PNO - Trí tuệ nhân tạo (AI) không chỉ làm thay đổi nền kinh tế, công việc hay lối sống mà đang âm thầm tái định hình cả tư duy và ngôn ngữ của con người.
 |
| AI bắt đầu viết, tóm tắt và suy nghĩ thay cho con người - Ảnh minh họa: istock |
Trong vài năm qua, AI đã trở thành công cụ quen thuộc từ viết luận, tóm tắt tài liệu đến giải bài toán phức tạp chỉ trong vài giây. Những công việc từng đòi hỏi phân tích, phản biện và sáng tạo ngôn ngữ nay được hoàn thành chỉ bằng một cú nhấp chuột.
Vấn đề là khi AI làm thay quá nhiều, con người dần quên cách tự tư duy. Giống như người lái xe phụ thuộc vào GPS mất khả năng nhớ đường, chúng ta đang đánh mất ''bản đồ tư duy'' của chính mình. Các nghiên cứu tâm lý thần kinh học cảnh báo, khi không còn phải vật lộn với ngôn ngữ hay suy luận, não mất đi cơ hội rèn luyện khả năng trừu tượng, tưởng tượng và sáng tạo.
Nhà tâm lý học Lev Vygotsky từng khẳng định ngôn ngữ và tư duy cùng tiến hóa. Ngôn ngữ không chỉ biểu đạt ý tưởng mà còn sinh ra ý tưởng. Nhưng trong kỷ nguyên AI, ngôn ngữ đang bị ''tự động hóa'': câu chữ được gợi ý, viết sẵn, tối ưu hóa để nghe trôi chảy nhưng rỗng nghĩa. Khi lời nói và tư tưởng đến từ thuật toán, mối liên hệ giữa ngôn ngữ và nhận thức rạn nứt, con người trở thành ''người biên tập'' của AI mà không thực sự hiểu điều mình nói.
Trong giáo dục, AI đang làm thay đổi sâu sắc cách học và cách nghĩ. Nhiều giảng viên thừa nhận: bài luận của sinh viên ngày càng mượt mà nhưng thiếu tư duy và giọng nói riêng. Một nghiên cứu năm 2024 cho thấy việc phụ thuộc vào AI làm giảm năng lực nhận thức, khiến người học ưa chuộng giải pháp nhanh thay vì suy nghĩ sâu.
Nhà thần kinh học Michel Paradis từng mô tả hiện tượng mất ngôn ngữ ở người di cư do ''thiếu kích thích kéo dài''. Nếu tiếp tục để AI giao tiếp và viết thay, con người cũng đang rơi vào quá trình ''thoái hóa ngôn ngữ'' tiếng mẹ đẻ của mình.
Ngôn ngữ, theo Vygotsky, là cầu nối giữa cảm xúc và tư duy. Khi cầu nối ấy bị thay bằng công cụ tự động, con người dễ sống trong văn hóa của sự tức thời, nói thay vì nghĩ. Tuy vậy, với những ai biết rèn luyện khả năng tư duy và hiểu ngôn ngữ sâu sắc, AI vẫn có thể là công cụ mở rộng trí tuệ, chứ không phải thay thế nó.
Thách thức lớn nhất hiện nay không nằm ở việc trí tuệ nhân tạo trở nên quá mạnh, mà ở chỗ con người đang dần đánh mất khả năng suy nghĩ bằng chính ngôn ngữ của mình.
Để không bị cuốn theo sự trơn tru và khuôn mẫu của máy móc, chúng ta cần quay lại với quá trình tư duy chân thật, tự mình chọn từ, diễn đạt ý và tranh luận. Đó không chỉ là cách giữ gìn ngôn ngữ, mà còn là giữ gìn tự do tư tưởng và bản chất con người.
Nhật Minh (theo Japan Today)
| Chia sẻ bài viết: |
Hành khách đi máy bay hít phải lượng bụi siêu mịn cực cao
Anh phát hiện chủng đậu mùa khỉ mới ở bệnh nhân vừa đi du lịch châu Á
Cảnh báo nguy cơ AI bị biến thành công cụ tạo vũ khí sinh học, gây đại dịch toàn cầu
Cho trẻ có điện thoại thông minh trước 12 tuổi có thể gây ra rủi ro sức khỏe rất lớn
WHO cảnh báo vô sinh là 1 dạng khủng hoảng sức khỏe đang bị bỏ quên
Một phụ nữ Trung Quốc đã chi tới 1 triệu USD để phẫu thuật thẩm mỹ cho giống Phạm Băng Băng, từ gương mặt, đôi mắt, tới thần thái.
Khoảng 500 người hâm mộ và nhân viên đường sắt đã có mặt tại ga Kishi (Nhật Bản) để tiễn biệt Nitama - chú mèo "trưởng ga" nổi tiếng.
Dịch vụ Y tế quốc gia Anh (NHS) đang chịu áp lực lớn khi số bệnh nhân “mắc kẹt” trên giường bệnh tăng mạnh, trong lúc dịch cúm bùng phát sớm.
Nghiên cứu vừa được Tổ chức Pew Charitable Trusts công bố cho thấy, mỗi năm có hơn 66 triệu tấn chất gây ô nhiễm từ bao bì nhựa thải ra môi trường.
Chiều ngày 14/12, một vụ xả súng làm chấn động bãi biển Sydney khiến ít nhất 10 người thiệt mạng và nhiều người bị thương.
Ngưng thở khi ngủ không chỉ gây mệt mỏi, suy giảm trí nhớ mà còn có thể làm tăng mạnh nguy cơ mắc bệnh Parkinson.
Cơ quan y tế của Hàn Quốc, Trung Quốc và Nhật Bản vừa đạt thỏa thuận nhằm phối hợp giải quyết các thách thức y tế cấp bách.
Một kỹ sư tại Trung Quốc gây xôn xao dư luận khi bị sa thải vì nhiều lần vào nhà vệ sinh kéo dài hàng giờ.
Khi người chồng, những anh hùng vũ trụ, bay lên không trung, mặt đất vẫn quay với những mái nhà, bàn ăn và những trái tim đang chờ đợi.
Trong thời đại số, những thông tin sai lệch ngày càng nhiều, gây hoang mang dư luận, cản trở việc công, thậm chí là trục lợi trên nỗi đau của người khác.
Giới trẻ ở Bồ Đào Nha đang giảm mạnh việc sử dụng mạng xã hội, phản ánh sự chuyển dịch sang thói quen sử dụng kỹ thuật số có ý thức hơn.
Một loại thuốc kháng sinh mới dùng liều duy nhất đang thắp lên hy vọng lớn trong cuộc chiến với bệnh lậu kháng kháng sinh.
Tuy nhiên, tòa án lại ra phán quyết có lợi cho người vợ và người chồng phải chịu trách nhiệm về việc làm sự xấu đi của mối quan hệ gia đình.
Đoạn video cảnh người phụ nữ quỳ gối cầu xin chồng mua cho một chiếc áo khoác lan truyền trên mạng xã hội làm dấy lên sự phẫn nộ.
Tổng thống Mỹ vừa bị một tổ chức bảo tồn đệ đơn kiện với cáo buộc phạm luật khi triển khai dự án phòng khiêu vũ ở Nhà Trắng.
Để có làn da rám nắng mà không phải đi biển, nhiều chị em đã tìm đến những chiếc giường tắm nắng. Tuy nhiên, hậu quả lại rất nghiêm trọng.
Những trận mưa kỷ lục mùa thu vừa qua đã khiến một hồ nước cổ đại bất ngờ tái xuất hiện tại Công viên quốc gia Death Valley, bang California (Mỹ).
Ngày 12/12, Vua Charles III cho biết việc điều trị ung thư của ông sẽ được rút ngắn trong năm mới nhờ chẩn đoán sớm, can thiệp hiệu quả.
