“Brainrot” - món ăn tinh thần độc hại

Những nhân vật kỳ quặc đang thu hút sự chú ý của trẻ em toàn cầu - Ảnh minh hoạ: Scarymommy

Trẻ em mê mẩn

Một lần, khi Nadia Tamez-Robledo - phóng viên của trang web giáo dục EdSurge - ngồi với Guillermo, cậu bé khẽ nói vào điều khiển từ xa: “Skibidi rizz”. Màn hình TV liền hiện ra hàng loạt video ngắn, kỳ quặc từ YouTube. Kiểu nội dung “brainrot” ngắn trên internet là kỳ quặc, phi lý, dễ sản xuất, không có cốt truyện, dường như đang tác động mạnh mẽ đến người xem.

“Brainrot” được từ điển Oxford (Anh) lựa chọn là từ nổi bật của năm 2024, cho thấy tầm ảnh hưởng của nó đến đời sống số của hàng triệu người trẻ toàn cầu. Những nội dung này giống như một loại “đồ ăn nhanh” cho não bộ, dễ tiêu hóa, kích thích tức thời nhưng lại thiếu dinh dưỡng và thậm chí gây hại về lâu dài.

Một trong những ví dụ điển hình nhất gần đây là trào lưu “Italian Brainrot” (não thối kiểu Ý). Đây thực chất là một chuỗi video và hình ảnh được tạo ra bởi trí tuệ nhân tạo (AI), với những nhân vật kỳ quặc, vô nghĩa, như cá mập mang giày thể thao, cá sấu lái máy bay ném bom, vũ công ballet có đầu là cốc cà phê…

Những nhân vật này có tên gọi ngộ nghĩnh và những câu nói nghe rất phi lý nhưng lại tạo thành một cơn sốt trong cộng đồng. Trẻ con say sưa bắt chước và lặp lại những câu nói vô nghĩa, ngay cả khi điều này làm ảnh hưởng đến sự tập trung trên lớp.

Các chuyên gia cảnh báo, việc tiếp xúc quá nhiều với những nội dung kể trên có thể gây ra nhiều vấn đề nghiêm trọng. Tiến sĩ Costantino Iadecola - Giám đốc Viện Nghiên cứu não và tâm thần Feil Family (Mỹ) - nhấn mạnh sự phát triển của não bộ cần sự đa dạng về trải nghiệm.

Khi trẻ dành quá nhiều thời gian cho màn hình, chúng sẽ bỏ lỡ những tương tác xã hội trực tiếp - vốn bao gồm cả những thông tin phi ngôn ngữ như biểu cảm khuôn mặt, giọng nói và cử chỉ, những hoạt động thể chất hay những trải nghiệm thực tế khác. Việc liên tục lướt nội dung ngắn, không có cốt truyện còn ảnh hưởng đến khả năng tập trung của trẻ…

Sự hài hước ngẫu hứng, thiếu logic của các video này cũng có thể làm giảm khả năng tư duy sáng tạo, bởi chúng không khuyến khích trẻ suy nghĩ sâu hơn hay tạo ra những câu chuyện có ý nghĩa.

Nghiên cứu của Viện Sức khỏe hành vi Newport (Mỹ) chỉ ra việc lướt mạng xã hội liên tục sẽ kích thích sản sinh dopamine, một chất dẫn truyền thần kinh tạo cảm giác thỏa mãn và sung sướng. Điều này khiến cho trẻ em, vốn có vỏ não trước trán chưa phát triển hoàn thiện, dễ rơi vào trạng thái nghiện. Chúng cứ lướt và lướt, dù biết rằng những nội dung đó vô bổ và có thể gây hại.

Người lớn đừng bất lực!

Mặc dù một số nền tảng mạng xã hội đã bắt đầu điều chỉnh chính sách để bảo vệ người dùng nhỏ tuổi, việc thực thi các quy định này vẫn còn nhiều kẽ hở. Trẻ em có thể dễ dàng tạo tài khoản bằng cách khai báo sai tuổi hoặc truy cập mà không cần đăng nhập. Để bảo vệ trẻ em trong thời đại số, ngoài sự can thiệp của chính phủ và các nền tảng, còn cần sự đồng hành và thấu hiểu từ gia đình.

Đối mặt với cơn bão nội dung số, cha mẹ không thể phó mặc cho trẻ. Thay vì cấm đoán, một cách tiếp cận chủ động và tích cực sẽ mang lại hiệu quả tốt hơn.

Đầu tiên, hãy dành thời gian tìm hiểu xem con mình đang xem gì, những nhân vật nào khiến chúng thích thú và tại sao chúng lại bị thu hút bởi những nội dung đó.

Thứ hai, giống như việc kiểm soát chế độ ăn uống, cha mẹ cần tạo ra một “thực đơn số” lành mạnh cho con, đặt ra giới hạn về thời gian sử dụng thiết bị điện tử, khuyến khích con tham gia vào các hoạt động ngoại khóa, thể thao, nghệ thuật.

Ngoài ra, cha mẹ nên chủ động tìm kiếm và định hướng cho con những nội dung chất lượng, có tính giáo dục và truyền cảm hứng. Cuối cùng, hãy làm gương cho con, cùng con đặt ra những quy tắc chung cho cả gia đình, ví dụ như không sử dụng điện thoại trong bữa ăn, trước khi đi ngủ.

Ngọc Hạ (theo Edsurge, First Post, Parents, SCMP, The Guardian)