn cho hay.

402 mảnh hiện vật được thu thập trong quá trình khai quật

Ông Nguyễn Ngọc Chất - Phó trưởng phòng Nghiên cứu - sưu tầm, Bảo tàng lịch sử Quốc gia Việt Nam - cho biết, dựa trên những dấu vết trong các hố khai quật và kiểm tra, đoàn khảo cổ đã xác định rõ cấu trúc mặt bằng nền móng Đại Cung Môn. Đại Cung Môn nằm theo chiều đông bắc - tây nam, có hướng đông nam, thẳng trục dũng đạo từ Ngọ Môn đến điện Kiến Trung, cách móng điện Thái Hòa 18,05m và cách móng điện Cần Chánh 32,11m, tính từ mép chân đá.

Dấu vết còn lại của nền móng kiến trúc Đại Cung Môn gồm: bó nền phía tây bắc, một phần bó nền phía đông nam, bó nền phía tây nam và một phần của bó nền phía đông bắc. Qua khai quật khảo cổ còn phát hiện dấu tích 5 dấu vết trụ móng gia cố đỡ chân cột bằng gạch vồ còn nguyên vị trí và 4 dấu vết còn lại của một phần trụ móng gia cố đỡ chân cột.

Các thành viên khai quật khảo cổ tại Đại Cung Môn tham gia báo cáo kết quả sơ bộ

Phía đông nam (phía trước) của nền móng kiến trúc Đại Cung Môn còn dấu vết móng bậc bên phải. Dấu vết móng bậc chính giữa và bên trái đã bị phá hủy hoàn toàn. Phía tây bắc (phía sau) còn rõ dấu tích của 3 móng bậc cấp chính giữa và bên trái, bên phải.

Những dấu vết còn lại của hệ thống các móng bó nền và trụ móng gia cố đỡ chân cột, cho phép xác định kiến trúc Đại Cung Môn có mặt bằng hình chữ nhật, dài 23,72m, rộng 12,48m. Cấu trúc Đại Cung Môn có 5 gian đúng với ghi chép của sử liệu với 6 hàng cột.

Chiều rộng gian chính giữa 4,80m, chiều rộng trung bình của 4 gian đăng đối hai bên là 4,30m. Vì kèo của kiến trúc gồm 4 hàng cột, khoảng cách giữa 2 cột cái trong 1 hàng là 4,92m, khoảng cách giữa các cột quân và cột cái là 3,30m.

Theo ông Nguyễn Ngọc Chất, kết quả nghiên cứu và diễn biến địa tầng, những vết tích nền móng kiến trúc xuất lộ trong đợt khai quật khảo cổ này cho thấy Đại Cung Môn là công trình kiến trúc bị phá hủy nghiêm trọng nhất so với các công trình kiến trúc trong Hoàng thành Huế mà đơn vị có dịp nghiên cứu, khai quật. Theo kết luận bước đầu của đoàn khảo cổ, Đại Cung Môn nằm trùm lên toàn bộ dấu vết của hai cửa Tả Túc, Hữu Túc và một phần nền móng phía sau của điện Thái Hòa thời Gia Long (giai đoạn từ năm 1804 - 1833).

Hình ảnh Đại Cung Môn xưa - Ảnh tư liệu: Trung tâm Bảo tồn di tích cố đô Huế

Trước đó, tháng 11/2024, HĐND tỉnh Thừa Thiên Huế (nay là TP Huế) đã ban hành nghị quyết phê duyệt chủ trương đầu tư dự án phục hồi di tích Đại Cung Môn.

Việc tu bổ, phục hồi Đại Cung Môn có vai trò quan trọng và ý nghĩa lớn trong quá trình phục hồi đầy đủ diện mạo kiến trúc quần thể Đại Nội Huế, đem lại hiệu quả cao trong việc khai thác dịch vụ du lịch, học tập và nghiên cứu.

Thuận Hóa