Những quy định… chết yểu

Đặc biệt, với các văn bản liên quan đến HNGĐ, phòng chống bạo lực gia đình (PCBLGĐ) thì minh chứng của những quy định thiếu sức sống càng "nổi bật". Mới đây Báo Phụ Nữ đã có bài viết về Thông tư 22/2013/TT-BTP của Bộ Tư pháp quy định chi tiết và hướng dẫn thi hành một số điều của Nghị định 24/2013/NĐ-CP liên quan đến kết hôn có yếu tố nước ngoài bộc lộ nhiều bất cập. PV Báo Phụ Nữ trao đổi với ThS Hoàng Kim Chiến - Cục phó Cục Công tác phía Nam, Bộ Tư pháp về thực trạng trên.

Phóng viên: Ông đánh giá thế nào về hệ thống văn bản pháp luật liên quan đến việc thực thi Luật PCBLGĐ?

ThS Hoàng Kim Chiến: Theo tôi, trong lĩnh vực PCBLGĐ, các quy định của luật và văn bản dưới luật rất tiến bộ và hiện đại, đi sâu vào mọi ngõ ngách của hành vi BLGĐ, trong đó có những hành vi như buộc thành viên gia đình phải chứng kiến sinh hoạt tình dục; không cho đọc sách, báo, nghe, xem chương trình phát thanh, truyền hình hoặc tiếp cận với thông tin đại chúng; kiểm soát thu nhập và nhiều hành vi khác, nhưng, khi thực thi, nhiều nơi lại rơi vào bế tắc.

* Nếu đánh giá các văn bản là tiến bộ, hiện đại thì tại sao khi thực thi lại bế tắc, thưa ông?

- Bế tắc ở đây, theo tôi không phải do văn bản tiên liệu quá chi tiết hành vi BLGĐ, mà ở chỗ các biện pháp xử lý thiếu khả thi. Ví dụ, buộc kẻ thủ ác đưa nạn nhân đi cấp cứu, điều trị và chăm sóc họ, nộp tiền xử phạt vi phạm hành chính khi cả nạn nhân và thủ phạm đều tay trắng, hoặc quy định bố trí nhà tạm lánh cho nạn nhân trong nhiều hoàn cảnh cụ thể đã không thể thực hiện được. Từng có trường hợp kẻ bạo hành bị buộc xin lỗi công khai trước tổ dân phố, thôi đánh vợ và sau đó thì… ly hôn luôn, ung dung lấy vợ khác. Người đi nhà tạm lánh thì lo không còn đường về. Phạt tiền cũng thế, nó còn tùy thuộc vào nhận thức và “hầu bao” của từng cá nhân, theo tôi chế tài này chỉ thích hợp với người có tiền, còn với số đông thì không khả thi.

* Như vậy, có thể lấy mức phạt tiền quy đổi thành hình thức lao động công ích được không?

- Đây là giải pháp hay, nhiều người cũng đã nghĩ tới. Buộc phải chường mặt ra đường làm nghĩa vụ công ích vì đánh vợ, bạo lực với con, hành hạ cha mẹ già sẽ làm cho người ta biết hối lỗi và tự điều chỉnh lại hành vi của mình. Quy đổi mức tiền phạt vi phạm bằng lao động công ích vẫn đảm bảo sự công bằng trong áp dụng pháp luật. Tôi cho rằng không chỉ đối với các vi phạm Luật PCBLGĐ mà cả với các hành vi vi phạm Luật HNGĐ cũng nên phạt như thế.

* Nghị định 110/2013/NĐ-CP (ban hành ngày 24/9/2013 quy định xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực bổ trợ tư pháp, hành chính tư pháp, HNGĐ, thi hành án dân sự, phá sản doanh nghiệp, hợp tác xã có hiệu lực thi hành ngày 11/11/2013), tăng mức tiền phạt tối thiểu gấp 10 lần mức phạt trước. Liệu phạt cao có cải thiện được tình hình vi phạm pháp luật?

- Theo quy định của Luật Xử lý vi phạm hành chính, cá nhân vi phạm hành chính trong lĩnh vực HN-GĐ chịu mức phạt tối đa đến 30.000.000đ. NĐ 110/2013/NĐ-CP ngày 24/9/2013 ấn định mức phạt đối với các hành vi “đang có vợ hoặc đang có chồng mà kết hôn với người khác, chưa có vợ hoặc chưa có chồng mà kết hôn với người mà mình biết rõ là đang có chồng hoặc đang có vợ; đang có vợ hoặc đang có chồng mà chung sống như vợ chồng với người khác; chưa có vợ hoặc chưa có chồng mà chung sống như vợ chồng với người mà mình biết rõ là đang có chồng hoặc đang có vợ”, là từ 1.000.000đ đến 3.000.000đ, tức là đã tăng mức phạt tối thiểu gấp 10 lần và tối đa gấp sáu lần so với trước (mức phạt đối với cùng hành vi tại NĐ/87/2001 là từ 100.000đ đến 500.000đ)! Tôi muốn nhấn mạnh, phạt tiền không thể là giải pháp cải thiện hành vi vi phạm chế độ hôn nhân một vợ một chồng hay hạn chế xảy ra bạo lực... Tôi chỉ dám dùng từ “cải thiện” chứ không dám nói là “giải quyết”, bởi ngoại tình và bạo lực là vấn đề đã, đang và sẽ còn tiếp tục nóng. Từng có một chủ doanh nghiệp lớn ở Q.5, TP.HCM bị xử phạt về việc chung sống như vợ chồng với một phụ nữ khi vẫn còn hôn thú với người vợ hợp pháp, nhưng gần một năm sau, anh ta lại vui vẻ thực hiện hành vi tương tự với một người khác nữa ở TP khác. Lẽ ra, với hành vi vi phạm lần hai này, anh ta phải bị đưa ra xử lý hình sự, nhưng do chính quyền hai nơi cứ đùn qua đẩy lại nên văn bản xử phạt vi phạm mới phải hơn tám tháng sau mới được ban hành, thời hiệu xử lý hình sự theo luật định không còn giá trị. Cuối cùng, anh ta ung dung móc ba triệu đồng nộp phạt. Mức phạt cao nhất đấy, nhưng chẳng có tác dụng răn đe gì với anh ta!

* Tuy nhiên, các quy định mới lại luôn chọn giải pháp tăng mức phạt tiền. Riêng tại các tỉnh phía Nam mà cơ quan ông theo dõi, đã thu được bao nhiêu tiền cho ngân sách từ việc xử phạt các hành vi này?

- Chưa có con số thống kê, nhưng qua theo dõi ở các tỉnh thành phía Nam, số lượng xã phường báo cáo đã thu phạt về vi phạm này vô cùng ít ỏi.

* Nhiều chuyên gia cho là chúng ta có quá nhiều quy định pháp luật xa rời cuộc sống, nhận định này có đúng? Theo ông, nguyên nhân do đâu?

- Nói chính xác hơn, nhiều quy định vừa sinh ra đã chết, không thì cũng chết yểu. Trong quy trình xây dựng văn bản quy phạm pháp luật (VBQPPL), có một bước gọi là đánh giá tác động, tiên liệu về “sức khỏe” của VBQPPL để đưa vào cuộc sống. Luật PCBLGĐ, Nghị định 110/2009/NĐ-CP quy định xử phạt vi phạm hành chính (VPHC) trong lĩnh vực PCBLGĐ, Luật Bình đẳng giới, Luật Xử lý VPHC và nghị định hướng dẫn xử phạt trong từng lĩnh vực cụ thể cũng không bỏ qua quy trình này. Tuy nhiên, việc đánh giá tác động một cách khách quan, khoa học dựa trên cơ sở khảo sát thực tiễn và thăm dò mức độ quan tâm xã hội, đặc biệt là đối với những đối tượng chịu tác động trực tiếp khi VBQPPL được thông qua lại là khâu yếu kém nhất trong toàn bộ quy trình xây dựng VBQPPL.

* Xin cảm ơn ông.

 NGHI ANH (Thực hiện)