Đề xuất có Luật đô thị đặc biệt cho TPHCM

Đại biểu Phạm Trọng Nhân (TPHCM) - ảnh: Quốc hội

Chiếc áo thể chế không tương thích

Sáng 30/10, tại phiên thảo luận của Quốc hội, đại biểu Phạm Trọng Nhân (TPHCM) đề xuất có những thể chế chiến lược để tạo ra nguồn lực cho TPHCM, đầu tàu kinh tế của cả nước phát triển, tăng trưởng mạnh mẽ trong giai đoạn mới.

Ngày 1/7 vừa qua, 3 cực tăng trưởng chủ lực là TPHCM, Bình Dương và Bà Rịa - Vũng Tàu chính thức hội tụ, hình thành siêu đô thị chiến lược, dẫn dắt đổi mới mô hình tăng trưởng quốc gia.

Sự kiện này mở ra kỷ nguyên mới, nơi tăng trưởng 2 con số không còn là lựa chọn mà là bắt buộc. Nếu không rất dễ mắc kẹt trong bẫy thu nhập trung bình, trong khi thời kỳ dân số vàng đang dần khép lại.

“Tận dụng từng chính sách để bứt phá lúc này không chỉ là một mệnh lệnh chính trị, mà còn là lời cam kết trước Tổ quốc và Nhân dân” - đại biểu Phạm Trọng Nhân nhấn mạnh.

Theo Tổng cục Thống kê, GRDP hợp nhất của TPHCM đạt 121 tỉ USD, gấp 3 lần Campuchia, 8 lần Lào và đóng góp gần 1/4 GDP cả nước, 1/3 tổng thu ngân sách quốc gia.

“Một nền kinh tế quy mô như một quốc gia thu nhỏ, từ công nghiệp, logistics, công nghệ cao, tài chính, du lịch, giáo dục, y tế đến trung tâm tài chính quốc tế đang hình thành, nhưng vẫn khoác chiếc áo thể chế cấp tỉnh, vốn không còn tương thích với tầm vóc siêu đô thị” - ông nói.

Ông đặt vấn đề, hệ thống pháp luật hiện nay, từ Luật Tổ chức chính quyền địa phương, Luật Quy hoạch, Luật Ngân sách... liệu còn phù hợp để điều chỉnh một siêu đô thị như TPHCM?

Mặc dù nhiều lần được “cơi nới” thẩm quyền bằng các nghị quyết, nhưng theo đại biểu Phạm Trọng Nhân, hiện vẫn còn cơ chế “xin – cho”, chưa trao quyền tự chủ đi đôi với trách nhiệm giải trình.

“Điểm nghẽn căn cơ này nếu không được hóa giải, thì cải cách sẽ mãi dừng ở ngưỡng thử nghiệm” - ông nhận định.

Cần đạo luật tầm quốc gia

Để đạt mức tăng trưởng 10–11%/năm trong giai đoạn 2025–2030, Thành phố cần huy động khoảng 8 triệu tỉ đồng vốn đầu tư xã hội. Trong khi các nguồn vốn truyền thống đang điều chỉnh lại, ngân sách mồi bị bó hẹp bởi tỷ lệ điều tiết. “Vậy tiền ở đâu để đầu tư?” – đại biểu đặt câu hỏi.

Theo đại biểu Nhân, Thành phố không xin thêm tiền, không xin thêm ưu đãi, mà cần quyền tự chủ thể chế, quyền tạo nguồn, tạo động lực và chịu trách nhiệm với sự phát triển, để cùng chia sẻ thành quả với đất nước.

Ông cho rằng: “Nếu không có thể chế đủ mới đủ mạnh, thì mục tiêu tăng trưởng 2 con số sẽ chỉ là ước vọng”.

Từ thực tiễn đó, đại biểu Phạm Trọng Nhân khẩn thiết đề nghị Quốc hội khởi động ngay việc xây dựng một đạo luật ở tầm quốc gia – Luật Đô thị đặc biệt cho TPHCM.

Đạo luật này sẽ dựa trên 3 trụ cột cốt lõi. Thứ nhất là mô hình chính quyền đô thị linh hoạt, phù hợp cấu trúc đa trung tâm, quản trị theo vùng chức năng.

Thứ hai, có cơ chế tài chính – ngân sách tự chủ, cho phép Thành phố tự huy động, phát hành, đầu tư và phân bổ nguồn lực.

Thứ ba, quyền quy hoạch tích hợp không gian hạ tầng, dân cư, kinh tế vùng, áp dụng cơ chế “sandbox” thể chế cho các mô hình tiên phong như đô thị số, kinh tế xanh, trí tuệ nhân tạo...

Đại biểu đề nghị Quốc hội ban hành nghị quyết tại kỳ họp này, giao Chính phủ xây dựng Luật Đô thị đặc biệt cho TPHCM, trình tại kỳ họp thứ nhất, Quốc hội khóa XVI hoặc sớm nhất có thể.

Điều này, theo đại biểu không phải là đặc quyền, mà là bước đi thể chế tất yếu của quốc gia, nhằm kiến tạo mô hình tăng trưởng, quản trị mới, làm nền cho các vùng khác kế thừa và hòa nhập vào dòng chảy phát triển toàn cầu.

Ông nói thêm, Tokyo, Seoul hay Thượng Hải đều đã có những đạo luật riêng để dẫn dắt đô thị của mình.

Minh Quang