Diễn đàn "Đâu là hình mẫu đàn ông thời 4.0?": Trách nhiệm chính là động lực

Ảnh minh họa: Shutterstock

Trong mỗi bước chuyển mình của nhân loại, từ động cơ hơi nước đến trí tuệ nhân tạo, phẩm giá và vai trò của con người luôn bị thử thách và định hình lại. Ngày nay, khi thuật ngữ “người đàn ông 4.0” được thảo luận sôi nổi, một câu hỏi cốt lõi được đặt ra: thước đo giá trị của người đàn ông không nằm ở khả năng thống trị công nghệ, mà phải chăng chính là ở năng lực làm người một cách trọn vẹn?

Công nghệ có thể biến đổi thị trường lao động, chuẩn mực xã hội có thể đổi thay, nhưng trách nhiệm với bản thân, gia đình, cộng đồng và việc định nghĩa lại vai trò của mình vẫn là nền tảng cốt lõi của sự trưởng thành.

Trách nhiệm đầu tiên là với chính mình. Nhiều thế hệ đã tạo ra những khuôn mẫu buộc đàn ông phải gánh vác trụ cột kinh tế, phải cứng rắn và kìm nén cảm xúc.

Áp lực đó không chỉ khiến nhiều người bỏ qua sức khỏe thể chất và tinh thần, mà trong kỷ nguyên số, nó còn trở thành một chiến lược kinh tế mong manh.

Khi trí tuệ nhân tạo (AI) có thể tác động đến khoảng 40% việc làm toàn cầu, và con số này lên tới 60% ở các nền kinh tế phát triển, vai trò người trụ cột duy nhất trở nên đầy rủi ro.

Một người đàn ông có trách nhiệm không còn chạy theo chiếc bóng “đàn ông không được yếu đuối”; anh ta chủ động chăm sóc sức khỏe, dám thừa nhận giới hạn, và quan trọng nhất là cam kết học hỏi suốt đời. Trang bị kiến thức và kỹ năng số để thích ứng và tự bảo vệ trước sự biến động khó lường của thời đại.

Trách nhiệm tiếp theo là với gia đình. Đàn ông không chỉ là người kiếm tiền mà còn là người bạn đời, người cha, người con. Một gia đình hạnh phúc không dựa vào một cá nhân đơn lẻ, mà dựa vào sự cộng hưởng của mọi thành viên.

Trong một thị trường lao động bất định, việc người chồng chia sẻ việc nhà, nuôi dạy con cái và chăm sóc cha mẹ hai bên không chỉ là biểu hiện của sự công bằng. Đó là một hành động quản trị rủi ro khôn ngoan. Khi anh cho phép bạn đời phát triển sự nghiệp, anh đang đa dạng hóa nguồn thu nhập và kỹ năng của gia đình, tạo ra một tấm đệm an toàn trước những cú sốc kinh tế.

Những kỹ năng mềm như lắng nghe, bày tỏ cảm xúc và tìm kiếm sự giúp đỡ khi cần thiết không làm giảm đi nam tính, chúng củng cố sự bền vững của gia đình.

Trách nhiệm thứ ba - hướng tới cộng đồng, và đây là nơi người đàn ông 4.0 đối mặt với một thách thức hoàn toàn mới: công bằng thuật toán.

Phụng sự xã hội là ý thức xây dựng một môi trường sống không bị định kiến chi phối, dù là định kiến của con người hay của máy móc.

Các hệ thống AI, được huấn luyện từ dữ liệu khổng lồ của xã hội, có nguy cơ lặp lại và khuếch đại những thành kiến cố hữu về giới và sắc tộc. Một nghiên cứu của UNESCO đã chỉ ra rằng các mô hình ngôn ngữ lớn có xu hướng liên kết phụ nữ với các vai trò gia đình như nhà cửa, con cái, trong khi gắn nam giới với kinh doanh, sự nghiệp.

Các công cụ tuyển dụng bằng AI từng bị phát hiện ưu ái hồ sơ của nam giới một cách có hệ thống. Trở thành một công dân tích cực trong thời đại số đồng nghĩa với việc phải hiểu về mặt trái của công nghệ.

Vì vậy, trách nhiệm cuối cùng và bao trùm nhất là thương lượng lại những vai trò xã hội áp đặt lên giới. Vai trò nam giới không phải là bản chất sinh học bất biến mà là sản phẩm của văn hóa, cần phải thay đổi. Một người đàn ông có quyền không phải là nguồn thu nhập chính, có quyền bày tỏ cảm xúc, và có quyền tìm kiếm sự hỗ trợ. Sự thay đổi này không làm suy yếu gia đình mà giúp nó linh hoạt và bền vững hơn.

Người đàn ông 4.0 không chỉ được đo bằng thu nhập hay địa vị; anh được đánh giá qua cách anh sống có trách nhiệm với bản thân, gia đình, cộng đồng và tương lai. Khi sự trưởng thành cá nhân hòa quyện với ý thức về những thách thức hệ thống, trách nhiệm không còn là gánh nặng mà trở thành nguồn động lực để xây dựng một xã hội công bằng và nhân văn hơn trong kỷ nguyên số.

Nguyễn Thành Hưng

- Giảng viên Trường Đại học Thái Bình Dương