Giảm áp lực tuyển sinh vào lớp 10, được không?

Học rất giỏi vẫn thi trượt

Mấy ngày nay, không khí gia đình học sinh N.V.N. (Q.Long Biên, TP.Hà Nội) lúc nào cũng nặng nề, ngột ngạt.

N. đăng ký nguyện vọng 1 vào Trường THPT Chu Văn An, nguyện vọng 2 vào Trường THPT Nguyễn Gia Thiều. Kết quả, N. chỉ thiếu 1,25 điểm ở nguyện vọng 1 (Trường THPT Chu Văn An lấy điểm chuẩn 43,25 - cao nhất TP.Hà Nội). Trường THPT Nguyễn Gia Thiều lấy điểm chuẩn 41,75 nhưng theo quy định, điểm trúng tuyển nguyện vọng 2 phải nhiều hơn một điểm so với điểm trúng tuyển nguyện vọng 1, tức là N. phải đạt 42,75 điểm mới trúng tuyển vào Trường THPT Nguyễn Gia Thiều. 

Việc N. bị trượt cả hai nguyện vọng là cú sốc không chỉ với riêng N., với gia đình N. mà còn với thầy cô của N., bởi N. nhiều năm là học sinh giỏi của một trường THCS nổi tiếng, thường xuyên đóng góp thành tích trong các cuộc thi mà trường này tham gia.

Trong “lịch sử” thi vào lớp 10, N. không phải là trường hợp hiếm. Trong kỳ tuyển sinh lớp 10 năm học 2021 - 2022, tỉnh Quảng Bình có hàng trăm học sinh giỏi, thi đạt điểm cao nhưng vẫn không được vào lớp 10 công lập. Ngược lại, có không ít học sinh chỉ đạt điểm dưới trung bình, vẫn trúng tuyển vào lớp 10. 

Ở TP.Hà Nội, có đến 11 trường THPT lấy điểm chuẩn chỉ bằng phân nửa so với các trường ở tốp đầu. Trong đó, các trường THPT Minh Hà, Hợp Thanh, Ứng Hòa B, Nguyễn Văn Trỗi cùng lấy điểm chuẩn là 19. Một số trường lấy điểm chuẩn trong khoảng 16 - 17 điểm. Đặc biệt, điểm trúng tuyển vào Trường THPT Mỹ Đức C chỉ 15,75 và Trường THPT Bắc Lương Sơn là 15. Với điểm hai môn văn, toán nhân hệ số 2, thí sinh chỉ cần đạt 3 điểm/môn là đã trúng tuyển. Trong khi đó, ở tốp 10 trường có điểm chuẩn vào lớp 10 cao nhất, thí sinh phải đạt hơn 8 điểm/môn.

Thí sinh thi lớp 10 năm 2022 tại TPHCM Ảnh: Tam Nguyên

Chị T.K. (Q.Gò Vấp, TPHCM) rất tiếc nuối khi con không đậu vào lớp 10 của trường công lập chỉ vì lựa chọn nguyện vọng chưa hợp lý: “Cháu thi được 16,25 điểm, trượt cả nguyện vọng 1 (Trường THPT Nguyễn Trung Trực, 17 điểm), nguyện vọng 2 (Trường THPT Thạnh Lộc, 16,5 điểm) và nguyện vọng 3 (Trường THPT Phan Đăng Lưu, 16,5 điểm). Đáng nói là, nếu cháu chọn Trường THPT Phan Đăng Lưu là nguyện vọng 1 hoặc 2 thì đã đậu rồi bởi trường này lấy điểm chuẩn nguyện vọng 1 là 14,5 điểm, nguyện vọng 2 là 15,5 điểm, nguyện vọng 3 là 16,5 điểm. Nếu điểm thi của con quá thấp thì không nói, đằng này do chọn sai nguyện vọng mà rớt nên tôi rất tiếc”.

Học sinh H.S. (Q.5, TPHCM) thi được 23 điểm, cũng trượt cả nguyện vọng 1 vào Trường THPT Nguyễn Hữu Huân (điểm chuẩn 23,25) và nguyện vọng 2 vào Trường THPT Gia Định (điểm chuẩn 23,5). H.S. cho biết, năm nay, trường Gia Định và Nguyễn Hữu Huân có sự “đổi ngôi”. Các năm trước, điểm chuẩn vào trường Gia Định bao giờ cũng cao hơn trường Nguyễn Hữu Huân, nên em chọn trường Nguyễn Hữu Huân là nguyện vọng 1, trường Gia Định là nguyện vọng 2. Nếu đổi lại, em đã đủ điểm đậu vào trường tốp đầu. Do chọn nhầm nên em đành ngậm ngùi học ở một trường thuộc tốp dưới theo nguyện vọng 3. 

Năm nay, ở TPHCM, có chín trường lấy điểm chuẩn là 10,5, tức trung bình 3,5 điểm/môn vẫn đậu, nhưng ở các trường “hàng tốp” như Trường THPT Nguyễn Thượng Hiền (24,25 điểm), thí sinh vẫn rớt dù thi đạt 8 điểm/môn. 

Điểm chuẩn vào các trường luôn biến động qua từng năm, gây khổ cho học sinh khi chọn nguyện vọng trước mỗi kỳ thi. Chỉ cần ghi thứ tự nguyện vọng khác đi, kết quả có thể là đậu hoặc không đậu vào trường công lập.

Có giải pháp nhưng thực hiện chưa tốt
Nhà giáo ưu tú Trần Đức Huyên - nguyên Phó Hiệu trưởng Trường THPT chuyên Lê Hồng Phong - cho rằng, năm nào cũng có tình trạng học sinh đạt điểm khá, giỏi mà vẫn trượt vào trường công lập do đặt nhầm nguyện vọng. Nghịch lý là người có học lực kém vẫn vào được lớp 10 công lập, học lực khá, giỏi lại trượt. Nghịch lý này tạo ra áp lực lớn cho học sinh, buộc các em ở độ tuổi 15 này phải dự đoán điểm chuẩn của các trường và điểm thi của mình để đăng ký nguyện vọng, rồi hồi hộp chờ kết quả như kiểu đặt cược vào một canh bạc đầy may rủi. 

Không ít ý kiến cho rằng, nên bỏ kỳ thi vào lớp 10, chỉ nên xét tuyển, nhằm giảm bớt áp lực lên học sinh, phụ huynh, tránh lãng phí công sức, tiền bạc. Một số người lại cho rằng, đây là điều không thể, trong bối cảnh hiện nay.

Hơn 20 năm trong nghề, thầy giáo T.S. (tỉnh Quảng Ngãi) cho biết, trước đây, ngành giáo dục tỉnh này từng chọn hình thức xét tuyển nhưng sau đó phải quay lại hình thức thi tuyển. Đó là do các trường THCS đánh giá không chính xác, khách quan về kết quả học tập và hạnh kiểm của học sinh. Nhiều thầy cô thương học trò nên cho điểm cao hơn năng lực của học sinh để các em có cơ hội vào lớp 10. 

Thí sinh thi vào lớp 10 năm 2022 tại TPHCM trao đổi bài làm với nhau - Ảnh: Tam Nguyên

Tiến sĩ Lê Viết Khuyến - nguyên Vụ phó Vụ Giáo dục đại học (Bộ Giáo dục và Đào tạo) - cũng khẳng định, bệnh thành tích ở bậc THCS là nguyên nhân chính khiến việc xét tuyển trở nên bất công và khiến thi tuyển vào lớp 10 trở thành phương thức công bằng nhất. Bên cạnh đó, việc phân luồng học sinh chưa đến nơi đến chốn cũng tạo áp lực sĩ số quá lớn lên trường THPT công lập. Ông nói: “Nếu làm tốt việc phân luồng sau THCS thì đã không xảy ra sự căng thẳng, áp lực quá mức như hiện nay”. 

Phương Thanh - Ngọc Minh Tâm