Mùa thu nên ăn gì để tốt cho sức khỏe?

Thanh nhiệt, giáng hỏa

Tiết trời nóng ẩm trong mùa thu là yếu tố thuận lợi khiến tạng can (gan) dễ bị uất kết, hoặc bốc hỏa; tinh thần dễ rơi vào tình trạng căng thẳng, uất ức, nóng nảy, tức giận… dẫn đến đau đầu, đau mắt, mất ngủ... Do đó, trong ăn uống cần hạn chế tối đa thực phẩm sinh nhiệt, cay nóng, kích thích; nhất là những người có tiền sử tăng huyết áp, các tín đồ của rượu bia, cà phê, gia vị.

Trà hoa cúc, kết hợp cùng kỷ tử là giải pháp đơn giản vừa có thể bình hòa, giáng hỏa và dưỡng âm cho gan. Có thể dùng mỗi ngày trong mùa thu này với lượng dùng từ 4-12g/ngày/người, uống ấm; người dễ lạnh bụng thì thêm lát gừng tươi. Hoặc luân phiên uống thêm trà atiso, bồ công anh, kim ngân hoa, bông dành dành; nước đậu đen, rau má, đậu xanh...

Các vị thuốc giúp thanh nhiệt, giải độc gan, bổ âm dịch - Ảnh: An Hà

Các loại rau xanh có tính mát như: cần tây, cải bó xôi, rau má, mồng tơi, khổ qua, dưa chuột, bí đao giúp thanh nhiệt, giải độc cho gan. Trái cây thì chọn loại có vị ngọt nhẹ, vị chua, tính mát, nhiều nước như: lê, táo, chanh, bưởi, hồng, lựu, chuối, dưa hấu… Hạn chế ăn thịt đỏ, thay bằng cá đồng và thịt trắng. Thi thoảng có thể dùng củ sen (200g) và đậu xanh nguyên hạt (100g) nấu canh ăn giúp mát gan, giải độc.

Điểm mấu chốt là điều tiết cảm xúc bằng các phương pháp: hít thở sâu, nghe nhạc nhẹ, ngồi thiền, đi dạo trong thiên nhiên để giải tỏa khí uất, làm dịu gan. Về vận động nên ưu tiên các môn luyện tập hơi thở như khí công, yoga, đi bộ; tránh các môn thể thao gắng sức.

Điều dưỡng tạng phế ngừa bệnh hô hấp

Mùa này, phần khí trong cơ thể có xu hướng bị tán nghịch. Tạng phế (phổi), hệ hô hấp, vốn là cơ quan chủ về khí nên bị ảnh hưởng nhiều với nguy cơ mắc phải các chứng bệnh như: viêm đường hô hấp, ho khan hoặc ho ít đờm, khó thở, tức ngực hen suyễn… cơ thể dễ mệt mỏi, đoản hơi, hụt hơi.

Hơn nữa, phế là tạng quản lý về da lông nên hệ thống này cũng bị ảnh hưởng theo với biểu hiện khô ráp, kém mịn màng. Do vậy, cần có sự điều dưỡng cho phế để tăng cường chính khí, nâng cao miễn dịch, ngăn ngừa ngoại cảm.

Cụ thể, trong ăn uống nên bổ sung thực phẩm thanh nhiệt đồng thời dưỡng âm, sinh tân dịch cho phế. Để ngăn ngừa phế bị nhiệt nên dùng: diếp cá, lá dâu, bạc hà, xạ can, ô mai, sơn tra, ngũ vị tử… Dùng ở dạng tươi hoặc phơi khô, hãm trà uống thay nước mỗi ngày; nên luân phiên, không dùng một vị quá dài ngày.

Những người có tỳ vị hàn (dễ lạnh bụng, tiêu lỏng) nên thêm lát gừng khi uống lá dâu, bạc hà, xạ can; nếu có tiền sử đau dạ dày, khi uống ô mai, sơn tra, ngũ vị tử nên thêm mật ong, không uống khi bụng đói. Để bổ khí đồng thời tăng cường miễn dịch ưu tiên dùng trà hoàng kỳ, 10-15g/ngày/người.

Các loại quả giúp bổ sung tân dịch cho cơ thể - Ảnh: An Hà

Để bổ phế, nhuận phế nên dùng các loại: Rau chân vịt, củ cải trắng, lê, táo đỏ, dâu tằm, bách hợp, mật ong, mộc nhĩ trắng, nấm tuyết, mè trắng, ngó sen, củ sen, đậu nành; chế biến thành món ăn thanh đạm. Có thể chưng lê hoặc củ cải trắng hoặc bách hợp, dâu tằm với táo đỏ hoặc mật ong để ăn thêm vào buổi chiều tối giúp bổ sung tân dịch cho phế, nhuận phế.

Mọi người cần giữ ấm vùng cổ, ngực để bảo vệ hệ hô hấp, khi chạy xe ngoài đường và cả khi ngủ; tránh hơi lạnh trực tiếp từ quạt, máy điều hòa.

Kiện tỳ, dưỡng vị

Sự ẩm thấp là yếu tố đặc biệt gây bất lợi đối với tỳ vị, tiêu hóa. Liên quan đến tỳ vị nhất thiết phải chú trọng đến việc ăn uống.

Cháo cà rốt giúp hệ tiêu hóa khỏe mạnh - Ảnh: An Hà

Để thanh nhiệt trừ thấp cho tỳ vị nên uống trà ý dĩ phối hợp đậu đỏ hoặc đậu xanh để giải bớt tính ẩm của thời tiết. Ý dĩ, đậu xanh nguyên hạt dùng sống, đậu đỏ nhỏ rang thơm, mỗi loại 20-30g, hãm nước uống trong ngày, uống ấm.

Buổi tối nên thay bằng món cháo hoặc súp, vừa giúp nhẹ tiêu hóa, vừa tăng cường tân dịch cho cơ thể.

Thực đơn gợi ý là cháo hoài sơn, phục linh, hạt sen, đậu đỏ… Cụ thể: 30g hạt sen (còn tim, vỏ lụa sẽ tốt hơn), 10 quả táo đỏ, gạo tẻ 50g; cùng đem nấu cháo ăn giúp bổ tỳ vị, an thần. Hoặc, 300g bí đỏ, 50g đậu phộng, cùng đem hầm nhừ, rồi xay nhuyễn, ăn ấm, giúp khỏe tỳ vị.

An Hà