5 thành tựu sức khỏe toàn cầu năm 2025:Mở ra hy vọng cứu sống hàng triệu người

Năm 2025, với việc nguồn tài trợ nhân đạo bị cắt giảm mạnh bởi Mỹ và các quốc gia giàu có khác, tin tức về sức khỏe toàn cầu thật ảm đạm. Nhưng, có những điều tốt đẹp vẫn đang diễn ra trong nghiên cứu vắc xin và phát triển các phương pháp điều trị mới, mở ra những hy vọng mới…

Y học phát triển, việc điều trị các loại bệnh nguy hiểm có thêm bước tiến mới - Nguồn ảnh: WHO

1. Hàng triệu bé gái được bảo vệ khỏi ung thư cổ tử cung

Đầu tiên có thể kể đến mục tiêu bảo vệ 86 triệu bé gái khỏi ung thư cổ tử cung vào cuối năm 2025 và mục tiêu này đã đạt được trước thời hạn. Điều này làm tăng hy vọng loại bỏ ung thư cổ tử cung trong thế kỷ tới.

Liên minh vắc xin Gavi đã khởi động chương trình tiêm chủng vắc xin ngừa vi rút gây u nhú ở người (HPV) vào năm 2014, khi tỉ lệ tiêm chủng ở châu Phi chỉ đạt 4%. Đến cuối năm 2022, con số này chỉ còn 15%. May mắn là các nhà khoa học đã phát hiện ra, chỉ với một liều vắc xin này cũng có thể mang lại hiệu quả bảo vệ tương đương như 2 liều ban đầu. Điều này đã giúp việc triển khai các chương trình tiêm chủng trở nên đơn giản hơn và số bé gái được tiêm ngăn ngừa tăng hơn gấp đôi.

Tuy nhiên, ung thư cổ tử cung vẫn còn phổ biến và gây tử vong cao ở các khu vực nghèo khó trên thế giới khi 85% các ca mắc mới tập trung ở vùng cận Sahara châu Phi và cứ 2 phút lại có một phụ nữ tử vong vì căn bệnh này.

2. Phương pháp điều trị sốt rét mới

Sau các thử nghiệm lâm sàng thành công, thuốc điều trị sốt rét mới đầu tiên trong nhiều thập kỷ sắp được phê duyệt. GanLum - một loại thuốc của Công ty dược phẩm Novartis đã thử nghiệm phương pháp điều trị này với tỉ lệ chữa khỏi đạt tới 99,2%. Đặc biệt, thuốc cũng có hiệu quả chống lại ký sinh trùng sốt rét đã kháng artemisinin - một thành phần nằm trong phác đồ điều trị tiêu chuẩn hiện nay.

Vào những năm 1990, tình trạng kháng thuốc chloroquine - loại thuốc điều trị sốt rét tiêu chuẩn lúc bấy giờ - đã dẫn đến hàng triệu ca tử vong. Chính vì thế, lo ngại kháng thuốc artemisinin là điều hoàn toàn có cơ sở.

Các nhà nghiên cứu hy vọng GanLum sẽ hiệu quả hơn trong việc ngăn chặn lây truyền. “GanLum có thể đại diện cho bước tiến lớn nhất trong điều trị sốt rét trong nhiều thập kỷ tới” - Abdoulaye Djimdé, giáo sư, tiến sĩ ký sinh trùng và nấm học, người tham gia vào quá trình phát triển thuốc - cho biết.

3. Nhiều quốc gia loại trừ bệnh sởi

Cape Verde, Mauritius và Seychelles trở thành 3 quốc gia đầu tiên ở vùng cận Sahara chính thức loại trừ bệnh sởi và rubella. Đây là một điểm son đáng quý khi thế giới đang chứng kiến sự gia tăng các ca mắc bệnh này. Năm 2024 và 2025, ước tính có hàng chục triệu ca nhiễm bệnh và nhiều nước phải đối mặt với đợt bùng phát tồi tệ nhất trong nhiều thập kỷ.

Thành công của 3 quốc gia châu Phi được mô tả là thành tựu lớn về sức khỏe cộng đồng. 21 quốc đảo Thái Bình Dương cũng loại trừ bệnh sởi và rubella trong năm nay. Botswana và Rwanda đạt được tỉ lệ bao phủ 95% trong việc tiêm phòng sởi và rubella, mức chuẩn cần thiết để ngăn chặn lây lan.

Báo cáo của WHO cho thấy số ca tử vong do sởi đã giảm 88% trên toàn cầu từ 2000-2024, với gần 59 triệu người đã được cứu sống nhờ vắc xin sởi.

4. Một loại thuốc phòng ngừa HIV mới

Một loại thuốc được mô tả có tiềm năng “thay đổi cuộc chơi” trong việc đối phó đại dịch HIV là lenacapavir. Lenacapavir được tiêm 2 lần/năm, có thể ngăn ngừa gần như hoàn toàn việc nhiễm HIV. Thuốc được các cơ quan quản lý của Mỹ phê duyệt, WHO khuyến nghị sử dụng. Hãng Gilead đã ký thỏa thuận với 6 nhà sản xuất thuốc, cho phép sản xuất các phiên bản rẻ hơn sử dụng tại 120 quốc gia.

5. Tiến bộ trong cuộc chiến chống bệnh lao

Kể từ khi được đặt tên vào năm 1882, bệnh lao đã cướp đi sinh mạng của hơn một tỉ người và vẫn là nguyên nhân gây tử vong hàng đầu thế giới. Tuy nhiên, các phương pháp điều trị đang tiến bộ rất nhanh. 4 loại vắc xin đang trong giai đoạn thử nghiệm cuối cùng; các xét nghiệm dễ sử dụng hơn, bao gồm cả xét nghiệm dịch ở lưỡi vô cùng đơn giản, có thể cải thiện khả năng phát hiện bệnh.

Ngoài ra, một phương pháp điều trị mới có thể nâng cao tỉ lệ chữa khỏi và rút ngắn thời gian điều trị, là loại kháng sinh mới có tên sorfequiline, có tác dụng mạnh hơn các phương pháp điều trị hiện có.

“Những mục tiêu tưởng chừng như chỉ là hy vọng, như xóa sổ bệnh lao, đang ngày càng trở nên khả thi nhờ các tiến bộ như thuốc sorfequiline. Ngoài ra, còn nhiều thử nghiệm khác dự kiến ​​sẽ được tiến hành vào năm 2026” - tiến sĩ Rod Dawson - Viện Phổi, Đại học Cape Town - cho biết.

Thảo Nguyễn (theo UN, WHO, Guardian)