Mất ngủ vì nghiện mạng xã hội

Việc liên tục lướt mạng xã hội ban đêm sẽ gây các tác động xấu đến chất lượng giấc ngủ - Ảnh minh họa: ISTOCK

Người trẻ ngủ ngày càng ít

Ra đời vào đầu những năm 2000, mạng xã hội sẽ có khoảng 6 tỉ người dùng vào năm 2027, theo dự đoán của trang Statista. Dễ nhận thấy là mạng xã hội đã thay đổi cuộc sống của mọi người.

Thiếu ngủ là một trong những vấn đề sức khỏe cộng đồng phổ biến nhất nhưng thường bị bỏ qua, đặc biệt là ở người trẻ tuổi và thanh thiếu niên. Mặc dù cơ thể cần ngủ từ 8-10 giờ mỗi ngày nhưng hầu hết thanh thiếu niên đều không ngủ đủ.

Tại Mỹ, gần 2/3 thanh thiếu niên thường xuyên ngủ ít hơn mức khuyến nghị. Ngủ kém không chỉ dẫn đến mệt mỏi mà còn liên quan đến tình trạng sức khỏe tâm thần, khả năng điều hòa cảm xúc, trí nhớ, thành tích học tập và thậm chí là nguy cơ mắc bệnh mãn tính và tử vong sớm cao hơn.

Đáng lưu ý, mạng xã hội khá phổ biến ở những người trẻ với 84% sử dụng ít nhất một nền tảng mỗi ngày. Nhiều nghiên cứu đã xác định thời gian sử dụng màn hình điện tử là thủ phạm gây mất ngủ.

Trong một nghiên cứu năm 2024 trên 830 người trẻ, nhóm tác giả từ Trường Trinity College (bang Connecticut, Mỹ) đã xem xét các loại tương tác trên phương tiện truyền thông xã hội khác nhau để dự đoán các vấn đề về giấc ngủ. Họ phát hiện việc truy cập phương tiện truyền thông xã hội thường xuyên và đầu tư về mặt cảm xúc là những yếu tố dự báo rõ rệt hơn về tình trạng mất ngủ so với tổng thời gian sử dụng màn hình.

Việc bị kích thích nhận thức và so sánh xã hội đóng vai trò quan trọng dẫn đến tình trạng mất ngủ. Mức độ đầu tư về mặt cảm xúc của người dùng thể hiện qua sự “nghiện” mạng xã hội, trải nghiệm FOMO (sợ bỏ lỡ) và sử dụng thụ động mạng xã hôi được cung cấp bởi thuật toán thay vì chủ động tìm kiếm thông tin.

Trong một nghiên cứu khác, nhóm tác giả từ Đại học Amsterdam (Hà Lan) tin rằng thanh thiếu niên có độ nhạy cảm cao hơn với tính năng “thích/like”, từ đó ảnh hưởng đến mức độ tương tác và tâm trạng chung của họ. Với nhóm đối tượng này, lượt “thích” báo hiệu sự xác nhận, chấp nhận và trong một số trường hợp sẽ kích hoạt một luồng hoóc môn hạnh phúc dopamine.

Công bố báo cáo trên Tạp chí Science Advances vào tháng 10/2024, Ana da Silva Pinho - tác giả chính của nghiên cứu - lưu ý: “Mặc dù phương tiện truyền thông xã hội đóng vai trò quan trọng trong việc thúc đẩy một số khía cạnh phát triển của thanh thiếu niên, chẳng hạn như hình thành bản sắc và kết nối xã hội, nghiên cứu cho thấy nó cũng có thể gây ra những thách thức, đặc biệt là liên quan đến tâm trạng của những người trẻ tuổi”.

Thay đổi cách lướt mạng xã hội trước khi ngủ

Người dùng phương tiện truyền thông xã hội cảm thấy họ biết những người họ đọc, xem và theo dõi. Nhưng đó là sự ảo tưởng mà phương tiện truyền thông xã hội tạo ra. Xem các bài đăng trên phương tiện truyền thông xã hội trước khi đi ngủ có thể dẫn đến áp lực so sánh xã hội, làm tăng căng thẳng và khiến bạn khó ngủ hơn.

Mọi người có xu hướng so sánh bản thân với những phiên bản được tuyển chọn kỹ lưỡng về cuộc sống của người khác thể hiện qua kỳ nghỉ, buổi tập thể dục, các cột mốc trong sự nghiệp. Điều này có thể dẫn đến cảm giác bất lực và lo lắng. Việc lướt qua các nội dung đầy cảm xúc trên phương tiện truyền thông xã hội cũng khiến não luôn trong trạng thái cảnh giác cao độ, khiến bạn khó chìm vào giấc ngủ.

Bên cạnh đó, nhu cầu duy trì kết nối cũng khiến nhiều người lướt mạng xã hội quá giờ đi ngủ dự định, khiến giấc ngủ trở nên thứ yếu. Nghiên cứu cho thấy mức độ FOMO cao hơn có liên quan đến việc sử dụng mạng xã hội thường xuyên hơn vào ban đêm và chất lượng giấc ngủ kém hơn. Việc mong đợi các tin nhắn, bài đăng hoặc cập nhật mới có thể tạo ra cảm giác áp lực duy trì trực tuyến và củng cố thói quen trì hoãn giấc ngủ.

Một số người dùng mạng xã hội đã quyết định thay đổi, phá bỏ sự lệ thuộc này. Quinn - 22 tuổi, ở bang Minnesota (Mỹ) - cho biết anh đã đóng tài khoản X của mình. Quinn chia sẻ: “Trước đây, tôi đã chán X trong một thời gian, nhưng vẫn tiếp tục sử dụng để theo dõi tin tức”.

Trang The Guardian đưa tin, từ tháng 10 đến tháng 12/2024, khoảng 2,7 triệu người dùng tại Mỹ đã rời bỏ mạng xã hội X. John H. Parmelee - giáo sư kiêm Giám đốc Khoa Truyền thông, Đại học North Florida (Mỹ) - cho biết: cách mọi người tương tác với nội dung số đã thay đổi. Quay trở lại năm 2012, những người dùng Twitter mà ông Parmelee phỏng vấn từng nhận xét: “Một dòng tweet chính trị không có ảnh hưởng nếu nó chứa những tuyên bố có vẻ vô lý hoặc không chính xác”. Tuy nhiên giờ thì theo ông Parmelee, “các bài đăng vô lý trên mạng xã hội đã trở nên phổ biến hơn, được chấp nhận và bình thường hóa hơn”.

Nếu không thể từ bỏ mạng xã hội, việc thay đổi cách tương tác với chúng vào ban đêm có thể hữu ích. Nghiên cứu cho thấy những thay đổi nhỏ về hành vi trong thói quen đi ngủ có thể tạo ra sự khác biệt đáng kể về chất lượng giấc ngủ.

Hãy cho não bạn thời gian để thư giãn, tránh tiếp cận nội dung gây cảm xúc từ 30-60 phút trước khi đi ngủ để giúp tâm trí chuẩn bị cho giấc ngủ. Đặt điện thoại ở chế độ “Không làm phiền” hoặc để điện thoại bên ngoài phòng ngủ để tránh sự cám dỗ kiểm tra điện thoại vào đêm khuya.

Giảm việc lướt mạng một cách vô nghĩa. Nếu cảm thấy mình hưng phấn vì một nội dung nào đó trên mạng, cần dừng lại một chút và tự hỏi: “Mình có thực sự muốn sử dụng ứng dụng này ngay bây giờ không?”. Một khoảnh khắc nhận thức ngắn đó có thể giúp phá vỡ thói quen không tốt không thể rời mắt khỏi điện thoại trước khi ngủ.

Linh La (theo The Conversation, Psychology Today, Teen Vogue, CNA)