Nên ăn uống gì trong mùa hè nóng bức?

Củ sen hầm sườn non bổ khí huyết, dưỡng âm, món ăn tốt trong mùa hè

Thời tiết nóng bức khiến con người có xu hướng lạm dụng thực phẩm có tính lạnh, uống nước đá lạnh, ăn kem, ăn đồ sống lạnh… Điều này khiến dương khí suy giảm nhanh, bởi làm tổn thương công năng của tỳ vị - bộ máy tiêu hóa, nguồn gốc sản sinh năng lượng cho cơ thể; gây rối loạn tiêu hóa, lạnh bụng, tiêu chảy, đau dạ dày… Với lượng mưa nhiều, khí ẩm thấp của mùa hè cũng thêm tác động làm suy yếu tỳ vị, dễ sinh chán ăn, đầy bụng, mệt mỏi.

Do đó, tránh ăn uống thực phẩm tính lạnh, có đá lạnh, thực phẩm quá ngọt, béo, nhiều dầu mỡ, cay nóng. Để giải nhiệt cho cơ thể, chỉ cần chọn thực phẩm có tính mát, vị ngọt nhẹ, dễ tiêu. Cụ thể là các loại rau củ quả tươi như: dưa leo, khổ qua, bầu bí, mướp, rau má, rau diếp cá, cà chua, củ sắn…; trái cây nhiều nước như dưa hấu, lê, cam, thanh long…; các loại đậu xanh, đậu đen, đậu đỏ; thịt cá trắng. Uống vừa đủ các loại nước thảo dược: đậu đen, rau má, râu bắp, mía lau; trà tâm sen, hoa cúc, lá sen, khổ qua… Nên uống từng ngụm nhỏ, thường xuyên.

Mùa hè có đa dạng các loại trái cây như sầu riêng, vải, nhãn, bơ, xoài, mít… chứa nhiều dưỡng chất. Bạn có thể tận dụng đặc tính tự nhiên của các loại hoa quả theo mùa này để bổ sung dương khí, âm dịch cho cơ thể khi dùng lượng vừa đủ. Nếu lạm dụng, chúng sẽ sinh nhiệt, làm tổn thương âm dịch, người nóng, bứt rứt, đau đầu, mắt đỏ, viêm họng, nhiệt miệng, môi nứt nẻ, chảy máu cam, nổi mụn nhọt, táo bón… Nó còn làm trầm trọng thêm những bệnh do thấp, nhiệt gây ra như rối loạn tiêu hóa, viêm phụ khoa; mỡ máu, tiểu đường, huyết áp…

Trời nắng nóng khiến nhiều người tìm cách “trốn” trong phòng máy lạnh với nhiệt độ thấp. Điều này vô tình ngăn cản con đường thăng phát tự nhiên của dương khí, làm bế tắc kinh lạc, khí bị uất bên trong cơ thể lâu ngày sinh nhiệt; dễ sinh các chứng bệnh như người vừa ớn lạnh, vừa nóng bứt rứt; viêm họng, đau rát họng, khàn tiếng; đau đầu, cứng gáy; nặng hơn thì lở miệng lưỡi, hôi miệng; táo bón, mụn nhọt, mẩn ngứa, mất ngủ…

Cơ thể có cơ chế đổ mồ hôi tự nhiên khi nhiệt độ tăng cao để điều hòa thân nhiệt. Không ít người vì mong muốn giảm cân nhanh nên tăng cường vận động mạnh với cường độ cao để đổ mồ hôi nhiều. Nếu ra mồ hôi vừa đủ sẽ giúp thông dương khí, bài trừ độc tố. Nếu mất quá nhiều, nhất là vào thời gian giữa trưa thì cơ thể vừa bị hao tổn tân dịch vừa bị thất thoát dương khí.

Vào mùa này chỉ nên vận động nhẹ nhàng, đổ mồ hôi vừa phải để khí dương được lưu thông tốt. Sáng sớm hoặc xế chiều là thời điểm thích hợp để luyện tập thể dục thể thao. Đi bộ, thái cực quyền, khí công, yoga, bơi lội… là những môn phù hợp với mùa hè. Thuận theo ánh sáng tự nhiên nên đi ngủ sớm để dưỡng phần âm và dậy sớm để thông dương khí. Nên có giấc ngủ trưa ngắn để điều dưỡng tinh thần, hồi phục khí lực.

Nên làm các việc quan trọng vào sáng sớm vì lúc này khí lực dồi dào, khí trời mát mẻ. Gần đến giữa trưa, nhiệt độ tăng cao, tinh thần có khuynh hướng dễ bị cáu gắt, bồn chồn. Cần giữ tâm bình tĩnh, thư thái bằng cách giữa thời gian làm việc, học tập cần giải lao ngắn, thư giãn mắt; uống nước và hít thở sâu.

Hà Nguyễn (Đông y sĩ, Hội Đông y TPHCM)