Trung Quốc xây cảng nước sâu tại Campuchia: Trường hợp xấu nhất

Theo tờ ''Thời báo Tài chính'' (Financial Times), Campuchia đang trở thành đồng minh cả trên phương diện ngoại giao lẫn quân sự của Trung Quốc ở khu vực Đông Nam Á, Trung Quốc muốn dựa vào Campuchia nhằm tạo thế cân bằng lực lượng với các đối thủ trong khu vực có tranh chấp tại Biển Đông.

Việc Trung Quốc thiết lập mối quan hệ sâu sắc với Thủ tướng Hun Sen - người nắm giữ chính quyền trong 31 năm qua, có thể làm cho Mỹ và các nước ASEAN cảm thấy lo ngại. Đặc biệt là việc Trung Quốc đạt được thỏa thuận xây dựng cảng nước sâu ở đây có tác động rất lớn đến an ninh trên Biển Đông.

Cảng nước sâu (khoảng trên 11 m) do Tập đoàn ở Thiên Tân là Tianjin Union Development Group (UDG) Trung Quốc xây dựng sắp hoàn thành tại tỉnh Koh Kong của Campuchia chính là một trong những nỗ lực của Trung Quốc nhằm hiện thực hóa giấc mơ trở thành cường quốc biển.

Công trình được cấp nguồn vốn 3,8 tỉ USD, do UDG - một công ty được quân đội Trung Quốc hậu thuẫn là nhà đầu tư. Bắc Kinh đã ký với Phnom Penh hợp đồng thuê cảng này với diện tích 360 km2, chiều dài lên tới 90 km, chiếm 20% đường bờ biển của Campuchia.

Một số chuyên gia cho rằng, cảng mới mà Trung Quốc xây dựng tại Campuchia có thể giữ vai trò quan trọng trong âm mưu độc chiếm Biển Đông của Bắc Kinh.

Ảnh minh họa

Trước những động thái trên từ phía Campuchia và Trung Quốc, TS. Trần Việt Thái, Phó Viện trưởng Viện Nghiên cứu chiến lược, Học viện Ngoại giao cho biết, cùng với cảng Sihanoukville, cảng nước sâu tại Koh Kong đã được Trung Quốc đầu tư lâu tại Campuchia theo thỏa thuận hợp tác giữa 2 nước.

''Việc đưa vào khai thác sử dụng cảng này nằm trong quan hệ hợp tác giữa Trung Quốc và Campuchia để thúc đẩy kinh tế thương mại. Sau khi Campuchia cho Trung Quốc thuê dài hạn một số khu vực như Sihanoukville, Koh Kong thì Bắc Kinh đã triển khai dự án được mấy năm nay rồi. Trước mắt thì họ sẽ làm cảng dịch vụ hậu cần. Phía Campuchia mong muốn kết nối cảng đó với Sihanoukville để thúc đẩy xuất khẩu của Campuchia'', TS Thái nói.

Đưa ra quan điểm về vấn đề này, TS. Ngô Hữu Phước – Phó Trưởng khoa Luật Quốc tế, Trưởng bộ môn Công pháp quốc tế, ĐH Luật TP.HCM cho rằng, nhìn nhận dưới góc độ kinh tế thì việc đầu tư của Trung Quốc vào cảng Koh Kong của Campuchia hoàn toàn bình thường.

Theo TS Phước, thời gian qua Trung Quốc đã tiến hành xây dựng cũng như cải tạo hàng loạt cảng nước sâu tại nhiều quốc gia trên thế giới từ khu vực Đông Nam Á (Thái Lan, Myanmar, Indonesia),  ở Pakistan, ở khu vực Châu Phi hay thậm chí ở vùng Vladivostok của Nga.

''Khi các nước, trong đó có Campuchia kêu gọi đầu tư thì Trung Quốc với lợi thế về kinh tế, tiềm năng, kỹ thuật họ sẵn sàng tham gia. Việc mở rộng các cảng biển cũng như cải tạo các cảng biển để phục vụ cho hoạt động vận tải biển. Đặc biệt ở các dự án này thì Campuchia cũng dành nhiều ưu tiên cho Trung Quốc. Vì vậy việc Trung Quốc đầu tư vào đây là hoàn toàn bình thường nếu tuân thủ các quy định pháp luật của nước đó'', TS Phước khẳng định.

Tham vọng của Trung Quốc

Tuy nhiên, TS Phước cũng lưu ý rằng, thời gian qua cùng với việc xây dựng cảng nước sâu tại Campuchia, Trung Quốc cũng gia tăng nỗ lực thúc đẩy triển khai sáng kiến Một vành đai - Một con đường. Đáng chú ý, trong số đó là dự án kênh đào Kra cắt ngang qua Thái Lan để kết nối Vịnh Thái Lan với Ấn Độ Dương.

''Trung Quốc hay bất cứ quốc gia phát triển nào đều không bao giờ đầu tư để thực hiện một mục đích đơn lẻ. Họ hướng tới mục tiêu lâu dài, thực hiện mục đích tổng thể.

Cho nên tôi cho rằng dự án cảng nước sâu ở Campuchia sẽ là dự án tiền đề cho kế hoạch xây dựng kênh đào Kra trong tương lai. Và dĩ nhiên hoạt động này có tính chất kết nối về mặt kinh tế, địa chính trị của Trung Quốc trên khu vực nói riêng và thế giới nói chung. Điều này tôi nghĩ không nằm ngoài trù liệu của người Trung Quốc.

Trung Quốc khi đầu tư vào quốc gia nào thì đều mong muốn có ảnh hưởng lâu dài ở quốc gia đó nói riêng và khu vực đó nói chung.

Cùng với đó, hiện nay Trung Quốc đang hướng tới việc liên kết các cảng biển từ Đông sang Tây, từ Bắc xuống Nam, từ Á sang Phi, từ Âu sang Á. Bởi lẽ thế kỷ 21 là thế kỷ của biển và các quốc gia may mắn được thiên nhiên ưu ái giáp biển đang tìm cách để xây dựng , mở rộng các cảng biển, cảng quốc nội. Trung Quốc có nhiều ưu thế nên rất thuận lợi'', TS. Phước nhấn mạnh.

Nhìn nhận vấn đề dưới một góc nhìn khác TS. Trần Việt Thái cho rằng, đây là một chiến lược lớn của Trung Quốc nhằm cụ thể hóa tham vọng thay thế cảng bốc dỡ, chung chuyển hàng hóa hiện tại ở Singapore cũng như nhiều khu vực khác trên thế giới. Tuy nhiên hiện nay, bản thân Trung Quốc cũng đang gặp một số khó khăn nhất định.

''Trung Quốc mời gọi nhiều nhưng khi vào đàm phán cụ thể thì không hề đơn giản, bởi còn nhiều yếu tố về lãi suất, về sử dụng công nghệ, thời gian vay vốn, rồi trả hạn bao lâu. Cái này tùy vào từng gói và vào sự đàm phán của các nước. Ở Campuchia thì Trung Quốc tiến hành tương đối thuận lợi do nước chủ nhà ưu ái.

Ở các nước khác thì tùy từng nơi nhưng cũng không phải dễ dàng. Nhiều gói làm được nhưng nhiều gói cũng tắc như gói đầu tư của Trung Quốc tại Peru, tại Brazil.

Dự án kênh Kra cũng chưa nhận được sự đồng thuận từ Thái Lan. Thái Lan mới đồng ý làm báo cáo tiền khả thi. Đến nay theo tôi được biết thì có 28 báo cáo tiền khả thi và chưa có cái nào được triển khai cả'', TS Thái tiết lộ.

Việt Nam được gì?

Đánh giá những ảnh hưởng của cảng nước sâu mà Trung Quốc xây dựng ở Campuchia tới Việt Nam, TS Lê Hữu Phước cho biết, chúng ra sẽ có thêm nhiều lợi thế khi Trung Quốc đưa vào sử dụng cảng nước sâu tại tỉnh Koh Kong, nhất là trong hoạt động thông thương, giao lưu hàng hải khi tàu thuyền sẽ đến nhiều hơn.

''Bây giờ ở Campuchia chỉ có cảng Sihanoukville gần với Việt Nam. Khi cảng nước sâu ở Koh Kong  đi vào hoạt động, trong tương lai hệ thống tàu bè, hàng hóa tại khu vực này sẽ tấp nập hơn.

Khi đó mối bang giao, quan hệ kinh tế hàng hải giữa Việt Nam với Campuchia sẽ tăng lên, tàu thuyền của các nước đi lại giữa 2 nước cũng thuận lợi, dễ dàng hơn. Và dĩ nhiên kim ngạch hàng hóa, vận tải biển cũng sẽ tốt hơn. Đó là những lợi ích về kinh tế'', TS Phước nhận định.

TS Phước tin tưởng vào việc, nếu mục đích thương mại tiếp tục được duy trì thì các nước sẽ rất thuận lợi. Tuy nhiên, trong trường hợp cảng nước sâu này được sử dụng vào mục đích quân sự, phục vụ cho hoạt động của hải quân Trung Quốc nhằm làm bá chủ biển Đông thì sẽ cực kỳ khó khăn và phức tạp cho Việt Nam nói riêng và cộng đồng các quốc gia ASEAN nói chung.

Đồng quan điểm, TS Trần Việt Thái dự đoán, cảng nước sâu tại Campuchia đi vào hoạt động sẽ tạo ra sự cạnh tranh, thúc đẩy dịch vụ vận tải hàng hóa giữa các nước với nhau, trong đó có Việt Nam.

''Tôi nghĩ rằng chỗ đó sẽ tạo ra sự cạnh tranh. Về vị trí dù nằm sâu trong vịnh Thái Lan nhưng nếu dịch vụ tốt, giá vận tải rẻ, quản lý tốt thì tính cạnh tranh sẽ tăng lên. Về vấn đề an ninh thì tôi cho rằng cần phải theo dõi thêm. Trước mắt tôi chưa thấy có những thách thức về an ninh khi cảng tại Koh Kong đi vào hoạt động'', TS Thái lưu ý.

Hà Giang