Văn chương Hungary: Dòng chảy bền bỉ ở thị trường Việt Nam

Nền văn chương lớn

Nhà văn gốc Hungary David Szalay vừa trở thành người chiến thắng mới nhất ở giải Booker với tiểu thuyết Flesh (tạm dịch: Xác thịt). Cuốn sách xoay quanh hành trình trưởng thành của nhân vật István, qua đó chạm đến những vấn đề nóng hổi hiện nay như nhập cư, giới tính, giai cấp…

Nhiều tác phẩm, tác giả Hungary đã được chuyển ngữ từ thập niên 1970 đến nay - Ảnh tư liệu

Trước đó, nhà văn László Krasznahorkai (Hungary) cũng trở thành chủ nhân mới nhất của giải Nobel Văn chương. Ông gây ấn tượng với các tiểu thuyết nhuốm màu bi quan như Vũ điệu quỷ Satan, Chiến tranh và chiến tranh… cùng nhiều cuốn sách lấy cảm hứng từ các nền văn hóa phương Đông.

Nghệ thuật viết của László được ngợi ca với các đoạn văn, câu văn trải dài suốt nhiều trang sách. Nhiều người ví tác phẩm của ông như một mê cung, qua đó cho thấy sự bức bối và không lối thoát của cả người đọc lẫn người viết. Đây là chiến thắng thứ hai của đất nước Trung Âu, sau Kertész Imre - tác giả Không số phận, Kinh cầu nguyện Kaddis dành cho đứa trẻ không ra đời… được xướng tên vào năm 2002.

Văn chương Hungary hiện đang nổi bật và được chú ý hơn bao giờ hết với nhiều cây bút lớn: Sándor Márai, Magda Szabó, Péter Nádas… Đặc trưng của nền văn học này nằm ở việc các tác giả đã đặt ra những câu hỏi nhiều suy ngẫm về nhân sinh, từ đó đòi hỏi độc giả nhìn ngắm, quan sát, ngẫm nghĩ về thế giới hiện nay. Không dừng ở đó, với lịch sử có nhiều biến động, từ câu chuyện của một quốc gia, các vấn đề lớn của thời đại cũng được phơi bày. Những nhà văn Hungary cũng đề cao tính sáng tạo với phong cách viết độc đáo, từ đó ảnh hưởng rộng khắp, để lại ấn tượng khó quên.

Văn chương Hungary tại việt nam

Từ thập niên 1970, nền văn học Hungary bắt đầu xuất hiện ở Việt Nam với Những ngôi sao Eger (Géza Gárdonyi) do Lê Xuân Giang dịch. Từ đó, những tác phẩm khác cũng được chuyển ngữ nhờ các dịch giả Vũ Ngọc Cân, Trương Đăng Dung, Nguyễn Võ Lệ Hà… Từ năm 2010, các tác phẩm bắt đầu xuất hiện nhiều hơn, chiếm số lượng nhiều nhất là tác phẩm của Sándor Márai: Những ngọn nến cháy tàn, Lời cỏ cây, Bốn mùa, trời và đất, Di sản của Eszter… Sách của ông đa dạng đề tài, bàn về thiên nhiên, thân phận con người, từ đó đặt ra những suy ngẫm nhân sinh sâu sắc. Cách viết cũng không quá thách thức, phù hợp với đông đảo đại chúng.

Dịch giả Giáp Văn Chung là người đi đầu trong việc mang văn chương Hungary đến độc giả Việt trong gần 2 thập niên qua - Ảnh do nhân vật cung cấp

Văn học Hungary xuất hiện bền bỉ, đa dạng ở Việt Nam chủ yếu nhờ tình yêu và nỗ lực của các dịch giả. Đi đầu phải kể đến dịch giả Giáp Văn Chung - cầu nối giới thiệu và chuyển ngữ tác phẩm của những nhà văn lớn như Kertész Imre, László Krasznahorkai, Magda Szabó (Cánh cửa), Gárdos Péter (Cơn sốt lúc bình minh)… Một dịch giả khác là Nguyễn Hồng Nhung - người chuyển ngữ Géza Csáth (Buổi vũ hội đêm hè), Frigyes Karinthy (Tấm gương cong) …

Theo dịch giả Giáp Văn Chung, khó khăn lớn nhất khi dịch văn học Hungary nằm ở ngôn ngữ. Hiện chưa có lớp dịch giả tiếng Hungary kế cận, độc giả trẻ ít quan tâm đến các tác phẩm văn học dài dẫn đến công việc này đòi hỏi niềm đam mê và sự kiên trì. May mắn là trong những năm qua, với sự xuất hiện của những dịch giả chuyển ngữ sang các ngôn ngữ quen thuộc, cùng sự phát triển của các thương hiệu xuất bản độc lập, các tên tuổi từ Hungary đã được biết đến nhiều hơn.

Những bản dịch “gián tiếp” đã có ở Việt Nam là Cặp song sinh kỳ ảo của Ágota Kristóf (2024 - tác giả viết bằng tiếng Pháp), A Mountain to the North, a Lake to the South, Paths to the West, a River to the East (tạm dịch: Hướng bắc thấy núi, hướng nam dựa hồ, muôn nẻo về tây, đông xuôi dòng nước) của Krasznahorkai đang được Bùi An Bình dịch.
Không thể phủ nhận việc không dịch trực tiếp từ nguyên tác vẫn còn những hạn chế. Tuy vậy, việc giúp độc giả được tiếp cận những tác phẩm hay và có giá trị vẫn là điều quan trọng hơn, trong lúc chờ đợi lớp dịch giả kế cận.

Ngô Minh